Wordt 11 juli vervangen door 21 juli?

In een simpelweg onthutsend dubbelinterview confronteerde De Standaard op 11 juli politicoloog Bart Maddens – tegenwoordig een van de meest consequente flamingante intellectuelen – met Peter De Roover, ooit VVB-voorman en chef politiek voor Doorbraak, maar nu federaal kamerlid voor de N-VA en de beheerder van hun partijkas. De journalist van dienst hoeft niet veel aanzetten te geven: de antithese tussen kritische rede en partijdogma is compleet.

België als troostprijs

Het interview is dan ook veelzeggender dan alle 11-juliredes samen. Niet dat het veel onthult wat we al niet wisten, namelijk dat de N-VA tot dé Belgische establishmentpartij is verveld. Maar vooral het cynisme waarmee dat als een vanzelfsprekendheid wordt geëtaleerd, is ongezien. Probeerden voorheen nog N-VA-coryfeeën als Jan Jambon retorische rondjes te maken over het einddoel (de Vlaamse republiek) en de middelen (België vanuit de sleutelposten ontmantelen), dan zegt De Roover, met de simpele duidelijkheid van de schoolmeester die hij is, waar het op staat: ‘Als we Vlaanderen niet krijgen, dan nemen we België’ – meteen de kop van het interview. Ik moest een paar keer de ogen uitwrijven, maar het staat er echt zo.

De verwijten van Bart Maddens dat de N-VA het grondwetartikel 195 uit het regeerakkoord hield, waardoor elke grote institutionele hervorming binnen deze termijn onmogelijk was (en vermoedelijk dé toegeving die de francofone MR over de brug trok), glijden over De Roover heen als water over een oliejekker. Het kamerlid vertelt met een brede grijns dat de Vlamingen toch geen onafhankelijkheid willen, en dat het beheer van de lopende zaken in de Belgische monarchie voor zijn partij prima is als troostprijs. Zolang het maar niet met de PS is. Tja, tot zover de idee van een partij als promotor van een politiek streefdoel, een maatschappijvisie, een ideaal.

Maddens: ‘Ik begrijp niet waar jullie op wachten. In heel de geschiedenis van de Vlaamse beweging is er nooit een organisatie geweest die zo veel macht had als de N-VA om de kiezer te overtuigen van de noodzaak aan confederalisme. Maar jullie doen er niks mee. Heel die #helfie-campagne, dat is nul komma nul communautair. Vanuit Vlaamsgezind oogpunt is dat 1,3 miljoen euro weggegooid geld.’

Maar De Roover gaat onverstoord door met te stellen dat een regering zonder de PS een staatshervorming op zich is, en noemt de kritiek van Maddens ‘theoretisch gezwets van de ivoren toren’. Dit dovemansgesprek toont op een pijnlijke manier hoe persoonlijke carrière-opportuniteiten (Peter De Roover was voorheen leraar en daarnaast hobby-flamingant) compleet samenvallen met cynische partijlogica. De primaire regel van die logica is dat je de democratische macht verovert met een doorsneeprogramma dat zoveel mogelijk kiezers aanspreekt. De tweede regel is, dat je vervolgens macht moet consolideren, vooral via het bezetten van de sleutelposten en het bedienen van een uitgebreid partijcliënteel, tot de buitenpolitieke oppositie, het zogenaamde middenveld, compleet is leeggezogen.

Op geen enkel moment geeft Peter De Roover blijk van enige gêne wat betreft de Belgische restauratiebeweging waarvan zijn partij, o ironie, de gangmaker is. Het is voor deze mensen kwestie van op de eerste rij te zitten, waar en op welke gelegenheid maakt blijkbaar niets uit. Passages uit het grensverleggend boek ‘Kritik der Zynischen Vernunft’ van Peter Sloterdijk komen ons voor de geest: het pad van de rationele Verlichting en de politieke kritiek is doodgelopen in individuele overlevingsstrategieën, die zich samenvoegen tot groteske sociale constructies rond machtsbehoud en status-quo.

