10 september. Net binnen: Herald of Free Enterprise kapseist, 193 doden

Elk jaar   De Open Monumentendag, ieder jaar in Vlaanderen en Nederland, in 2022 op zaterdag 10 en zondag 11 september. Duizenden monumenten zijn dan gratis toegankelijk voor iedereen. Tegenwoordig ligt het bezoekersaantal in Nederland tussen de 800 000 en 900 000 en in Vlaanderen rond de 300 000. Daarmee is de ‘Open Monumentendag’ een van de grootste culturele evenementen van de Lage Landen.

Diana Rigg (1938-2020)

2020   Sterfdag in Londen van de Engelse actrice dame Diana Rigg (82). Ze speelde van 1965 tot 1967 de rol van Emma Peel in de cultserie The Avengers, bij ons bekend als De Wrekers, aan de zijde van Patrick Macnee (John Steed). Verder, in haar lange filmcarrière: Diana, Mother love, Rebecca, Victoria & Albert, Game of thrones, Victoria, Evil under the sun, Parting shots, A good man in Africa, Heidi, The painted veil, Breathe, enz. De laatste film waarin ze meespeelde, Last Night in Soho, kwam uit in 2021, na haar dood.

2003   De Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Anna Lindh (46) wordt neergestoken en overlijdt een dag later aan hevige bloedingen in haar lever. Ze heeft geen lijfwacht bij zich als zij gaat winkelen in een Stockholms warenhuis. Een man met een baseballpetje valt haar aan met een mes en steekt haar tien keer. Een getuige hoort de dader zeggen: ‘Je krijgt wat je verdient’. De dader, de Serviër Mijailo Mijailovic, bekent nadat DNA-onderzoek zijn betrokkenheid heeft aangetoond. Hij wordt veroordeeld tot levenslang verblijf in een psychiatrische kliniek. Er zijn geen politieke motieven, wordt officieel verklaard. Maar wat had ze dan ‘verdiend’?

1998   De Congolese regering van Laurent-Désiré Kabila besluit alle ‘vreemdelingen van Tutsi-origine’ die zich op haar grondgebied bevinden meteen uit te wijzen.

1997   Kleermaker Zekeriya Gümüs moet Nederland verlaten. Na de Tweede Kamer spreekt ook de rechter zich uit voor de uitzetting van de illegaal in Nederland verblijvende Turk. Dat lukte toen nog.

1990   In Londen start het proces over de schuld van de ramp met de Herald of Free Enterprise. De Herald of Free Enterprise was een Britse veerboot die op 6 maart 1987 in Zeebrugge kapseisde, vlak na zijn vertrek naar Dover. De ramp kostte 193 mensen het leven. Aanvankelijk zullen de eigenaar van het schip, het bedrijf Townsend Thoresen (nu P&O), en zeven bemanningsleden worden aangeklaagd voor doodslag, maar na een ingreep van de Britse minister van Justitie, worden het bedrijf en vijf beklaagden niet vervolgd. Al in oktober komt de rechtbank tot een uitspraak: uiteindelijk wordt niemand veroordeeld, ‘wegens gebrek aan bewijs’.

1989   Hongarije opent de grens met het Westen. Duizenden Oost-Duitse vluchtelingen stromen door dit gat in het IJzeren Gordijn. Dit is het begin van het einde van de Oost-Europese marxistische regimes. De DDR-regering is woedend.

1983   Overlijden in Kaapstad van John Vorster (67), eigenlijk Balthazar Johannes Vorster, Zuid-Afrikaans jurist en politicus voor de Nasionale Party. Vanuit zijn sterk anti-Britse gezindheid weigert hij zijn militaire dienstplicht te vervullen. Hij is fel tegenstander van Zuid-Afrika’s deelname aan de Tweede Wereldoorlog en pleit voor neutraliteit. Daarop zetten de Britten hem zonder enige vorm van proces gevangen van september 1942 tot januari 1944. Na de moordaanslag op Hendrik Verwoerd in 1966 volg Vorster hem op als minister-president. Dat blijft hij tot 1978 om daarna voor korte tijd president te worden.

1977   De laatste executie met de guillotine vindt plaats in Marseille, als de moordenaar Hamida Djandoubi wordt onthoofd.

