VRT degradeert gewone kijker tot tweederangskijker

De Vlaamse media hebben volslagen kritiekloos over de aankondiging van de ‘nieuwe’ streamingdienst Streamz bericht. Zelfs journalisten van VRT tweetten euforisch over de historische lancering. Dat de Vlaamse minister voor media meedeed aan dergelijke promotie, kan diens adviseurs zeer kwalijk worden genomen. Benjamin Dalle, zowel verantwoordelijk voor de regulering van de mediasector via de VRM als voor de diverse vormen van staatssteun aan de media (het beheerscontract van de VRT, de productiesubsidies via het VAF,…), zou zich terughoudender mogen opstellen.

Dat de mediaminister al decennia in de zak van de VRT-directie zit, kan iedereen opmaken uit de verslagen van de Commissie Media in het Vlaams Parlement. Wat dat betreft waren de ministers altijd net als bijna alle andere politici doodsbang de VRT dwars te zitten. Zelfs als dit in het algemeen belang zou zijn (denk maar aan het afschaffen van gratis uitzendingen van de VRT via de ether). Het tart niettemin elke verbeelding dat Benjamin Dalle (CD&V) de volgende tweet uitzond:

Tweederangskijkers

John Porter (CEO Telenet), Kris Vervaet (CEO DPG Media België) en Peter Vindevogel (CEO Streamz) lieten voor de perslancering Vlaamse regisseurs en acteurs opdraven. De CEO van VRT, Frederik Delaplace, bevestigde dat de VRT ook premium titels in preview en cataloguscontent zal aanbieden aan Streamz. Dit laatste is bijzonder vreemd. De openbare omroep gaat de concurrentie (Telenet met SBS en DPG met VTM) dus een unique selling proposition aanreiken om hun Streamz-dienst te verkopen.

Vlaamse fictie die met belastinggeld uit de dotatie van de VRT volgens de beheersovereenkomst gemaakt moest worden, zal dus eerst te zien zijn op een commerciële dienst van de commerciële zenders. Daarmee degradeert de VRT de Vlaamse kijkers van de openbare omroep tot tweederangskijkers. Nadat de kijkers eerst verplicht waren te betalen om de VRT-zenders te kunnen bekijken (via Telenet of via een andere betalende dienst zoals TV Vlaanderen) of anders via een dure internetaansluiting te kijken, komt daar nu dus een maandabonnement bij van €11,95 voor Streamz en €19,95 voor Streamz+. De VRT-directie gaat haar boekje ver te buiten in haar zoektocht naar geld.

Oude wijn in nieuwe zakken

Het persbericht van Streamz had de volgende titel: ‘Streamz, het nieuwe streamingplatform van DPG Media en Telenet, start op maandag 14 september met titels van DPG Media, SBS en VRT’. Van die titel is alvast het ‘nieuwe’ zeer relatief. Dit blijkt in de praktijk uit twee zaken. Ten eerste: Telenet Play-abonnees worden automatisch Streamz-abonnees en Telenet Play houdt op te bestaan. Zoiets is een rebranding en geen nieuwe dienst. Waarom kunnen abonnees van Telenet Play anders niet kiezen? Als het toch een compleet nieuwe dienst zou zijn? Tel daarbij dat het Play More aanbod identiek hetzelfde is als dat van Streamz+.

Ten tweede bestaan reeds tal van streamingdiensten. Netflix, Prime (Amazon) en binnenkort ook Disney+ (nog niet in België beschikbaar). Het initiatief doet sterk denken aan eerdere me-too-projecten bij de opkomst van het internet in de jaren 1990. Toen lanceerden de Vlaamse uitgevers Belgium On-Line (Bol) om een graantje mee te pikken van de boom aan internetabonnementen. Dezelfde uitgevers hadden met de lancering van VTM zeer goed verdiend, dankzij het monopolie dat de Vlaamse regering hun had gegeven. Ondanks de steun van alle mediagroepen en van de Vlaamse ministeriële excellenties flopte Belgium On-Line magistraal. De joint-venture Planet Internet tussen de Nederlandse KPN en de kranten van de VUM-groep (nu Mediahuis) was ook geen lang leven beschoren. In dezelfde periode ontstond ook Telenet Vlaanderen (de voorloper van Telenet), dat internet goedkoper zou gaan maken. Momenteel is een internetaansluiting in Vlaanderen nog steeds veel duurder dan in de buurlanden.

Mijlpaal of tolbareel?

Kris Vervaet, CEO DPG Media België en voorzitter van de Raad van Bestuur van Streamz, gaf de volgende officiële quote vrij: ‘Dit is een mijlpaal in de Vlaamse mediageschiedenis. Vlaanderen heeft nu wat het verdient: een eigen streamingservice. Dit is wat we nodig hebben om de toekomst van het mooie Vlaamse medialandschap te vrijwaren. Dit is ook wat de Vlaamse kijkers van ons verwachten. Zij willen dat we hen volgen in hun veranderend kijkgedrag.’ Dit is peptalk voor politici die subsidies moeten geven aan kranten, tv-zenders, producenten van tv-series enzovoort.

Dat mooie Vlaamse medialandschap is in handen van twee commerciële spelers en één openbare omroep. Telenet controleert Woestijnvis en de SBS-zenders. DPG Media België controleert VTM. Zowel VTM als VRT zijn afhankelijk van Telenet. Zonder Telenet heeft VTM geen distributeur (al moeten Proximus en TV Vlaanderen VTM ook verdelen om aan tv-aanbod te mogen aanbieden). De VRT heeft zijn eigen zenderpark verkocht en de uitzendingen via de ether opgedoekt. Telenet zou zonder VRT en VTM als must carry-aanbod nauwelijks klanten vinden voor hun tv-distributie. Tel daarbij de verstorende rol die Telenet en Proximus als distributeurs spelen in de tv-rechten van bijvoorbeeld het voetbal en zelfs de grootste naïeveling begrijpt dat Telenet maar aan de touwtjes moet trekken om DPG Media of de VRT te laten springen. De drie spelers hebben eigenlijk onder elkaar afgesproken dat ze tolbarelen gaan opzetten.

