Waarom koehandel op kortzichtigheid rijmt

Het was, naar goede Europese gewoonte, opnieuw een masterclass in koehandel. Als Ursula Von der Leyen binnen drie weken voldoende stemmen weet te mobiliseren in het Europees Parlement, dan volgt een christendemocrate uit West-Europa zichzelf op aan het hoofd van de Europese Commissie. António Costa, die in het najaar het voorzitterschap van de Europese Raad overneemt van Charles Michel, vertegenwoordigt dan weer de socialistische familie én Zuid-Europa. En met de nieuwe Europese buitenlandchef Kaja Kallas – afkomstig uit Estland en lid van de liberale fractie – gaat er voor het eerst een Europese topjob naar iemand uit Oost-Europa.

De drie ‘grote’ politieke families verdeelden de Europese lekkernijen dus netjes onder elkaar, zoals ze dat al vele jaren doen. Ditmaal werd daarbij ook rekening gehouden met de verschuivende geografische machtsbasis. En o ja, Costa – die onder meer Mozambikaans en Indiaas bloed in de aderen stromen heeft – is ook nog eens ‘van kleur’. Ook altijd leuk meegenomen uiteraard. Het feit dat de de gewezen Portugese premier in eigen land mogelijk ook verwikkeld was in een corruptieschandaal was dan blijkbaar weer van geen tel.

Misprijzen voor de kiezer

Business as usual dus bij de verdeling van de Europese topfuncties, terwijl het politieke landschap nochtans ingrijpend veranderd is. Jazeker, christendemocraten, socialisten en liberalen beschikken samen nog altijd over een meerderheid in het Europees Parlement. En dus kan er in theorie weinig worden ingebracht tegen de politieke deal die ze sloten en die donderdagnacht ook bekrachtigd werd door een overgrote meerderheid van de lidstaten.

Tegelijk kan niemand om de vaststelling heen dat het nieuwe Europees Parlement een heel stuk rechtser oogt dan het vorige. De rechtse ECR-fractie – waarvan voorlopig ook N-VA deel blijft uitmaken – groeide bovendien ook uit tot de derde grootste politieke groep in het EP, vóór de liberale fractie. De bittere reactie van onder meer de Italiaanse premier Meloni – ECR-boegbeeld én een stevige winnaar bij de voorbije Europese verkiezingen – is dus niet geheel onbegrijpelijk. Zij deed de deal af als ‘surrealistisch en ondemocratisch’, omdat de winnaars van de Europese verkiezingen buitenspel worden gezet bij de verdeling van de topjobs. Ondemocratisch kan je dit bezwaarlijk noemen – er is nu eenmaal een meerderheid voor de huidige verdeling van de topjobs – maar surrealistisch is het wel.

Dat uitgerekend politici als Scholz, De Croo en Macron – die bij de Europese verkiezingen allemaal stevig werden afgestraft – zich blijven gedragen alsof er op 9 juni helemaal niets gebeurd is, getuigt van een groot misprijzen voor de kiezer. Alexander De Croo – de man achter de feilloos samenwerkende Vivaldi-coalitie, weet u nog – achtte het ook nog eens nodig om Meloni donderdag de les te spellen . ‘Zo werkt democratie. Het gaat niet enkel over blokkeren, democratie gaat over wie wil samenwerken’, klonk het. Dat Meloni de voorbije maanden meer dan voldoende signalen had uitgestuurd dat ze wilde samenwerken en dat de kiezer haar daarvoor wél een duidelijk mandaat had gegeven, was De Croo blijkbaar even ontgaan.

Doodgravers

De topjobs mogen dan al verdeeld zijn, de kans dat de EU zichzelf hiermee een stevige pad in de korf heeft gezet, is reëel. De eerste stevige horde volgt al op 18 juli, wanneer Von der Leyen ook nog een meerderheid achter zich moet krijgen in het Europees Parlement. Puur mathematisch gezien moet dat lukken: de christendemocratische, socialistische en liberale fracties beschikken momenteel over net geen 400 zitjes, terwijl de Duitse politica genoeg heeft aan 361 ja-stemmen. Maar in de wetenschap dat binnen die drie fracties lang niet iedereen even enthousiast is over een verlengd mandaat, zal Von der Leyen de volgende weken op zoek moeten naar extra steun.

De ECR van Meloni leek daarvoor lang de meest voor de hand liggende optie, maar of Meloni na de vernedering van donderdagnacht die steun nog zal willen leveren, is maar zeer de vraag. Bovendien heeft de socialistische fractie al meermaals haar veto uitgesproken tegen die steun. Maar zeg nooit nooit in Europa: misschien wordt Meloni wel gelijmd met een topfunctie voor Italië binnen de volgende Europese Commissie. Koehandel in het kwadraat, iemand?

Een nóg cynischer optie is dat Von der Leyen extra steun zoekt bij de groenen. Die kregen begin juni nog een stevig pak slaag van de kiezer – meteen ook een duidelijke motie van wantrouwen tegen de Green Deal – maar wat dan nog? Als het echt nodig is om Von der Leyen in het zadel te houden, dan voeren we die Green Deal toch gewoon verder uit, niet? Europa verdient veel beter dan dit soort kortzichtige zwendel. En het is doodjammer dat uitgerekend die politici die steevast beweren het Europese project heel genegen te zijn zich in praktijk vooral tot de doodgravers ervan ontpoppen.