10 januari. Net binnen: België annexeert dwergstaat Neutraal Moresnet

1999   Ter gelegenheid van de 70ste verjaardag van de publicatie van het eerste Kuifje-verhaal, wordt een herdruk uitgegeven van Tintin au pays des Soviets (Kuifje in het land van de Sovjets), een in de periode tussen de twee wereldoorlogen omstreden boek – want ‘te anticommunistisch’ – waarvan geen Nederlandstalige versie verscheen. Zie Vandaag 22 mei 2022, geboortedag van striptekenaar Hergé (1907-1983).

Marinus van der Lubbe (1909-1934)

1934   Executie in Leipzig (Saksen) van de Nederlandse communist Marinus van der Lubbe (24). Hij was veroordeeld voor brandstichting op 27 februari 1933 in het Rijksdaggebouw te Berlijn. Of Van der Lubbe in zijn eentje verantwoordelijk was voor de brand en wat precies zijn motieven waren is nooit volledig duidelijk geworden.

Met zekerheid is geweten dat het met Van der Lubbe als volgt liep: in februari 1933, als Hitler net aan de macht is, komt de werkloze Nederlandse communist van der Lubbe uit Leiden voor een paar weken naar Berlijn. Op 25 februari sticht hij brand in een stempellokaal, het stadhuis en het keizerlijk paleis, brandjes die in de kiem worden gesmoord. Maandagavond 27 februari 1933 breekt hij in het gebouw van de Rijksdag in om het nog eens te proberen. Ditmaal treft van der Lubbe doel en de Rijksdag gaat in vlammen op. Bij het gebouw wordt Van der Lubbe opgepakt. De nazi’s stellen dat Van der Lubbe hulp had gekregen van een groep communisten. Op 10 januari 1934 wordt hij na een vier maanden durend proces in Leipzig onthoofd en anoniem begraven.

Vele deskundigen betwijfelen of de brand inderdaad door Van der Lubbe (alleen) werd gesticht. Ze geloven dat de nazi’s de Rijksdag zelf in brand staken om hard te kunnen optreden tegen de communisten. Bij eigen onderzoek vond ik in de jaren 1960 bij toeval een geloofwaardige ooggetuige. Zijn verhaal was dat SA-bewakers van de Rijksdag Van der Lubbe aantroffen op het ogenblik dat hij daar weer probeerde brand te stichten. Ze namen contact op met hun oversten die daarin onmiddellijk een kans zagen voor een propagandastunt. De SA-mannen rekenden Van der Lubbe in en voltooiden zijn werk.

Tot lang na zijn dood werd geprocedeerd over de zaak en in 2007 werd het doodvonnis definitief opgeheven en Van der Lubbe gerehabiliteerd.

Vlag van Neutraal-Moresnet

1920   België lijft ministaat ‘Neutraal Moresnet’ in. Moresnet ontstond als gemeente tijdens de Franse bezetting. Na de val van Napoleon vergaderden de Europese landen in het Congres van Wenen, 1814-1815. Nederland en Pruisen wilden allebei de zinkmijn van Vieille Montagne in Moresnet. De gemeente werd in drie verdeeld. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden onder koning Willem I kreeg het westelijk deel met de dorpen Moresnet en Eiksken. Dit werd de nieuwe, verkleinde gemeente Moresnet. Het oostelijk deel werd Pruisisch onder de naam Preußisch-Moresnet. De twistappel was de middenmoot, het werd een apart landje rond de mijn: Neutraal Moresnet met het mijnwerkersdorp Kelmis.

Na de Eerste Wereldoorlog ‘kreeg’ België, naast de reeds bestaande gemeente Moresnet, de twee overige delen van Moresnet. Ze werden gewoon geannexeerd. In 1945 werd het tussen beide wereldoorlogen sterk verfranste (westelijk) Moresnet uiteindelijk deel van het Waalse gewest, terwijl (oostelijk) Neu-Moresnet onderdeel werd van de eveneens Duitstalige gemeente Kelmis. Nu is Moresnet is een dorp in de provincie Luik en een deelgemeente van Blieberg. In het dorp wordt naast het Frans als officiële taal, Platdiets gesproken, een Limburgs dialect. In het Platdiets heet de gemeente Moresent.

