10 DECEMBER Net binnen: burgemeester Antwerpen tot ridder geslagen

Elk jaar     Dag waarop de Nobelprijzen worden uitgereikt. Een dag na de dood van zijn oudste broer Ludvig krijgt de Zweedse wapenfabrikant Alfred Nobel een enorme schok bij het openslaan van zijn krant. Een Frans ochtendblad heeft de dood van zijn broer verward met zijn eigen overlijden. In de necrologie wordt Nobel afgeschilderd als ‘handelaar in de dood’, rijk geworden aan oorlogsleed en uitvinder van explosieven waarmee hele legers elkaar kunnen opblazen. Nobel wordt er zo depressief van dat hij iets wil doen dat zijn naam tot in eeuwigheid zal zuiveren. In zijn testament legt Nobel vast dat een deel van zijn nalatenschap ten goede zal komen aan personen die ‘de grootste verdienste voor de mensheid’ hebben geleverd op het gebied van natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, literatuur en vrede. Sinds 1901 wordt de Nobelprijs uitgereikt op 10 december, de dag waarop Alfred Nobel in 1896 overleed.  

2007    In Silvolde (Gelderland) stapt de Nederlandse zanger Arne Jansen (56) uit het leven. We blijven ons zijn Meisjes met rode haren herinneren.

1997    Inhuldiging van de HST-lijn Brussel – Parijs. Voor de eerste maal overschrijdt een trein, de Thalys, een Europese grens aan 300 km/u.

1988    Amerikaanse astronomen ontdekken voor het eerst een planeet buiten ons zonnestelsel.

1979     Gedwongen ontslag van Aloïs Gerlo als voorzitter van het socialistische Vermeylenfonds. Nochtans is deze Vlaams verzetsman en eerste rector van de Vrije Universiteit Brussel een prestigieus uithangbord. Het vertrek van Gerlo gaat gepaard met een koersverandering in het Vermeylenfonds. Het laat zijn pluralisme vallen, haalt de banden met de Socialistische Partij (SP) nauwer aan en verliest zijn Vlaamsgezinde impuls.

Hendrik Diels (1901-1974)

1974     Overlijden in Parijs van Hendrik Diels (73), Vlaams dirigent. In 1931 wordt hij dirigent van de Koninklijke Vlaamse Opera (KVO), waar hij zich onmiddellijk laat opmerken met een opvoering van Die Walküre. Hij maakt naam als Wagnerdirigent, o.m. met de uitvoering in 1943-1944 van de hele Wagnercyclus in de KVO. Als Wagner- en Straussdirigent wordt hij ook door verscheidene Duitse operahuizen en belangrijke Europese orkesten geëngageerd.

Daarnaast zet Diels zich onvermoeibaar in voor de Vlaamse muziek, vooral voor Peter Benoit en Jef van Hoof. Net voor de Tweede Wereldoorlog, op 10 januari 1940 leidt hij het orkest van radio Köln in een rechtstreeks uitgezonden Vlaams concert met werk van Benoit, Emiel Wambach, Edward Verheyden, Van Hoof, August de Boeck, Maurits Schoemaker en Arthur Meulemans.

Tijdens de oorlog bereikte Diels’ dirigentencarrière zowel in Vlaanderen als in Duitsland een hoogtepunt. Met het door hem gestichte Philharmonisch Orkest van Antwerpen brengt hij haast exclusief Vlaamse en Duitse muziek. Op 9 juli 1941 programmeert hij in Darmstadt werk van Benoit, Van Hoof, Lieven Duvosel, De Boeck en César Franck. In mei 1945 wordt Diels aangehouden. Hij wordt tot drie jaar veroordeeld wegens culturele collaboratie. In het begin van de jaren 1950 geeft hij concerten ten voordele van het Comité voor werkloze orkestmusici. Ook hier programmeert hij stelselmatig Vlaamse muziek, waardoor de concerten uitgroeien tot sterk Vlaamsgezinde manifestaties. In 1956 in ere hersteld, kan hij zijn carrière als dirigent weer opnemen. Diels was ook een graag geziene dirigent op Vlaams Nationale Zangfeesten (vanaf 1937) en IJzerbedevaarten (vanaf 1958).

