‘Wraak voor Aleppo’ velt Russische ambassadeur

Het beeld van de Russische beer is ons vertrouwd, dat van de Turkse krokodil niet, maar het is zo dat Russische karikaturisten kijken naar Turkije. Uit de voorstelling van ‘de Turk’ als krokodil met een fez, het traditionele hoofddeksel uit de tijd van voor Atatürk, spreekt wantrouwen van Rusland tegenover zijn zuiderbuur. De relaties tussen Rusland en Turkije (en hun voorloperstaten, het tsarenrijk en het Ottomaanse Rijk) zijn nooit eenvoudig geweest. Ze voerden in een ver verleden vele oorlogen met elkaar en hielden en houden er ook in de regio, rond de Zwarte Zee en in het Midden-Oosten, onderscheiden belangen op na. Het beleid van Rusland tegenover het conflict in Syrië had de oude spanningen tussen Moskou en Ankara weer aangewakkerd. De machthebbers in het Kremlin steunen het regime van de Syrische president Assad, die aan de Bosporus willen hem net weg.

Spartelen

De Koerden spelen ook een rol in het Syrische drama. Rusland kan best overweg met de Syrische Koerden, Turkije vreest het ontstaan van een Koerdenstaat in het noorden van Syrië en dus aan zijn eigen grens. Ook de Turkse Koerden konden in het verleden rekenen op Russische sympathie. Precies een jaar geleden ging Selahattin Demirtas, covoorzitter van de in het Turkse parlement vertegenwoordigde pro-Koerdische partij HDP, op bezoek bij Sergei Lawrow, de Russische minister van Buitenlandse Zaken. Dat was een maand nadat de Turkse luchtmacht een Russische jet had neergehaald omdat die tijdens een operatie in het noorden van Syrië het luchtruim van Turkije zou hebben geschonden. Moskou had daarop gereageerd met zware economische sancties die Turkije veel pijn deden. Het Russisch-Koerdisch onderonsje strooide toen heel wat zout in de Turkse wonde, ook al wilde Demirtas naar eigen zeggen de relaties tussen Turkije en Rusland herstellen in het licht van de uitspraak van de Russische president Vladimir Poetin dat de volken van beiden landen niet elkaars vijanden zijn. Uiteindelijk hebben Poetin en zijn Turkse ambtsgenoot Recep Tayyip Erdogan zich in de zomer van 2016 weer met elkaar verzoend. Poetin had tot dan toe de Turkse krokodil doen kruipen en spartelen. Erdogan was tot het besef gekomen dat Turkije Rusland broodnodig had voor zijn energie en zijn toeristische sector.

Torpederen

De relaties tussen beide landen blijven echter kwetsbaar, zeker gezien hun onderscheiden posities in het Syrië-conflict. De verovering van Aleppo door de troepen van Assad had de afgelopen dagen in Turkije geleid tot anti-Russische demonstraties. Aan de vooravond van een geplande ontmoeting tussen de ministers van Buitenlandse Zaken van Rusland, Turkije en Iran in Moskou om over Syrië te praten gebeurde dan de moordaanslag op Andrej Karlow, de Russische ambassadeur in Ankara. Vermoedelijk handelde de Turkse moordenaar vanuit religieuze motieven en wilde hij ‘wraak voor Aleppo’. Als het zijn bedoeling was om de verzoening tussen Ankara en Moskou te torpederen heeft hij zijn doel voorbijgeschoten. Rusland wil de banden met Turkije niet laten afknappen omwille van een terroristische actie, een ‘provocatie’. De Russen moeten een déja-vu gevoel besluipen. De dichter en diplomaat Aleksandr Gribojedow die in de 19de eeuw een vredesverdrag tussen Rusland en Perzië had bedisseld, werd kort daarna in 1829 vermoord door fanatieke moslims die de Russische ambassade in Teheran bestormden. Toen een journalist in 2006 een Russische diplomaat vroeg of hij vertrouwen had in Iran (waarmee Rusland op dat ogenblik aan het onderhandelen was), antwoordde deze ietwat mysterieus: ‘Ja, sinds Gribojedow en tot op de dag van vandaag’. Het is een gevoel dat ook nu in Rusland zal leven na de moord op zijn ambassadeur in Ankara.

(Dit artikel verscheen op www.demorgen.be op 20 december 2016)

Dirk Rochtus publiceerde in oktober het boek ‘Turkije. De terugkeer van de sultan’ (Uitgeverij Vrijdag)

Foto: (c) Reporters