10 mei. Historische dag: Wilhelmus officieel volkslied van Nederland (en ook een beetje Vlaanderen)

Louis-Paul Boon (1912-1979)

1979   Overlijden in Erembodegem (Aalst) van de Vlaamse schrijver Louis-Paul Boon (67), auteur van onder meer De Kapellekensbaan en Zomer te Ter-Muren, volgens Bert Decorte ‘de bijbel van de anarchist’. Al mag men Boon eerder communist noemen. Typisch is zijn versie van de Reinaert (Wapenbroeders, 1955), een satire op ‘Nobelgië’, waarin hij zich liet inspireren door zijn eigen wedervaren in de communistische partij en door zijn republikeinse opvattingen.

1941   Samensmelting van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), het Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen (Verdinaso) en Rex-Vlaanderen tot de ‘Eenheidsbeweging-VNV’. In feite was het een opslorping van de laatste twee.

1940   De Conservatieve politicus Winston Churchill (1874-1965) wordt premier van Groot-Brittannië. Hij volgt Neville Chamberlain op die door zijn partij als te slap wordt ervaren tegenover Hitler.

Marnix van Sint-Aldegonde draagt het Wilhelmus voor aan Willem van Oranje, door Jacob Spoel (19e-eeuwse, geromantiseerde voorstelling)

1932   De Nederlandse regering stelt het Wilhelmus officieel in als het Nederlandse volkslied. Het lied wordt ook in Vlaanderen gezongen, als Heel-Nederlandse hymne. Zowel op het jaarlijkse Vlaams Nationaal Zangfeest als op de IJzerwake wordt op het einde, vlak voor het zingen van De Vlaamse Leeuw, de zesde strofe van het Wilhelmus gezongen. Het is een van de oudste volksliederen ter wereld.

De tekst is omstreeks 1570 geschreven, in de tijd dat Willem van Oranje moest uitwijken naar zijn stamslot Dillenburg in het graafschap Nassau. Dit is vlak na 1568, het jaar waarin de hertog van Alva gewelddadig orde op zaken wilde stellen in de Lage Landen. Willem van Oranje geeft aan van Duits bloed te zijn. Dit heeft betrekking op de gebieden van het Heilige Roomse Rijk, waar in de 16de eeuw de gebieden van het huidige Duitsland én de Nederlanden onder vielen.

Het Wilhelmus is een geuzenlied en de meeste teksten van geuzenliederen waren anoniem, omdat op het maken van opstandige liederen de doodstraf stond. De tekst werd toegeschreven aan Filips van Marnix van Sint-Aldegonde. In 2016 kwam uit nieuw onderzoek de Frans-Vlaming Petrus Datheen (1531-1588) naar voren als mogelijke auteur.

Het staat vast dat de tekst geschreven is na mei 1568, omdat de tocht langs de Maas in het lied vermeld wordt, en waarschijnlijk vóór april 1572, omdat de verovering van Den Briel niet bekend lijkt in het lied. De oudste aanwijsbare vermelding van het lied dateert uit 1573. Notaris Willem Verwer noteerde op 31 mei van dat jaar in zijn dagboek dat een Haarlemse soldaat tijdens het beleg van Haarlem de Spanjaarden tartte door, gezeten op de stadsmuur, het Wilhelmus te zingen; iets wat hij met zijn leven moest bekopen. Als onofficieel volkslied werd het Wilhelmus door de eeuwen heen bij allerlei gelegenheden graag gezongen. Concurrentie kwam er van het lied Wien Neêrlands bloed van dichter Hendrik Tollens (1780-1856), maar dat kende geen groot succes onder de bevolking.

De heruitgave van Valerius’ Nederlandtsche Gedenck-clanck uit 1626 door theoloog A.D. Loman (sr.) in 1871 vormt de opmaat voor een hernieuwde belangstelling voor het Wilhelmus. Deze heruitgave bevat onder andere het Wilhelmus met de oorspronkelijke melodie en pianobegeleiding. Als prinses Wilhelmina in 1898 de troon bestijgt, wordt niet Wien Neêrlands bloed gespeeld, maar het Wilhelmus.

1919   Een nieuwe wet sluit veroordeelde activisten uit van vergoeding voor opgelopen materiële oorlogsschade.

1912   De Titanic, op dat moment het grootste schip ter wereld, verlaat de haven van Southampton, Engeland, voor zijn eerste reis.