Inteelt en consensusdenken

Op 9 juli j.l. ontving journalist Rik Van Cauwelaert de Orde van de Vlaamse Leeuw 2015. Dit ereteken, bestaande uit een zilveren plaket, wordt sinds 1971 uitgereikt aan personen ‘die zich verdienstelijk maakten in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd, de integratie van de Nederlanden, en de bevordering van de Nederlandse taal en cultuur in het algemeen’. Dat klinkt mooi, misschien wel té welluidend, en het lijstje van laureaten toont dan ook vooral consensusfiguren uit de top van het Vlaamse socio-politieke establishment, zoals daar zijn: Remi Vermeiren, Herman Suykerbuyk, Frans-Jos Verdoodt, Eric Ponette, Luc Van den Brande, Jean-Pierre Rondas,Richard Celis, Axel Buyse, en nu dus in 2015 journalist Rik van Cauwelaert. Nelly Maes (2014) geldt als een buitenbeentje, en de enige niet-consensusfiguur want een behoorlijk links-activistische dame. Een ongelukje is gauw gebeurd.

Maar het probleem van deze prijs is deze van alle prijzen, van links tot rechts: het gaat om een maatschappelijke laag of een socio-culturele niche die zichzelf in de bloemetjes zet. Men geeft elkaar schouderklopjes en spreekt elkaars laudatio uit, dit jaar door laureaat van 2011 Jean-Pierre Rondas, onder de veelzeggende titel: ‘Rik van Cauwelaert: een leeuw, opgenomen in zijn eigen Orde’.

Dit goedmoedig geronk ruikt inderdaad onvermijdelijk naar inteelt, in dit geval van een overwegend centrumrechtse elite die zich identificeert met wat men doorgaans cultuurflamingantisme noemt, en die wortelt in een voorzichtig, allerminst revolutionair concept van volksverheffing. De burgers vormen niet de locomotief van een beweging, wel de treinwagons. In de stuurcabine staan diegenen die vooral het spoor willen houden zonder dat uitstekende dwarsliggers voor teveel gerammel zorgen. De Orde van de Vlaamse Leeuw dus, met de nadruk op orde.

Politiek is dat niet zonder betekenis. Voorzitter van de Orde is Matthias Storme, lid van het N-VA-partijbestuur, en zich profilerend als ‘conservatief denker’. Storme is een van de meest briljante vertegenwoordigers van het flamingante spagaat: men wil wel Vlaamse autonomie, maar niet met het bijbehorende republikeins-progressieve élan dat de structuren echt in vraag stelt, en dat bijvoorbeeld de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging wél kenmerkt.

De Vlaamse Leeuw van Storme en Co is dus wel degelijk romantisch-reactionair. Dat is de reden waarom politicoloog Bart Maddens de prijs niét kreeg. Nochtans, als er één Vlaamse intellectueel hem dit jaar verdiende, was het wel Maddens, alleen al omwille van de consequent-kritische houding tegen de verwatering van het republikeinse streefdoel, met de N-VA als grote promotor van dat proces.

Maar die erkenning van een criticus zou niet sporen met het comformisme en de consensusgedachte die zich in brede kringen van de Vlaamse Beweging heeft doorgezet, en die eigenlijk afscheid heeft genomen van het anti-Belgische republikeinse radicalisme. In die door Peter De Roover zo treffend neergezette verzaking komt onvermijdelijk, de echte aap uit de mouw, met name het economisch-rechtse, liberale paradigma dat de N-VA beheerst, en waarvoor een België-zonder-PS een even goede en misschien nog betere kweekruimte biedt dan een onafhankelijke Vlaamse republiek waarin, godbetert, linkse progressieven de toon zouden kunnen zetten.

In zijn dankrede rept Rik van Cauwelaert, zelf telg uit een vooraanstaande Vlaams-katholieke familie die zich voluit Van Cauwelaert de Wyels noemt, met geen woord over de ontmanteling van de Vlaamse Beweging en de Belgische restauratie, gepromoot door de partij die door prof. Bart Maddens nog altijd een ‘V-partij’ wordt genoemd. Een titel die nu wel mag opgeborgen worden.

‘België, een warm nest voor de N-VA’, constateerde Maddens’ collega Dave Sinardet in april van dit jaar nog meesmuilend. Op 21 juli zullen voor de eerste keer de federale N-VA-excellenties, vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon op kop, naast de koning post vatten en in houding staan voor de Brabançonne. Bij dit protocollair cynisme hoeft geen enkele aanhanger van het ancien régime zich nog zorgen te maken over statuut nr. 1 van de Nieuw-Vlaamse Alliantie. De partij neutraliseerde de Vlaamse beweging en bestuurt België zonder de PS: doel bereikt, en het scheelt een feestdag.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.

Foto: Dieter Telemans, (c) De Standaard