1904   De originele spelregels van het korfbal worden vastgelegd op de eerste jaarvergadering van de Nederlandse Korfbalbond. Deze gemengde mannen- en vrouwensport was een idee uit 1902 van de Amsterdamse onderwijzer Nico Broekhuysen. Hij was geïnspireerd door het Zweedse ringboll. Buiten Nederland en België wordt de sport nog in meer dan 60 landen beoefend in competitieverband. Maar de kern is altijd Nederland en Vlaanderen gebleven.

1902   Overlijden in Gent van Adolphe Burggraeve (95), Vlaams arts, hoogleraar en liberaal politicus. Hij behoorde tot de Gentse orangisten en noteert in een van zijn boeken: ‘Il est fâcheux que les choses en étaient ainsi, car la Belgique et la Hollande réunies auraient formé un royaume avec lequel il eut fallu compter’ (Het is ongelukkig dat de zaken er zo voorstonden, want België en Holland verenigd hadden een koninkrijk gevormd waarmee men rekening had moeten houden).

1863   In Londen wordt de eerste metro of ondergrondse treinlijn ter wereld geopend, tussen Paddington en Farringdon, een afstand van zo’n 5 km. De rijtuigen worden getrokken door stoomlocomotieven en verlicht met flakkerende gaslampen. De ‘Underground’ wordt een groot succes: het eerste jaar worden al zo’n 9 miljoen passagiers vervoerd. Op het Europese vasteland reed de eerste metro in 1875 in Istanboel, hoofdstad van het Osmaanse Rijk, en wel aan de Europese kant van de stad. Daarna volgden in 1896 de metro van Boedapest en die van Glasgow. De metro van Parijs kwam er pas in 1900. De benaming ‘metro’ komt niet uit het Frans, zoals men vaak leest. De eerste ondergrondse spoorlijn in Londen kreeg de naam Metropolitan Railway (grootstedelijke spoorweg), naar de maatschappij die de lijn bouwde. De Fransen namen die naam over.

Samuel Colt (1814-1862)

1862   Overlijden in Hartford (Connecticut) van Samuel Colt (47), Amerikaanse uitvinder en wapenfabrikant. Hij wordt gecrediteerd voor het ontwikkelen van de eerste industrieel geproduceerde trommelrevolver.

Op 16-jarige leeftijd raakte hij gefascineerd door het revolutionaire idee van een trommelrevolver tijdens een reis op een zeilschip van Boston naar Calcutta. Hij sneed een houten model met een magazijn dat zes kogels kon bevatten. Zijn vader financierde vervolgens twee prototypes, maar geen van beide werkte naar behoren. Hij bleef ijverig experimenteren en op 25 februari 1836 kreeg Colt het VS Patent nummer 9.430X voor zijn ontwerp. Hij was toen 21. In hetzelfde jaar maakte hij de eerste prototypes.

De term ‘Colt’ wordt vaak gebruikt als synoniem voor ‘revolver’, wat onnauwkeurig en misleidend is, aangezien het bedrijf Colt al 100 jaar naast het bekende Colt M1911-pistoolmodel vooral in grote aantallen ook militaire aanvalsgeweren produceert, zoals het bekende stormgeweer M16.

Zijn Colt Paterson-revolvers verkochten slecht in het oosten van de Verenigde Staten, waar ze werden vervaardigd, maar vonden veel kopers in de Republiek Texas. Bij het begin van de oorlog met Mexico in 1845 konden de Texas Rangers de Amerikaanse overheid overtuigen om voor het eerst een grotere lading Colt-revolvers aan te kopen. Hierdoor kon de fabriek van Samuel Colt, de Patent Firearms Manufacturing Company, nipt het faillissement vermijden. Colt ontwikkelde daarna ook de eerste elektrische onderwaterkabels en onderwatermijnen.

Koop nu Vandaag in de loop der jaren in de Doorbraak-boekhandel.