19 januari. Historische dag: Bataafse Republiek uitgeroepen

Elk jaar   In Oost-Europa Orthodox Driekoningen, viering van de doop van Jezus in de Jordaan. Vanaf dat moment begint hij zijn openbaar optreden. Een van de belangrijkste gebruiken op deze dag is het zegenen van water. Na het einde van de kerkdienst gaan parochianen en geestelijken in processie naar het dichtstbijzijnde water. Een priester zegent het water. Het gewijde water wordt mee naar huis genomen om er woning en familieleden te zegenen.

Ook wordt er op deze dag vaak een duik genomen in koud buitenwater. Grieken springen een in het water geworpen kruis achterna. In Rusland, waar de winters kouder zijn, wordt er een gat in het ijs gemaakt en daardoor in het ijskoude gedoken.

2007   Israël maakt voor 72 miljoen euro aan bevroren tegoeden over aan de Palestijnen. Het is een deel van het belastinggeld dat Israël inde bij de Palestijnen. Voor het eerst sinds 2006, toen Hamas een regering vormde, maakt Israël geld over.

1989   De Oost-Duitse partijleider Erich Honecker verklaart: ‘De muur zal binnen 50 jaar nog altijd bestaan, en zelfs binnen 100 jaar, als de redenen voor zijn bestaan niet verdwijnen’. De Berlijnse Muur wordt tien maanden later doorbroken en daarna gesloopt.

1976   De vier leden van The Beatles krijgen een aanbod om voor 30 miljoen dollar nog één keer samen op te treden. Ze weigeren.

1946   Geboorte in Sevierville (Tennessee) van Dolly Parton, Amerikaans countryzangeres, songwriter en actrice. Een authentieke boerendochter. We denken aan I will always love you, Stairway to heaven, I’m gone enz. En aan enkele films: Nine to five, The best little whorehouse in Texas, Steel magnolias… Nabij haar woonplaats loopt een heuvelachtige autoweg: de Dolly Parton Highway. En het pretpark Dollywood.

Joseph Salsmans (1873-1944)

1944   Overlijden te Mechelen van Jozef Salsmans, van 1936 overste van de jezuïeten in België. Voordien was hij professor moraaltheologie. Zijn hele leven ijvert hij in de coulissen voor Vlaamse culturele verheffing en ontvoogding. Met zijn werken over Joost van den Vondel en Adriaen Poirters bracht hij de vroege Nederlandstalige letterkunde terug tot leven. Hij schreef in allerlei Vlaamsgezinde tijdschriften zoals Het Belfort, Dietse Warande en Belfort, De Vlaamse Vlagge, Hoogstudent, De Blauwvoet, Gudrun enz.

Salsmans pleit meer voor een culturele verheffing van het Vlaamse volk dan voor politieke actie. Zo raadt hij in zijn bijdrage voor De Student in 1927 de katholieke, flamingantische jeugd aan zich ver van de politiek te houden en zelfvorming voorop te stellen Salsmans was in het geheim actief in de gilde Eigen Leven. Samen met hen streefde hij naar de oprichting van een algemeen, katholiek, Vlaams dagblad. Ook was hij medestichter van de Vlaamse Leergangen te Leuven. In 1936 verliet Salsmans Leuven en werd in Mechelen overste van de jezuïeten

1942   Een Nederlands schandaal in de doofpot. Het Nederlandse koopvaardijschip Van Imhoff wordt door een Japans gevechtsvliegtuig tot zinken gebracht. Aan boord zitten 477 Duitse krijgsgevangen achter prikkeldraad, met 62 bewakers en 48 bemanningsleden. De bemanning én de kapitein verlaten met reddingsboten het schip, maar laten alle Duitsers aan hun lot over. Slechts 65 gevangenen overleven de ramp, 412 komen om. Het drama wordt bekend als een van de grootste Nederlandse doofpotaffaires. Een reportage van de VARA over de zaak in 1965 wordt door de overheid verboden en de film verdwijnt spoorloos.

1915   De Fransman George Claude krijgt patent op de neonbuis. Meteen stort de reclame-industrie zich op het ‘nieuwe licht’.

