Zag Tom Van Grieken dit keer de lamp niet branden?

Het interview met VB-voorzitter Tom Van Grieken, afgenomen door twee redacteurs van De Tijd en in die krant verschenen op 29 mei, deed nogal wat stof opwaaien, omwille van de titel: ‘Het blanke moet een dominante factor zijn’. Ik wil beginnen met het in deze voor Van Grieken op te nemen. Ik weet wat het betekent om louter op een titel afgerekend te worden. En ik weet ook hoe de media te werk gaan als ze iemand willen rollen: tendentieuze vragen stellen, wachten op de lapsus, en daar dan heel het verhaal aan ophangen. Framing heet dat. Letterlijk ging de passage in het vraaggesprek zo:

DT: ‘Een Vlaming kan in uw visie alleen maar wit en christelijk zijn?’

Van Grieken: ‘Ik ben ervan overtuigd dat het christelijke, het Vlaamse en als u wilt zelfs het blanke een dominante factor moeten zijn in onze samenleving.’

Hier bevestigt de VB-voorzitter dat christelijke, voegt er ‘Vlaams’ aan toe, en ‘als u wilt’ ook nog blank. Dat was het adjectief te veel, quod erat demonstrandum: het VB is een racistische partij. Dat hij voordien al de scheiding tussen kerk en staat als essentieel naar voor had gebracht, en elders zegt dat je geen volk definieert op basis van bloedlijnen’, deed niet meer ter zake.

Het is eens te meer het bewijs dat, wie niet tot het politieke establishment gerekend wordt, zijn media zorgvuldig moet uitkiezen. Als men al inzage heeft gekregen van het interview, dan blijft de kop meestal een bewaard geheim tot aan de publicatie. Los daarvan vind ik dat Tom hier wel degelijk een steek heeft laten vallen en een kans heeft gemist om heel duidelijk te stellen dat het ons om Europese waarden te doen is. In de culturele context komt het begrip Europa echter in het interview niet voor, enkel in de geografische.

Identitaire valstrik

In rechtse kringen wordt graag het woord Avondland gebruikt, om het oude Europa aan te duiden waarvan de cultuur aan het verdwijnen is onder druk van het globalisme, de migratiedruk en de zogenaamde ‘omvolking’. Die Europese waarden staan op een vierledige sokkel: de Grieks-Romeinse beschaving, de middeleeuws-Christelijke, de renaissance, en deze van de 18de-eeuwse verlichting. Het is vanuit deze laatste laag dat we de seculiere rechtstaat hebben geërfd, de parlementaire democratie, het principe van de persvrijheid en de vrije meningsuiting, en dat van de gendergelijkheid.

Sowieso heeft de Europese cultuur niet ons niet alleen Beethoven en Eddy Wally opgeleverd, maar ook de heksenprocessen en de concentratiekampen. Het is dubbel. Maar de Avondlanders hebben het wat moeilijk met dat verlichtingsideaal, omdat het emancipatorisch is, het zwaartepunt verlegt naar het individu en zijn kritisch bewustzijn, en de maakbaarheid van de samenleving vooropstelt. De collectieve identiteit, met name dat wat ‘het volk’ voorstelt, zou er onder kunnen lijden. Dat klopt: het nationalisme staat hier op gespannen voet met het liberalisme. Wat willen, we, meer vrijheid of meer cohesie? Ik dacht het eerste. De oude Grieken waren al individualisten die de democratie organiseerden om het met mekaar oneens te zijn.

Ondanks zijn naam heeft de VB-voorzitter het nergens over de Grieken — mogelijk een gebrek aan historische background van de ex-reclameman — maar ook gebruikt hij de term ‘verlichting’ niet één keer. In de plaats daarvan laat hij zich mee glijden in de identitaire valstrik, door de interviewer gespannen, om te eindigen in een Europa van het blanke suprematisme, waar weliswaar het christelijke en het Vlaamse ook een plaats vinden. Dat ruikt wat muf voor zo’n jonge en best wel begaafde communicator.

Dyab Abou Jahjah, de man die ooit door rechts Vlaanderen verketterd werd maar de laatste jaren van een opmerkelijk voortschrijdend inzicht blijk geeft, verwoordt het nochtans perfect: er is wel degelijk een Europese cultuur die we moeten koesteren, maar met huidskleur heeft dat niets te maken. Maak je er een ‘blanke’ cultuur van, dan bega je dezelfde fout als de wokes en de BLM-beweging die alles in termen van wit en zwart vertalen: het zijn de nieuwe racisten in een politiek correct jasje.

Ondertussen in de supermarkt

Verlichting dus. Ook al heeft het woord een inflatie ondergaan en verschijnt het in de gekste contexten, het dekt wel degelijk een lading. Het maakt het kritische individu tot middelpunt van het politieke en sociale leven, en rekent af met alle politiek correcte conventies en ideologische containers, de religie inbegrepen. Het motto ‘Sapere aude’, dat de filosoof Immanuel Kant aan de Latijnse dichter Horatius ontleende, is de hoeksteen: durf te weten, vandaar ook: durf te denken, en ga voor je mening.

Dat Van Grieken dan over de christelijke waarden begint, stelt me zwaar teleur, alsof we vandaag zouden moeten kiezen tussen de kerk en de moskee. Europa is al lang ontkerstend, en moet in zijn clash met de ideologische islam vooral niet terugkeren naar een soort ultramontaans conservatisme. We moeten de democratie en de vrijheid verdedigen, niet de paus.

Anderzijds sterken mensen als Ayaan Hirsi Ali en Assita Kanko me in de overtuiging dat vrijheidsdrang geen kleur heeft. Ik voel me meer verwant met iemand van Afrikaanse afkomst die in Vlaanderen Nederlands spreekt — of minstens een ernstige poging doet — dan met de blanke Franstalige die al twintig jaar in de Vlaamse rand woont, maar in de supermarkt en de post nog steeds in zijn taal wil bediend worden. Duizend Lukaku’s nog aan toe. En dat het Vlaams-nationalisme altijd met een wijde boog rond de Congolese nationalist en rebel Lumumba heeft gedraaid, de man wiens lijk met medeweten van het Belgische hof in salpeterzuur werd opgelost om plaats te maken voor de corrupte marionet van het westen, Mobutu, ook dat is een lacune.

De verlichting dus, Tom, goed in het oog houden. Of we komen sneller terug uit in de middeleeuwen dan we zouden denken.