1974   Guinea-Bissau verklaart zich onafhankelijk van Portugal.

1970   Het Ballet van Vlaanderen, gesticht op 2 december 1969, stelt zich voor het eerst aan het publiek voor met Prometheus, een choreografie van André Leclair op muziek van Beethoven Daarmee begint hat aan zijn opdracht, de danskunst over heel Vlaanderen uit te dragen. De initiatiefneemster Jeanne Brabants wordt de eerste directrice van het ballet. Met zijn uitgebreid repertoire krijgt het Ballet van Vlaanderen snel internationale bekendheid.

1956   In Wesp (Noord-Holland) wordt Debby Petter geboren, Nederlands cabaretière en nieuwslezeres. Ze presenteerde het NOS-Journaal van 1996 tot 2002 en verder bij AT5, KRO en Wereldomroep. In 1976 was ze medeoprichtster van de cabaretgroep NAR, samen met Daan van Straaten en Youp van ’t Hek. Ze gaf Nederlandse les aan buitenlanders. Ze schreef het solotheaterstuk Ik ben er nog. Ze is getrouwd met Youp van ’t Hek.

1946   Start van Operatie Black Tulip in Nederland met als doel alle Duitsers uit Nederland te deporteren. Meer dan 3600 Duitsers zullen het land worden uitgezet tot het stopzetten van de operatie in 1951. Het plan kreeg zware kritiek uit de hoek van de geallieerden. Zo begonnen de Britten als reactie Nederlanders die woonachtig waren in de Britse bezettingszone in Duitsland terug naar Nederland te sturen. Alhoewel het plan van een katholieke minister van Justitie kwam (Hans Kolfschoten 1903-1984) botste het onmiddellijk op hevige afkeuring door de katholieke kerk, bij monde van kardinaal Johannes De Jong, de aartsbisschop van Utrecht.

Paul van Vliet (°1935)

1939   Canada verklaart Duitsland de oorlog.

1935   Geboorte in Den Haag van Paul van Vliet, cabaretier, zanger en schrijver. Zijn bekendste nummers: Meisjes van dertien, Scheveningen, De zee, Bram in de RAI, Majoor Kees, Touwtje uit de brievenbus, Benny, Je moet nooit boos gaan slapen, Ken je dat gevoel?, Zeewind in de stad, enz. Medeoprichter van Cabaret PePijn (1964-1971). In het zuiden van ons taalgebied is met afstand Vlaanderen zijn meest bekend nummer. Lex Jaspers schreef de melodie, terwijl de tekst van Paul van Vliet zelf is. In 2018 stond hij officieel voor de laatste keer op de planken als cabaretier.

1924   Eerste congres van de Union des Cercles flamands de France. De 20-jarige Jean-Marie Gantois, die een kring had gesticht te Rijsel, wordt voorzitter en kanunnik Camille Looten, éminence grise van de Frans-Vlaamse beweging, erevoorzitter. In 1926 wordt de vereniging omgedoopt tot Vlaams Verbond van Frankrijk.

1898   In Genève moordaanslag door een Italiaanse anarchist op Elisabeth van Oostenrijk (60). Deze Beierse prinses was door haar huwelijk met keizer Frans Jozef keizerin van Oostenrijk en koningin van Hongarije. Ze werd Sisi genoemd, wat de naam werd van een befaamde filmtrilogie (1955-1957), maar dan met dubbele ‘s’. Romy Schneider werd wereldberoemd door haar Sissi-vertolking.

Standbeeld van Hendrik Conscience in Antwerpen.

1883   Overlijden in Elsene van de schrijver en Vlaamse voorman Hendrik Conscience (70), auteur van onder meer De Leeuw van Vlaanderen, Jacob van Artevelde, De Boerenkrijg, De Kerels van Vlaanderen en van talrijke andere romans en verhalen die bijdroegen tot het heropleven van het nationaal gevoel en de beoefening van de Nederlandse letterkunde in Vlaanderen. Op zijn grafmonument staat: ‘Hij leerde zijn volk lezen’. Net voor zijn dood, op 13 augustus, werd in Antwerpen zijn standbeeld onthuld op het plein voor de Stadsbibliotheek. Die heet nu Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

1419   Moord op Jan zonder Vrees, hertog van Bourgondië en graaf van Vlaanderen, door aanhangers van het Franse koningshuis.