Vanaf 1957 is hij gedelegeerd bestuurder van SABAM, waar hij zich inzet voor de belangen van de Vlaamse componisten. Hij sterft in Parijs tijdens een internationale conferentie over auteursrechten.

1931    In Antwerpen overlijden van de Vlaamse, Franstalige dichter Max Elskamp. Zijn werk staat in het teken van het symbolisme. Hij verliet de katholieke kerk voor het boeddhisme.

1926    De Duitse uitvinder Edmund Germer (1901-1987) krijgt octrooi op de tl-lamp.

1920    Na zeventien maanden voorarrest wordt Wies Moens wegens activistische activiteiten veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf. Moens werd geboren 28 januari 1898 en was dus op het ogenblik van ‘de feiten’ tussen de 16 en de 20 jaar oud.

1911    De Franstalige Gentse auteur Maurice Maeterlinck ontvangt in Stockholm de Nobelprijs voor Literatuur.

1899    De Boeren in Zuid-Afrika verslaan het leger van generaal Lord Methuen achtereenvolgens in Graspan, Benthout, Moderrivier en Magerfontein, waar zijn regimenten volledig ten onder gaan.

1898    In Parijs wordt een verdrag getekend dat een einde stelt aan de Spaans-Amerikaanse Oorlog. Dit is het einde van het Spaanse rijk en het begin van het Amerikaanse imperialisme.

César Franck (1822-1890)

1822    Geboorte in Luik van de befaamde musicus César Franck, componist van de beroemde Béatitudes. Zijn vader was afkomstig uit Gemmenich in de Platdietse streek, zijn moeder uit Aken. Hij maakt een schitterende carrière in Parijs waar hij snel een van de voornaamste figuren in het Franse muziekleven wordt. In 1837 neemt hij de Franse nationaliteit aan, na voorheen eerst Nederlander en daarna Belg te zijn geweest.

Aanvankelijk weerspiegelt zijn werk geheel de mondaine salonstijl, typisch voor  het Tweede Keizerrijk. Later wil hij een ‘ernstig’ musicus worden en verwerpt hij ongeveer al zijn eerder gecomponeerde werk. Voor de Parijzenaren van zijn tijd klinken de muziekvernieuwingen van Franck te ‘Germaans’. Pas na zijn dood (1890) wordt zijn muziek ten volle gewaardeerd en beseft men dat hij een van de grootste componisten van de 19de eeuw was.

1813    Oproep van de Nederlanders aan de Vlamingen en de Brabanders om het Franse juk af te werpen en zich te verenigen met het Noorden. Deze oproep eindigt als volgt:

‘Versterkt onze gelederen, en schaart u rondsom den standaart van Oranje! Wij, broeders, branden van begeerte, om uwe pogingen te ondersteunen. Vereenigd met de Hooge Bondgenooten, zullen wij de algemeene rust, de welvaart van de Nederlandsche provintiën en de herstelling van den Heilige Vader verzekeren. Te wapen dus, en Oranje Boven!’

1799    Als eerste land ter wereld voert Frankrijk het metriek stelsel in, een uniform decimaal systeem voor alle maten en gewichten ter vervanging van een chaotische toestand met allerlei regionaal verschillende en niet combineerbare eenheden.

1789     Tijdens een kerkelijke dienst in Sint-Goedele in Brussel wordt de ‘standaard der revolutie’ geheven. Dit is het begin van de Brabantse Omwenteling waarmee de Zuidelijke Nederlanden de strijd aanbinden tegen de Oostenrijkse overheersing.

1787    Geboorte te Philadelphia van Thomas Hopkins Gallaudet, inspirator van en docent aan de enige universiteit ter wereld voor doven en slechthorenden, de Gallaudet University. Ze bestaat nog altijd.

1665    Mede op initiatief van raadspensionaris Johan de Witt en luitenant-admiraal Michiel de Ruyter wordt het Korps Mariniers opgericht.

1599    Buitenburgemeester Nicolaas Rockox wordt op de Grote Markt van Antwerpen ‘onder het gejuich der menigte’ tot ridder geslagen. Rockox wordt acht keer burgemeester van Antwerpen. Zijn huis aan de Keizerstraat is nu een museum.

1402     Oprichting van de Universiteit van Würzburg (Franken, nu Beieren).