1915   Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard, de ideoloog van het Vlaamse activisme in de Eerste Wereldoorlog, schrijft een brief aan de Duitse keizer Wilhelm II om hem met zijn militaire successen geluk te wensen en, voegt hij eraan toe, ‘dat ook Vlaanderen in een verbond met het Keizerrijk moge treden met behoud van eigen Vlaamse staatsvorm, van eigenaardigheid en van taal’.

1904   Thomas Edison vindt de eerste elektrisch aangedreven auto uit.

1903   Oprichting van het Julius Vuylsteke-fonds, op de dag van diens begrafenis. Het doel ‘goedkope Vlaamse liberale boeken uit te geven en onder het volk te verspreiden’. Een daartoe gehouden geldinzameling bracht in korte tijd 26 000 frank op. Onder de intekenaren vindt men de namen van veel vrienden en bewonderaars van Vuylsteke in Nederland en Vlaanderen.

1865   Overlijden in Parijs van Pierre-Joseph Proudhon, filosoof van het Franse socialisme en anarchisme, voorloper van het Europese federalisme. Hij is de enige revolutionaire theoreticus van de 19de eeuw die uit een arbeidersmilieu stamt.

1853   In Rome beleeft Giuseppe Verdi’s beroemde opera Il Trovatore zijn première.

1807   Geboortedag op de Stratford Hall Plantage (Virginia) van de Amerikaanse generaal Robert E. Lee. Opperbevelhebber van de strijdkrachten van de Zuidelijke staten tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-65).

1795   De Franse revolutionaire troepen vallen Noord-Nederland binnen en stoten door tot Amsterdam. Dezelfde dag nog wordt de Bataafse Republiek uitgeroepen en is Nederland een vazalstaat van Frankrijk. Een dag eerder is erfstadhouder Willem V met een vissersboot vanuit Scheveningen naar Engeland kunnen ontkomen.

1736   Geboorte in Greenock van de Schotse uitvinder en instrumentmaker James Watt. Hij ontwikkelt de stoommachine (samen met Matthew Boulton) en vind de kopieermachine uit. Ook introduceert hij de term ‘horse power’ (paardenkracht) om het vermogen van zijn stoommachines uit te drukken. Later werd de eenheid van vermogen in het SI-systeem naar hem genoemd: 1 watt = 1 joule/seconde.

Wikimedia Commons/Paul Hermans

Lucas Faydherbe (1617-1697)

1617   Geboorte in Mechelen van Lucas Faydherbe, Vlaamse beeldhouwer en architect. Hij was een zoon van beeldhouwer Hendrik Faydherbe en maakt kennis met het beeldhouwen in het atelier van zijn vader. Die sterft echter als Lucas net twaalf jaar is. Zijn moeder hertrouwt met een andere beeldhouwer, Maximiliaan Labbé, van wie hij nog meer leert. Zijn echte opleiding kreeg hij echter bij Pieter Pauwel Rubens, toen hij op zijn 19de in Antwerpen gaat werken in diens atelier. Een uitzonderlijke kans.

Omdat zijn verloofde, Maria Sneyers, drie jaar later onverwacht zwanger werd, moest hij noodgedwongen het atelier verlaten om zijn gezin te kunnen onderhouden. Hoewel hij zijn opleiding dus niet voltooid had, kreeg hij van Rubens toch een getuigschrift. Daardoor, aangevuld met de steun Rubens, krijgt hij van het Mechelse stadsbestuur veel vrijheden, waaronder een vrijstelling van de militaire plicht en van personenbelasting. Lucas en Maria krijgen in totaal twaalf kinderen.

1101   De Brabantse kruisvaarders, onder de leiding van Godfried van Bonen, doen hun intrede in Brussel te midden van een uitbundige feestvreugde. Godfried, die onder meer markgraaf van Antwerpen was, is de geschiedenis ingegaan als Godfried ‘van Bouillon’. In werkelijkheid was hij de zoon van Eustaas II van Bonen, in Frans-Vlaanderen (in het Frans: Boulogne-sur-Mer).