Wat na Sepp Blatter?

De wereldvoetbalbond FIFA corrupt? Het WK gekocht door Qatar? Maar natuurlijk is de FIFA corrupt, of beter: neen, de FIFA is helemaal niet corrupt, dit is gewoon vrije wereldhandel waar alles te koop is. Anders gezegd: de FIFA is een miljardenbedrijf (weliswaar met een soort vzw-statuut) van de allure van Google, Facebook, Adidas, Coca-Cola en Unilever, of zoals de Formule-1 van die andere sportgrossist, Bernie Ecclestone. Ook deze man is begaan met zijn firma en weet van aanpakken. In 1997 toverde hij zo maar een miljoen pond tevoorschijn als gift aan de Britse Labour-partij, in ruil voor een afzwakking van de wet op de tabaksreclame (de tabaksindustrie is al jaar en dag hoofdsponsor van de F-1). Labour moest dat geld teruggeven toen de gift aan het licht kwam, maar de versoepelde wet bleef. Kassa voor Bernie. Zaken zijn zaken.

Vergeten we dichter bij huis ook Wouter Vandenhaute niet, eigenaar van TV-zenders én van zowat alle Vlaamse wielerklassiekers. Massasport is big business geworden, punt uit. Moet een bedrijf niet ten allen tijde waken over zijn marktpositie en winstmarge?

Brood en spelen

In die zin is de omfloerste euforie rond het opstappen van Sepp Blatter als net verkozen FIFA-baas op zijn minst voorbarig. Voetbaliconen als Pele en Romario, naast de eeuwig monkelende KBVB-voorzitter François De Keersmaecker, mogen nu wel roepen dat het tijd is om de augiasstal op te kuisen, het wereldvoetbal is en blijft een geldmachine. VRT-sportjournalist Stef Wijnants uitte Twittergewijs al zijn reserves, en ik ben geneigd om hem bij te treden: ‘verandering’ zal ook in dit universum een lege doos blijken. Er zal aan cosmetica gedaan worden, er zullen koppen rollen en nieuwe figuren naar voor geschoven worden, maar een filantropische instelling zal de FIFA wel nooit worden. Daarvoor zijn de financiële én politieke belangen te groot.

Het welbekende verhaal hoe het steenrijke oliestaatje Quatar als hoogste bieder en beste netwerker het WK 2022 binnenhaalde, ook al is het daar in de zomer zo’n 50 graden en bestaat er nog een soort slavernij, illustreert perfect de driehoek voetbal-commerce-politiek op topniveau. Wie een en ander verder wil nalezen, kan ik het boek ‘FIFA Maffia’ van Thomas Kistner aanbevelen. Daar staat tot in detail beschreven hoe de lobbymachine en het smeergeldcircuit werken, en hoe ook de Fransman en voormalige voetbalster Michel Platini, eigenlijk een Sepper-adept, daarin een hoofdrol speelde. Kort na de toewijzing van het WK aan Quatar en de steun van Frankrijk én Platini hierin, plaatste het oliestaatje een bestelling van 60 Franse Airbussen. Sindsdien gaan Platini en Sarkozy samen golfen. Alle samenloop van feiten is toevallig.

Nogmaals: dit soort verhalen zal niet stoppen omdat er een nieuwe FIFA-voorzitter zal verkozen worden. Dat het Zwitserse gerecht en de Amerikaanse FBI nu in de boeken neuzen, verandert niets aan het zakenmodel van de wereldvoetbalbond, waar sowieso de Aziatische en Afrikaanse rekkelijkheid aan invloed zal toenemen. Wij zullen ze ondergaan met onze morele principes, het geneuzel van de Europese tak, de UEFA, inbegrepen.

Het waren op 21 mei 1904, stichtingsdatum van de FIFA, overigens de nationale voetbalbonden zelf die met veel Olympisch idealisme hun autonomie uit handen gaven en de wereldvoetbalbond alle beslissingsrecht gaven, over het reglement, maar ook over heel de santekraam van het internationale wedstrijdgebeuren, niet in het minst de winstgevende relatie met de media (uitzendrechten, portretrechten, noem maar op).

