Wanneer de democratie het liberalisme in de weg staat

Niet zo lang geleden was de countercultuur links en liberaal. Tegenover Het Systeem, kil, kapitalistisch en conservatief, plaatsten jonge progressieven een maatschappijbeeld van liefde, solidariteit en vrijheid. Dat hippe liberalisme werd in Amerika politiek gecapteerd door de Democratische Partij, waarna het razendsnel uit de hand liep.

‘Liberalisme’ (‘Liberalism’) betekent in de Verenigde Staten niet hetzelfde als in Vlaanderen. Amerikaans liberalisme lijkt meer op Vlaams socialisme, met de nadruk op socio-culturele bevrijding en economische herverdeling. Meer Conner Rousseau (Vooruit), minder Eva De Bleecker (Open Vld).

Sister Souljah

Kwalificaties als ‘centrumlinks’ en ‘uiterst links’ zijn nuttig als pedagogische binnenweg, maar betekenen heel weinig over tijd. Wanneer het spectrum zelf verschuift, wordt centrumlinks al snel centrumrechts, en ontstaat er nieuw, eerder ondenkbaar extremistisch gedachtegoed. Dat is wat er met het liberalisme van de Democratische partij gebeurde; economisch, ja, maar vooral cultureel.

Neem, bijvoorbeeld, raciale vergelding en verzoening. In 1992 toonde Bill Clinton dat de oudste partij van het land niet hoefde op te schuiven naar links om electoraal garen te spinnen. Nadat Sister Souljah, een zwarte hiphopartieste, blanke Amerikanen had gedemoniseerd (‘Als er goede blanke mensen, zijn, heb ik ze niet ontmoet’ / ‘Waarom hebben we geen week waarin we blanke mensen doden’), vergeleek Clinton haar met de leider van de Ku Klux Klan, de anti-zwarte terreurorganisatie: ‘Als je de woorden ‘blank’ en ‘zwart’ van plaats veranderde, zou je denken dat David Duke aan het woord was.’

Vergeldingsdenken

Bill Clinton was in 1992 de presidentskandidaat voor de Democratische Partij. Dat Kamala Harris in 2024 een deel van haar eigen basis — raciale activisten — zo te kijk zet, is ondenkbaar. Ondenkbaar, omdat het raciale vergeldingsdenken dan wel minder gewelddadig is, maar evenzeer populairder en geïnstitutionaliseerd. Aan de universiteiten, in de media, en zeker ook binnen de Democratische Partij.

Wie door de band genomen eerder liberaal ingesteld is, maar zich, bijvoorbeeld, negatief uitlaat over de Black Lives Matter-beweging, mag een nationale partijcarrière vaarwel kussen. Opmerkelijk, aangezien de BLM-beweging hoofdzakelijk op leugens gebaseerd is. Wat daarentegen geen enkele Democraat zijn politieke toekomst kost, is de promotie van anti-blank racisme in de vorm van ‘herstelbetalingen’ of ‘positieve discriminatie’. En wie alsnog geweld pleegt tijdens raciale rellen, ziet zijn borgsom betaald door de vicepresident. Echt.

Venster

Eén manier om het liberalisme van de Democratische Partij te duiden, is door de afbakening van wat het toelaat, wat het aanvaardbaar vindt. De politieke wetenschap reikt daarvoor een begrip aan: het ‘Overton Window’ (‘Venster van Overton’). Dat spreekwoordelijk venster betreft de grenzen van het fatsoenlijk discours binnen een bepaalde (politieke) gemeenschap. Wie deze grenzen niet respecteert, ligt eruit.

Kritiek op de Black Lives Matter-beweging ligt buiten het Democratische Overton Window. Andere voorbeelden zijn de beperking van het abortusrecht, de promotie van het vrij wapenbezit, de meeste bedenkingen bij de klimaatconsensus en de afkeuring van de LGTBQ-beweging. Wie zo onverstandig is zich toch aan zulke kritiek te wagen, mag hopen op een gemeenteraadszitje in West-Virginia, maar kan zijn presidentiële ambities opbergen.

democratie en Democratie

De Democratische Partij zou maar wat graag haar eigen Overton Window transponeren naar het hele land. Helaas voor de partij leven er in de Verenigde Staten ook andere mensen, mensen die zich koppig en blijvend verzetten tegen het liberalisme van Kamala Harris en co. Dat doen ze in de eerste plaats met hun stem. Dat feit creëert voor Democraten (grote ‘d’) een vervelend dilemma — een dilemma waarmee ook (links-)liberale leiders in Europa vertrouwd zijn.

De democratie (kleine ‘d’) moest leiden tot een nieuwe, betere wereld. Een liberale wereld. Democraten (grote ‘d’) konden en kunnen daarom niet begrijpen hoe de democratie waar dan ook tot een ander soort samenleving leidt; een samenleving waarin, bijvoorbeeld, de kleurenblinde meritocratie of een religieus traditionalisme domineren. De massa is immers aan hun kant, overal en altijd. Aan de kant van de toekomst en aan de kant van het licht. Aan de juiste kant.

Wie dermate overtuigd is van Het Gelijk, hoeft geen tegenspraak te dulden, laat staan controle te accepteren. Ook niet door de democratie, die kan vervangen worden door de Democratie: de bureaucratie, ondersteund door de academie en de media — niet toevallig de drie sectoren waarin Democraten het sterkst oververtegenwoordigd zijn. Niet de voorkeur van de liberalen; ze hadden het anders gewild. Maar als de democratie niet luisteren wil, zal ze voelen.