Verandert belastingrecht Europa in moloch?

Wat weten we echt af van die als populistisch gebrandmerkte partij van de ‘Ware Finnen’ in het Hoge Noorden? We hebben al zo vaak horen verklaren dat ze ‘tegen de Europese Unie’ is. Dat vindt geen enkele rechtgeaarde Europeaan fijn, maar wat houdt het standpunt van de ‘Ware Finnen’ nu precies in? Laten we de zaken eens nuchter analyseren. In de Frankfurter Allgemeine Zeitung, toch een van de meest serieuze kranten van Duitsland en in Europa, lezen we op 18 april daags na de verkiezingen dat de Finse sociaaldemocraten – de geestesgenoten van Frank Vandenbroucke – op heel wat programmatische punten, bijvoorbeeld met betrekking tot de financiële hulp in het kader van de EU voor noodlijdende lidstaten, niet zoveel verschillen van de Ware Finnen. Ook de Finse sociaaldemocraten willen een herziening van de EU-financiering. Daarom denken de politici in Helsinki ook aan een coalitie van conservatieven, sociaaldemocraten en Ware Finnen.

Fundamentalisten

Als de critici binnen Vlaanderen van een Europese belasting daarom juist over de hekel worden gehaald als ‘fundamentalisten’, dan horen de Duitse kanselier Angela Merkel en haar buitenlandminister Guido Westerwelle ook thuis in dat gezelschap. De Duitse regering die bestaat uit christendemocraten en liberalen schrijft letterlijk in haar coalitieverdrag: ‘We wijzen een Europese belasting af.’

Zou Merkel bezield zijn door anti-Europees denken? De Duitsers kennende denk ik van niet. En er zijn nog van die ‘fundamentalisten’. Een David Lidington bijvoorbeeld, Brits minister voor Europese zaken, die vindt dat de belastingheffing een bevoegdheid van de lidstaten moet blijven. Idem dito de financieel woordvoerdster van de CDA mevrouw Elly Blanksma. ‘Parfaitement inopportune’ noemt Pierre Lellouche, Frans minister voor Europese zaken, een Europese belasting nu. Europa heeft andere katten te geselen. Besparingen zijn aan de orde van de dag, voegt de Franse politicus er nog aan toe.

Leviathan

Als de Europese Unie een eigen belasting zou moeten kunnen heffen, moeten we ons ook afvragen wat dat concreet met zich meebrengt. De ‘Europese Unie’ : dat is bijvoorbeeld ook de Europese Raad waarin de grote staten een doorslaggevende rol spelen. Dat is ook de Europese Commissie, een instelling die geldt als de motor van de Europese gedachte, maar ze ‘steunt zelfs niet op een parlementaire meerderheid – die dan het debat met de oppositie zou moeten aangaan’, om Rik Van Cauwelaert te citeren (Knack, 27 april 2011).

Het probleem is dus niet de Europese belasting op zich, maar wel wie of wat deze belasting zou heffen. De Europese Unie is geen staat, ze is een eigensoortige statenbond op zoek naar meer democratische legitimiteit. Aan zo een entiteit het recht toevertrouwen belastingen te heffen, – zonder dat de burger een controlerecht heeft -, effent het pad voor een moderne Leviathan (naar het boek van de Engelse filosoof Thomas Hobbes), een moloch die wikt en beschikt, een autoritair heersend ‘monster’.

Het is niet omdat ‘conservatieven’ en ‘nationalisten’ in heel wat Europese staten zich eurokritisch uitlaten dat ‘progressieve krachten’ van de weeromstuit een ongebreidelde macht van de EU zouden moeten toejuichen. Denken we even terug aan de controverse over het Ontwerp van Grondwettelijk Verdrag in 2005. De bevolking in Frankrijk en Nederland zei toen in een referendum ‘non’ en ‘neen’. Vermoedelijk speelden behoudsgezinde motieven toen mee een rol. Maar dat belette ook de linkerzijde niet om dat Ontwerp ferm te bekritiseren en zelfs af te wijzen.

Legitimiteit

Wat is het hart van de democratie? Het parlement. De volksvertegenwoordiging die controle uitoefent op de regering, meer bepaald op de wijze waarop de regering omgaat met de sommen waarmee ze de burger belast. In het geval van een Europese belasting is er van die democratische essentie niet veel te bespeuren. Dat is omdat de EU niet beantwoordt aan de kenmerken van een staat, een democratische staat, waarvoor de wisselwerking regering-parlement kenmerkend is.

Het afwijzen van een Europese belasting vormt geen tegenspraak met de eis naar financiële responsabilisering van de Belgische deelstaten. Dit laatste ligt volledig in de lijn van de democratie – het deelstaatparlement oefent budgetcontrole uit.

Mocht de EU evolueren in de richting van een staatkundige entiteit zoals een confederatie of een federatie, – met een regering die verantwoording aflegt aan het parlement – zou er geen bezwaar zijn tegen een Europese belasting. Een Europese belasting, hoe goedbedoeld ook, schiet in de gegeven omstandigheden echter voorbij aan haar doel. De hele discussie draait dus om democratie, dat betekent ook: legitimiteit en verantwoordelijkheid. Daar zijn de politici in onze buurlanden zich goed van bewust.