Waarom 17 (!) Afrikaanse landen de Russische agressie niet veroordelen

Op 2 maart keurde de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties een resolutie goed die de Russische agressie tegen Oekraïne veroordeelde en de onmiddellijke terugtrekking van de Russische troepen beval. Niet dat dit voor Poetin enig verschil zal maken. Aan de resolutie kan geen uitvoerende militaire kracht gegeven worden. Dat kan alleen bij eenparige beslissing van de Veiligheidsraad en daarin heeft Rusland een vetorecht.

Veel tegenstemmers of onthouders

Toch is het interessant even te bekijken wie deze resolutie niet gesteund heeft. De resolutie gaat over een flagrante schending van een grondbeginsel van de internationaalrechtelijke orde, namelijk het respect voor de nationale soevereiniteit en de territoriale integriteit van een land. Vóór zo’n resolutie stemmen ligt dus eerder voor de hand. Wie niet in het Russische leugenpaleis leeft, weet dat de Russen het volkenrecht verkrachten.

Het is dus eerder merkwaardig tegen te stemmen of zich te onthouden. Dat schurkenstaten zoals Rusland zelf, samen met Belarus, Syrië, Noord-Korea en Eritrea tegenstemden is niet verwonderlijk. Hun leiders moeten in wreedaardigheid niet onderdoen voor Poetin. Het is de politieke slachtersclub van de wereld. Voor de onthouding van een hele reeks landen en landjes in Centraal-Azië, die ingeklemd liggen tussen het machtige totalitaire duo, Rusland en China, kan ook nog begrip opgebracht worden. Ze willen niet meteen op de targetlist van Poetin of Xi komen.

De blanke mensheid is in de minderheid

Wel verwonderlijk zijn de zeventien onthoudingen van Afrikaanse landen. Zij liggen niet in de invloedssfeer van Poetin of Xi, en zijn zelf in hun geschiedenis, onder het kolonialisme, het slachtoffer geweest van miskenning van nationale soevereiniteit.

Naar aanleiding van de stemming tweette Muhoozi Kainerugaba, de zoon van de Oegandese president en stafchef van het Oegandese landleger, dat Rusland geldige redenen had om Oekraïne binnen te vallen en dat de meerderheid van de mensheid, die niet blank is, Rusland steunt. Volgens deze Afrikaanse politicus, wiens land zich overigens ook van stemming onthield, is de oorlog een epifenomeen van de planetaire rassenstrijd waarbij Rusland aan de ‘goede kant van de (niet-blanke) mensheid’ staat.

Andere Afrikaanse staatshoofden zeiden dat hun standpunt was ingegeven door ‘neutraliteit’. Dat laatste is onzin. Neutraliteit heeft in internationale context betrekking op ongebondenheid, het niet behoren tot grote blokken. Niet op onverschilligheid ten opzichte van oorlogsmisdaden. Nog andere staatshoofden hadden het over de historische schuld tegenover Rusland. De voorganger ervan, namelijk de Sovjet-Unie, had hen immers gesteund in de bevrijdingsstrijd tegen het kolonialisme. Ook dat is onzin. Gedurende die bevrijdingsstrijd was Oekraïne een integraal onderdeel van de Sovjet-Unie en heeft aldus mede geparticipeerd in de hulp in de bevrijdingsstrijd.

Omdat het moreel nepgehalte van deze officiële redenen zo evident is, loont het even om na te gaan of een ‘à qui profite le crime’-check geen interessante gegevens oplevert die de onthoudingen kunnen verklaren.

Wapens, wapens en wapens

Ver moet men niet zoeken. Rusland gooit af en toe met eenmalige koekjes naar de Afrikaanse elites. Zo schonk de Russische oligarch, Viktor Vekselberg, 7,5 miljoen rand aan het ANC, de regeringspartij in Zuid-Afrika. Een land dat zich ook, uit ‘historische vriendschap’ met Rusland, van stemming onthield. Belangrijker evenwel is de structurele militaire hulp die Rusland biedt aan een aantal landen. Achttien procent van de Russische wapenexport vloeit naar Afrika en 39% van de Afrikaanse wapenimport komt uit Rusland.