Via juridisch waterdichte statuten kreeg dit feitelijk monopolie gaandeweg de dimensie van een supermacht waar zelfs potentaten als Vladimir Poetin beleefd voor knikken. Het volk is zot van voetbal, en wie het voetbal aan zijn kant heeft, heeft het volk met zich mee. Of waarom dacht u anders dat burgemeester Daniël Termont (sp.a) het kampioenenfeest van AA Gent niet in de Ghelamco-arena wou laten plaats vinden (zoals oorspronkelijk het opzet), maar als een ‘groot volksfeest’ in de Gentse binnenstad opvorderde? Het bekende brood-en-spelen-verhaal.

Tegenbeweging

Kortom, de wereld draait door, en de FIFA draait mee. In de driehoek voetbal-geld-politiek maakt zij de cirkel perfect rond. Ook al staat ons gezond verstand daarbij stil. Dat ze als commercieel monopolie het voetbalentertainment mondiaal controleert, is overigens enkel mogelijk omdat wij dat ook toestaan en aanmoedigen. Omdat we er aandacht aan besteden. Omdat wij de stadions vullen en omdat de televisie het voetbal een prominente rol toebedeelt. En omdat wij alles groot willen zien, globaal, internationaal, intercontinentaal, zie de wildgroei aan competities en tornooien. De hang naar schaalvergroting en machtsconcentratie, de tendens tot globalisering en homogenisering, creëert onvermijdelijk despotische superhydra’s zoals ook de EU er trouwens een is. Wie delegeert naar dit soort megastructuren, moet niet verbaasd zijn dat ze rond hun eigen as beginnen te draaien.

De echte sleutel ligt bij ons en de manier hoe wij met dit soort entertainment omgaan. Wie politiek kritisch denkt, kan niet om de verdwazing van het grote voetbalgebeuren heen. Uiteindelijk gaat het maar, zoals zoveel vrouwen grinnikend vertellen, over een handvol mannen die achter een bal lopen om hem daarna terug af te geven. Onder applaus van duizenden bierbuiken. Misschien leiden de Jupiler League en de Coca-Cola-WK’s alleen maar tot nog meer zwaarlijvigheid, bij de supporters én de clubs én de bonden, en is het tijd voor een tegenbeweging, een andere kijk op massasport, als echt volksvermaak, tegen de politieke recuperatie en het grote gewin.

Zie de protesten in Brazilië, zogezegd het meest voetbalgekke land ter wereld, in de aanloop van het vorige WK toen complete wijken plaats moesten maken voor nieuwe stadions. De Brazilianen spuugden ei-zo-na heel het WK uit en eisten dat het geld aan sociale projecten werd besteed. Dat is iets totaal nieuws. Of zie de nieuwe indignada van Barcelona, Ada Colau, die als linkse kandidaat-burgemeester geen meerwaarde meer ziet in de kostenverslindende Formule 1-prijs van Catalonië. Ook bij superclub FC Barcelona wordt gevreesd dat deze dame wel eens zou kunnen snijden in de clubsubsidies. Om het gespaarde geld te gebruiken voor de aanleg van normale sportinfrastructuur voor iedereen.

Misschien moeten we dan ook maar eens werk maken van die Vlaamse Voetbalbond, een door de gemeenschap gecontroleerde beheersinstelling die wél met transparante boeken en een sociaal verantwoorde missie naar buiten komt. Want hoe sterk lijkt die Belgische Voetbalbond, waaraan onder andere het bedrijf van ene Vincent Kompany regelmatig factureert, niet op een kleine doorslag van de FIFA. Zelfde gesjoemel, zelfde sclerose, zelfde achterkamertjescultuur. Het lijkt wel alsof François De Keersmaecker, via zijn kritiek op Sepp Blatter, vooral de aandacht wilde afleiden van het eigen financiële wanbeheer en de ondoorzichtige beleidsstructuur, zie ook de verspilling rond de betaalde en nooit gebruikte hotels tijdens het WK in Brazeilië.

Voor de rest, laten we van sport weer een doe-woord maken en uitspelen als het beste preventieve geneesmiddel. Eerder dan ons te bekommeren om de bonden, moeten we misschien terug gewoon onze luie kont opheffen. Vooralsnog is het niet verboden om in het park een partijtje te ‘shotten’ onder vrienden (en vriendinnen), zonder dat de FIFA daar haar zegen moet over geven. Of de fiets op te springen. Gesmeerd maar zonder smeergeld.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.