12 april. Net binnen: revolutionair Frankrijk verbiedt vakbonden

Lothar de Maizière en zijn woordvoerster Angela Merkel

1990   In de DDR (Oost-Duitsland) wordt Lothar de Maizière (°1940) de premier van de eerste niet-communistische regering van dat land. Het is tegelijk de laatste. Op 15 maart 1991 komt de hereniging van Duitsland tot stand.

1945   De Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt (63) sterft in de elfde week van zijn vierde ambtstermijn. Hij wordt opgevolgd door vicepresident Harry Truman.

1930   Onder impuls van Jef Rens wordt te Brussel het Vlaams Verbond van Socialistische Studenten (VVSS) opgericht als Vlaamse afdeling van het Algemeen Verbond der Socialistische Studenten.

Het blad Menschen wordt het orgaan van de vereniging. Op het eerste congres te Gent (22 maart 1931) wordt Ward Coens tot voorzitter aangesteld, bijgestaan door Leo Michielsen (schrijver) en Hendrik Fayat (schatbewaarder). Het VVSS stelt de federalisering van de Belgische staat voor als een eerste stap tot de realisatie van de Heel-Nederlandse gemeenschap. Via Maurits Naessens en Fayat heeft het VVSS connecties met de Anti-oorlogsliga en met de groep rond het Diets-socialistische tijdschrift Schakels.

Letterenhuis

Oscar de Gruyter (1885-1929)

1924   Het Vlaamse Volkstoneel (VVT) wordt het Katholieke Vlaamse Volkstoneel, onder de algemene leiding van Wies Moens. Die trekt de Nederlander Johan de Meester aan als regisseur en vult de acteurskern aan. Het VVT was een reizend toneelgezelschap, in 1920 ontstaan uit een fusie van het Fronttoneel van Oscar de Gruyter en het toneel van het Verbond der Vlaamse Oud-strijders (VOS) onder leiding van Staf Bruggen.

Acteurs waren onder anderen Staf Bruggen, Maurits Hoste, Jan Cammens, August Maes, Free Waels en Stella van de Wiele. De Gruyter had met zijn VVT een duidelijk doel voor ogen: hij wou kunst en pedagogie verzoenen. Het volkstoneel was voor hem een reizende volksuniversiteit. Inzake repertoire betekende zijn keuze een radicale breuk: Arthur Schnitzler, Oscar Wilde, Pieter C. Hooft, Alfred Hegenscheidt, Joost van de Vondel, Bernard Shaw en klassieke stukken als Philoctetes en Iphigeneia stonden geprogrammeerd. Financieel had het gezelschap het zeer moeilijk.

In maart 1922 wordt De Gruyter benoemd tot directeur van de Antwerpse Koninklijke Nederlandse Schouwburg. Bedoeling was om vanuit Antwerpen een reizend gezelschap met een vaste schouwburgbasis op te richten, maar in de praktijk kon De Gruyter deze dubbele taak niet aan. Wies Moens werd daarop in 1923 aangetrokken als secretaris, maar het VVT raakte niet uit zijn malaise. Ondertussen werd de roep in de katholieke pers om een eigen rondreizend beroepsgezelschap steeds luider, want De Gruyter was een vrijzinnige. Vooral Frans Delbeke, Jan Bernaerts, Jan Boon en Prosper Thuysbaert ijverden voor een katholiek gezelschap. Delbeke voerde hierover onderhandelingen met Jef Goossenaerts en op 12 april 1924 was de overname door de katholieken een feit.

1920   Geboorte in Bazel (Zwitserland) van Armin Mohler, grondlegger van het begrip en de geschiedenis van de Conservatieve Revolutie, de ideologische tegenbeweging van de Franse Revolutie die zich duidelijk onderscheidt van reactionaire restauratiedrang. Van 1949 tot 1953 is hij de privésecretaris van Ernst Jünger (1895-1998). Hij wordt Frans correspondent voor Die Welt, Die Tat en Die Zeit en woont daarom in Parijs van 1953 tot 1961. Daarna leidt hij in München de Carl Friedrich von Siemens Stichting. Hij overlijdt in 2003 op de leeftijd van 83.

