100 jaar Vlaamse universiteit in Gent

Willem I had in 1816 besloten drie rijksuniversiteiten op te richten in de zuidelijke gewesten van het (Verenigd) Koninkrijk der Nederlanden. De onderwijstaal in Luik, Leuven en Gent was het Latijn, tot in 1830. Na de onafhankelijkheid van België werd de onderwijstaal er Frans. In 1840 krijg je het eerste ‘petitionnement’ van de verzamelde Vlaamse Beweging, dat Nederlands als onderwijstaal wilde erkennen. Zonder resultaat.

De Grievencommissie van 1856 stond op de bres voor Nederlandstalig hoger onderwijs. Ook hier wenste de Belgische overheid niet op in te gaan. Vanaf dan wordt de vernederlandsing van de Gentse ‘hogeschool’ een breekpunt voor de culturele en politieke Vlaamse Beweging. De Waalse Beweging – die vooral de belangen van de Franstalingen in de Vlaamse provincies verdedigde – ging in het verzet en richtte onder andere in 1898 de Association flamande pour la Vulgarisation de la Langue française op. Doel: de Gentse middenstand waarschuwen voor een ontvolking van Gent; studenten en hoogleraren zouden de stad verlaten als de universiteit zou vernederlandsen … 

Zestig jaar later was het dan toch zover. Echter tijdens de Eerste Wereldoorlog, en georganiseerd door de  Duitse bezetter. In het kader van zijn Flamenpolitik, nam de Duitse bezetter het initiatief de ‘Vlaamsche Hogeschool’ op te richten, de beruchte Von Bissing-universiteit was geboren, genoemd naar gouverneur-generaal Moritz Von Bissing. Op 24 oktober 1916 opende de unief haar deuren.

Ter voorbereiding probeerde Von Bissing zich te verzekeren van de steun van een aantal vooroorlogse Vlaamse leiders, maar hij kwam van een kale kermis thuis. Slechts een klein deel van de Vlaamsgezinden die voorheen voor de vernederlandsing ijverden, steunde het initiatief, bang als ze was hier later – na de oorlog – op te worden afgerekend. Anderen vreesden voor een opstapje tot eindeutschung, en het verlies van Vlaamse identiteit in het Duitse rijk. Enkel de radicale activisten waren enthousiast. Het grootste deel van de Vlaamse bevolking was openlijk gekant tegen de inmenging van de Duitsers in deze kwestie.

In het eerste academiejaar waren er amper 138 studenten ingeschreven. 43 leden van het onderwijzend personeel werkten mee. Na anderhalf jaar waren er al 392 studenten. Slechts de helft van hen nam deel aan de examens en in oktober 1918 moesten zij de wijk nemen; de poorten van de Vlaamsche Hogeschool werden gesloten en er stonden hen represailles te wachten.

Bij de heropening op 21 januari 1918 nam de academische raad van de heropgerichte vooroorlogse Gentse universiteit afstand van de Von Bissing-universiteit. Maar in even klare bewoordingen kantte ze zich tegen vernederlandsing. Volgens de gematigde Vlaamse voorman Frans Van Cauwelaert kwam dit neer op ‘een belediging van ons volk’. Na de oorlog had koning Albert toch opgeroepen tot volledige gelijkstelling van de twee landstalen? De stap terug zorgde voor een verdere radicalisering van Vlaamse jongeren. Om de gemoederen te bedaren, stelde de regering een commissie aan om de vernederlandsing te onderzoeken. 43 Gentse professoren protesteerden.

Pas op 21 oktober 1930 werd het eerste academiejaar van een vernederlandste universiteit geopend door rector August Vermeylen. Aan het slot van de academische zitting werd de Brabançonne overstemd door de Vlaamse Leeuw en het Wilhelmus.

Foto: Moritz Von Bissing (eerste rij, tweede van rechts) bij de ‘overdracht’ van de vernederlandste Gentse universiteit aan de academische raad.