Kijkgedrag is extreem stabiel

De tv-distributie is het ezeltje-strek-je van Telenet. Door een quasi monopolie kon Telenet de kostprijs voor de abonnee vertienvoudigen. Dit onder het voorwendsel dat de digitalisering zoveel meer kwaliteit en mogelijkheden zou bieden. Voor het geld dat een abonnee voor het ontstaan van Telenet per jaar betaalde heeft hij nu nog geen maand tv-distributie. Tal van digitale diensten kosten bovendien extra. Afgaande op de kijkcijfers veranderde het kijkgedrag al die jaren nauwelijks. De huidige abonnee betaalt dus ontzettend veel meer voor exact hetzelfde aanbod. Naar de Nederlandse openbare zenders wordt nog nauwelijks gekeken (dat was destijds de reden dat Vlamingen massaal tv-distributie namen).

De VRM publiceerde in 2015 een rapport (met schema’s van de hand van Telenet-baas John Porter). Sedert 2008 heeft Telenet bijna in heel Vlaanderen een monopolie (zeker toen maart 2019 Coditel in de Brusselse rand stopte). In het rapport qua mediaconcentratie van 2019 schreef de VRM dat in Vlaanderen nog geen bewijs is van cord-cutting. Cord-cutting of cable-cutting is het opzeggen van kabeldistributie ten gunste van Netflix en online streamingdiensten. Netflix is volgens het Mediadecreet een niet-lineaire omroepdienst. VRT Nu, VTM Go en Yelo Play zijn voorbeelden van niet-lineaire omroepdiensten. Mochten deze peperdure projecten paradepaardjes zijn, dan zouden noch de VRT, noch VTM enige interesse hebben voor Streamz. Het feit dat de kijker voor het niet-lineaire kijken op VRT Nu verplicht is hatelijke reclame te accepteren (zoals op YouTube), bewijst dat de VRT-directie dit niet als een openbare dienst, maar als een zoveelste inkomstenbron beschouwt.

Bejaarden plukken

Momenteel kijken nog steeds één op vijf Telenet-abonnees analoog. Zo’n 360 000 hoofdzakelijk bejaarde of onbemiddelde kijkers zullen eind 2020 enkel nog sneeuw op hun tv-toestel zien, omdat Telenet na het systematische verminderen van het aanbod (ondanks steeds stijgende prijzen) de stekker eruit trekt. De analoge radiodistributie schrapte Telenet al in februari 2020. Wie dus zijn stereotoren op de tweede stekker in de wandcontactdoos had zitten hoort nu in plaats van Klara, Radio 1 of BBC World Service enkel nog geruis. Dit is de facto de zoveelste beperking van het aanbod, zonder dat dit verrekend werd in de abonnementsprijs.

De trend bij Telenet is steevast: prijs omhoog en aanbod omlaag. Telenet beweert altijd dat ze digitaal meer content aanbieden, maar dat is niet de content die kijkers willen zien. Honderden obscure thematische radiozenders om op tv te beluisteren? Een hoop themakanalen van zusterbedrijven van Telenet en een pak FTA-zenders. Free-to-Air (FTA) zijn zenders die elke kijker via een satelliet-antenne gewoon gratis zou kunnen bekijken, zonder decoder, en die Telenet dus geen cent kosten om te verdelen.

Minder aanbod voor meer geld

Naar eigen zeggen heeft Telenet 400 000 betalende Play-klanten. Dus in principe heeft Streamz op 14 september 400 000 abonnees. Die abonnees verliezen echter alle themakanalen en een groot deel van het andere aanbod. De ‘nieuwe’ streamingdienst begint dus naar aloud Telenet-recept met minder aanbod voor meer geld. Kunnen die abonnees hun abonnement meteen opzeggen of zitten ze vast aan hun oud abonnement? Het stilzwijgend verlengen van abonnementen is in België immers niet verboden voor kranten en tijdschriften (media). In Nederland of Groot-Brittannië is het wel verboden of beperkt tot drie maanden. Voor telefonie, kabel enzovoort kan de consument kosteloos opzeggen. De meeste klachten over Telenet en haar dochtermaatschappijen bij de Ombudsman Telecom handelen over het opzeggen van contracten. Vooral de Easy Switch waarbij de klant eenvoudig van operator kan veranderen en dus Telenet buiten gooien, vormde in 2019 een pijnpunt (236 klachten).

Uiteraard heeft de Vlaamse Regulator voor de Media (VRM) geen bevoegdheid om het contract tussen de VRT en Streamz te onderzoeken. Dergelijk onderzoek is de taak van de Belgische Mededigingsautoriteit (BMa) en de Commissie Media in het Vlaams Parlement. Het feit dat de VRT via Streamz een betalende ‘preview’ van de VRT-serie Cheyenne Et Lola biedt, zou alvast een mooie casus opleveren. De onderhandelingen betreffende de nieuwe beheersovereenkomst van de VRT lopen. Voor 1 januari 2021 moet die klaar zijn. Gezien de steeds nieuwe inkomstenbronnen die de VRT aanboort, mag daar alvast enige transparantie over komen. Het zal de leden van de parlementaire commissie media toch niet ontgaan zijn dat de VRT eersteklassekijkers en tweedeklassekijkers invoerde?