Vrede van Frankfurt en de wraakgedachten van Frankrijk

1871   Frankrijk tekent de Vrede van Frankfurt waarmee de Frans-Duitse oorlog wordt beëindigd die Frankrijk op 18 juli 1870 was begonnen. Het imperialistische regime van Napoleon III, steeds op de loer om zich in onze gewesten te mengen en Frankrijk naar het noorden uit te breiden, komt hierdoor roemloos aan zijn einde.

1814   Napoleon wordt verbannen naar het eiland Elba (Italië).

1796   Napoleon verslaat de Oostenrijkers in de Slag bij Lodi en op 14 mei doet hij zijn intrede in Milaan. Hierna volgen er twee slagen (de Slag bij de brug van Arcole en de Slag bij Rivoli) die Napoleon wint. Dankzij deze overwinningen kan hij doordringen tot op 120 km afstand van Wenen. Na moeizame onderhandelingen wordt een vredesverdrag ondertekend door Napoleon en de Oostenrijkse afgevaardigde graaf Ludwig von Cobenzl in het plaatsje Campo-Formio (regio Friuli-Venezia Giulia).

1795   Geboorte in Parijs van Adolphe de Pontécoulant. Deze Franse militair wordt ingezet voor de instandhouding van België, maar er slecht voor beloond.

Na de nederlaag van Napoleon in Waterloo (1815) wijkt hij uit naar Brazilië. Hij is er betrokken bij een staatsgreep, die mislukt. Hij wordt ter dood veroordeeld, maar kan ontsnappen. Als in Brussel de revolte van 1830 een uitbreekt, wordt hij uitgekozen om het Légion franco-belge aan te voeren, waarschijnlijk omdat hij het land een beetje kende. Hij had er als kind gewoond, toen zijn vader van 1800 tot 1805 prefect was van het ‘Dijledepartement’, zeg maar Brabant. Pontécoulant rekruteert een legertje van enkele honderden vrijwilligers, deels werkloze gewezen soldaten van Napoleon, deels Waalse collaborateurs.

Het Voorlopig Bewind in Brussel verheugt zich over de komst van het Légion en besluit het in Vlaanderen in te zetten, waar de ‘Belgische revolutie’ niet goed aanslaat. Men stuurt hem naar Gent, het centrum van het Heel-Nederlandse verzet. Maar het Légion wordt bijzonder slecht onthaald door de bevolking. Bij een gevecht tussen legionairs en de Gentse Burgerwacht komen zes mensen om het leven.

Generaal Duvivier stuurt Pontécoulant naar Brugge waar de Belgische afscheiding tot onlusten leidt en plunderingen door de arme bevolking. Met 400 man trekt hij de stad binnen, waar hevige rellen uitbreken. Hij doet grootsprakerige anti-Nederlandse verklaringen, arresteert een aantal inwoners en herstelt hardhandig ‘de rust’. Maar ook in Brugge blijkt hij niet populair. Het nieuwe stadsbestuur wil de legionairs niet betalen voor ‘bewezen diensten’, hoewel het pro-Belgisch is. Een Brugse delegatie dringt in Brussel aan op de verwijdering van Pontécoulant. Dat gebeurt.

Vervolgens wordt Pontécoulant met de grensbewaking in West-Vlaanderen belast. Na een inspectietocht in Ieper en Veurne trekt hij naar Zeeuws-Vlaanderen. Opnieuw worden zijn troepen als grote lastposten ervaren en volgt beklag in Brussel. Als hij bovenop nog eens in Oostburg wordt verslagen door Nederlandse troepen, wordt hij naar Maastricht gestuurd. Zijn legioen volgt hem nogal schoorvoetend.

Uit Maastricht werd hij weggehouden door stevig afweergeschut. Bij ministerieel besluit moet hij eind januari 1831 het hoofdkwartier van het Maasleger verlaten. Pontécoulant laat voor zichzelf een herinneringsmedaille graveren. Wanneer het Belgische leger wordt gereorganiseerd, beseft Adolphe de Pontécoulant dat hij niet langer gewenst is. Hij is verbolgen en richt een verzoekschrift tot het Parlement met vraag tot re-integratie. Geen resultaat. Hij druipt af naar Frankrijk, komt daar ook niet meer aan de bak en overlijdt in 1882 op de leeftijd van 86.