1912   Overlijden in Cannes (Provence) van de Franse arts Ernest Duchesne (37). In 1897 heeft hij ontdekt dat bepaalde schimmels bacteriën konden doden, tweeëndertig jaar voordat Alexander Fleming de antibiotische eigenschappen van penicilline aantoonde. Pas in 1949 erkende de Academie voor Geneeskunde hem als de grote voorloper van therapie met antibiotica.

Lodewijk de Raet (1870-1914)

1907   In maart 1907 stellen Marten Rudelsheim, Lodewijk de Raet en Max Rooses op de vergadering van het Algemeen Nederlands Verbond (ANV) de oprichting van een nieuwe commissie voor die de verschillende plannen tot vernederlandsing van de Gentse universiteit moet onderzoeken om aldus tot eendracht te komen. Rooses wordt voorzitter, Florimond Heuvelmans ondervoorzitter, De Raet verslaggever en Hippoliet Meert en Marten Rudelsheim secretarissen. Het eerste deel van het verslag onderzocht de noodzakelijkheid van een Vlaamse universiteit.

Met het eindverslag komt De Raet op 12 april 1908 klaar. Het voorstel is dat na een overgangsperiode van zes jaar de vernederlandsing per studiejaar en faculteit zou worden doorgevoerd. Na zes jaar zou de universiteit dan vernederlandst zijn. In dit plan zijn nu ook de technische scholen begrepen. Na de bekendmaking van het volledige verslag kan men met de propaganda beginnen. Een Hoogeschoolfonds wordt gesticht en in vele steden worden sub- commissies opgericht die de plaatselijke actie organiseren. Talrijke gemeenteraden nemen een motie aan ten gunste van de vernederlandsing.

1833   Charles A. Gayler krijgt patent op de brandkast: de kluis waarin waardevolle zaken veilig opgeborgen zijn, zelfs als alles om de kast heen in vuur en vlam staat.

De Buildrager in Antwerpen

1831   Geboorte in Etterbeek (Brussel) van de beeldhouwer Constantin Meunier. Zijn werk roept vooral de wereld van werk en industrie op. Twee standbeelden van hem zijn zeer bekend: De Buildrager (1885), met op de sokkel ‘Arbeid Vrijheid’, in Antwerpen. Wegens restauratiewerken in en nabij het stadhuis was het een tijd verplaatst. Symbolisch op de vooravond van de Dag van de Arbeid in 2022 werd het beeld teruggeplaatst op de Suikerrui, aan de zijgevel van het stadhuis. Een replica staat in Frankfurt. Daar heet het Der Hafenarbeiter.

Vermaard is ook Meuniers Monument voor de Arbeid in Laken. Het werd ingehuldigd op 12 oktober 1930 en bevat vijf bronzen sculpturen van Constantin Meunier, die in de jaren 1890-1902 aan dit monument als project was begonnen. Hij overlijdt in 1905, een week voor zijn 74ste verjaardag.

1803   Goedkeuring in Frankrijk van een wet op de arbeid in fabrieken. Het hernieuwt het verbod op stakingen en ‘arbeiderscoalities’ (vakbonden). In december 1803 komt er een ‘Boekje sociale discipline’ dat de arbeiderswereld onder toezicht zal plaatsen. Dat alles is een actualisering van De Wet-Le Chapelier, naar de advocaat Isaac Le Chapelier, tijdens de Franse Revolutie afgekondigd op 14 juni 1791. Deze liberale wet verbood beroepsmatige of ‘sectoriële coalities’, dat wil zeggen alle vormen van organisatie, afspraak en overleg tussen ondernemers en tussen werkers. Vanaf 1795 gold deze wet ook bij ons, in de geannexeerde Zuidelijke Nederlanden. Dit ter attentie van progressieve geesten die nog altijd de ‘vooruitgang’ van de Franse Revolutie belijden.

1633   De formele ondervraging van Galileo Galilei (1564-1642) door de Inquisitie gaat van start. Terwijl Galilei onder huisarrest staat, slaagt hij erin een belangrijk nieuw boek naar Nederland te laten smokkelen: Discorsi e Dimostrazioni Matematiche, intorno a due nuove scienze (Gesprekken en wiskundige bewijzen aangaande twee nieuwe wetenschappen). Hierin verdedigde hij zijn nieuwe inzichten. Het wordt in 1638 te Leiden gepubliceerd. De twee ‘nieuwe’ wetenschappen zijn materiaalkunde en kinematica (bewegingsleer).