Daarbij komt nog de inzet van de beruchte Russische Wagner-groep, genoemd naar de Duitse componist van oorlogsheld Siegfried. Deze beruchte huurlingentroep zaait onder meer dood en verderf in de Centraal-Afrikaanse Republiek, teneinde de toevoer van diamant aan de regering veilig te stellen. De Centraal-Afrikaanse Republiek heeft zich uiteraard ook onthouden van stemming.

Gedurende de laatste decennia heeft Rusland met tal van Afrikaanse landen verdragen van militaire samenwerking gesloten. Meestal komen deze verdragen neer op een uitwisseling van Afrikaanse grondstoffen voor Russische wapens en militaire bijstand. Daarbij wordt er, anders dan bij de samenwerkingsovereenkomsten met westerse landen, niet flauw gedaan over zaken zoals mensenrechten, transparantie, strijd tegen corruptie en democratie.

Stank voor dank

De westerse partners in de ontwikkelingssamenwerking baden uiteraard ook niet steeds in wijwater. In vele ontwikkelingsovereenkomsten speelt ook het eigenbelang van de eigen economie. Maar toch, anders dan bij de Russen worden wel voorwaarden gesteld inzake mensenrechten en democratie en ligt de nadruk op niet-militaire, humanitaire samenwerking zoals onderwijs, voedselzekerheid en industriële ontwikkeling. Poetinsupporter Oeganda, bijvoorbeeld, kreeg van België in de periode 2009-2016 138 miljoen euro steun voor onderwijs en voedselzekerheid. Met Rusland sloot het echter sinds 2011 een reeks militaire samenwerkingsovereenkomsten waarbij tanks, helikopters en militaire opleidingen werden geleverd.

De dankbaarheid van vele Afrikaanse elites is uiterst selectief. Wie hun wapens geeft, is hun vriend en verdient hun steun op het internationaal forum. Wie hun onderwijs, voedsel, hospitalen en vreedzame infrastructuur levert, maar lastig doet over mensenrechten, mag even op de foto met de leiders maar krijgt de middenvinger bij de Algemene Vergadering van de VN. Op 11 februari stond onze minister van Ontwikkelingssamenwerking Kitir samen met de wiegende-waggelende grootviroloog te dansen met Zuid-Afrikaanse machthebbers om het gekraakte patent Afrigen te vieren. In die tech-hub had België 8 miljoen euro geïnvesteerd. Als dank weigert Zuid-Afrika een paar weken later de meeste brutale agressie sinds de Tweede Wereldoorlog te veroordelen. Kies uw vrienden!

Overleven als vrije wereld

Zoals docent internationale politiek aan de VUB Jonathan Holslag terecht opmerkt: de internationale wereld is sinds 24 februari fundamenteel veranderd. De tijd van een global policy, waarbij onder de vleugels van de westerse wereld gestreefd wordt naar meer democratie, meer mensenrechten, meer wereldhandel, meer vreedzame samenwerking, is voorbij. It is the end of the end of history. De wereld zal opnieuw naar grote en rivaliserende blokken evolueren. Het merendeel van de bevolking zal daarbij niet in het westerse kamp vertoeven.

In plaats van global policy wordt overleving van de vrije wereld de eerste prioriteit. In de ontwikkelingssamenwerking zal naïviteit moeten plaats maken voor het welbegrepen eigenbelang van de vrije westerse wereld. Tegenover de landen die wij humanitair en economisch steunen, zullen we terecht enige loyauteit tegenover de westerse wereld mogen eisen. Jammer voor de bevolking van de landen wier leiders het Russisch of Chinese juk verkiezen. We kunnen niet meer voor iedereen goed doen want we zijn in de minderheid.