2 januari. Historische dag: Granada heroverd

Elk jaar   In Spanje, viering van de Toma de Granada (Dag van de Overwinning). Dat is de inname van Granada en de overwinning van het leger van Castilië en Aragon op de Arabieren. Sultan Abû Adeil-lah geeft zich over. In de vroege ochtend van 2 januari 1492 overhandigt hij de sleutels van het Alhambra, het islamitische paleis van de Arabieren, aan de Spaanse bevelhebber Gutierre de Cárdenas. De Arabische bezetting neemt een einde. Christoffel Columbus schrijft in zijn dagboek: ‘’Op deze dag zag ik de koninklijke vaandels die werden gehesen op de torens van het Alhambra en de Moorse koning die de stad verliet’.

De viering van de ‘Dag van de Overwinning’ staat momenteel erg ter discussie. Hij zou beledigend zijn voor migranten.

2011   Overlijden in Santa Barbara (Californië) van Anne Francis (80), ooit een beroemde Amerikaanse filmster met een bijzonder ongelukkig leven. Ze begon te acteren op haar vijfde, om haar ouders uit de nood te helpen, werkte te veel, maakte te weinig tijd voor de liefde en streed vier jaar tegen kanker, waaraan ze uiteindelijk bezwijkt, eenzaam en verlaten.

1968   Geboorte in Gemert (Noord-Brabant) van Anky van Grunsven. Nederlandse dressuuramazone. Zij is drievoudig olympisch kampioen en de Nederlander die de meeste Olympische medailles in de sportgeschiedenis heeft gewonnen.

1936   De Franse auteur en piloot Antoine de Saint-Exupéry, verloren gelopen in de woestijn op 100 km van Caïro, wordt gered en opgevangen door een karavaan Bedoeïenen. Dit avontuur inspireert hem tot het boek Le Petit Prince (De kleine prins) dat hij in 1943 zal schrijven.

1909   In Friesland vindt de eerste officiële Friese Elfstedentocht plaats. Winnaar wordt een theologiestudent van 24 jaar, Minne Hoekstra uit Wergae, zoon van een schaatsenmaker.

Anton van Duinkerken (alias Willem Asselbergs) (1903-1968)

1903   Geboorte in Bergen op Zoom (Noord-Brabant) van Willem Asselbergs, beter bekend onder zijn auteursnaam Anton van Duinkerken, Nederlands schrijver en hoogleraar. Hij heeft een groot aandeel in de groeiende Vlaams-Nederlandse culturele integratie. Reizen door de Zuidelijke Nederlanden, Frans-Vlaanderen inbegrepen, verdiepen zijn kennis van de Vlaamse steden, dorpen, abdijen, monumenten, musea, bibliotheken en pittoreske eigenaardigheden.

Onder invloed van het katholieke Kamerlid Hendrik Moller wordt hij een consequent cultureel Heel-Nederlander. Met zijn essays over de dichters van de middeleeuwen en de contrareformatie wil de katholieke Van Duinkerken vooral het Noorden overtuigen van de noodzaak tot een verruiming van het nationale bewustzijn en van meer algemeen-Nederlands inzicht in de cultuurgeschiedenis: voor hem ‘de roeping van de hedendaagse Nederlander’.

In Vlaanderen is hij een veelgevraagde spreker, onder andere voor de Volksuniversiteit Herman van den Reeck. Hij wordt voorzitter van de Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren en krijgt al in 1937 (hij is dan pas 34) van de KULeuven een eredoctoraat, tegelijk met Maria Belpaire, Gerard Brom, Stijn Streuvels en Cyriel Verschaeve.

In 1943 behoort Van Duinkerke tot een groep Noord-Nederlanders die op illegale bijeenkomsten in Amsterdam van gedachten wisselen over de naoorlogse toekomst van Vlaanderen en Nederland. Uit die besprekingen groeit de Nederlands-Vlaamse Vereniging Noord en Zuid, waarvan Van Duinkerke algemeen voorzitter wordt. Hij krijgt de Constantijn Huygensprijs 1960 en de P.C. Hooft-prijs 1966.

1892   Overlijden in Doyon (nu Flostoy, provincie Namen) van Emile de Laveleye, Franstalig verdediger van de Vlaamse beweging. Zijn ouders, Bruggelingen, sturen hem naar het college Stanislas te Parijs ‘om goed Frans te leren’. Hij doctoreert in Gent en wordt hoogleraar in de politieke economie te Luik (1863-1892). Door zijn vele publicaties over politiek en samenleving geniet hij snel Europese faam. Hij is republikein en democraat, wordt medestichter van het tijdschrift La Flandre libérale en het dagblad De Broedermin, waarin hij het streven naar sociale rechtvaardigheid in het bijzonder op Vlaanderen richt. In 1861 ondertekende hij in naam van alle Gentse liberale kandidaat-volksvertegenwoordigers een akkoord met de principes van het Vlaams Verbond.

‘Vlaanderen is na 1830 onvergelijkbaar dieper gevallen dan in om ‘t even welke periode uit zijn verleden’, schrijft De Laveleye in 1871. En hij voegt er profetisch aan toe: ‘De Vlaamse kwestie zal in haar volle gewicht aan de orde komen bij de volgende stap in de ontwikkeling van de democratie, met name bij de invoering van het algemeen stemrecht. Dan zal de Vlaamse Beweging, die nu slechts literair dilettantisme is, een onstuitbare nationale beweging worden.’

De Laveleye verdedigt de Vlaamse Beweging in de internationale pers. In antwoord op een aanval op de Vlaamse Beweging in de Londense Pall Mall Gazette publiceert hij op 25 januari 1884 een diepgaande analyse onder de titel The Flemish Movement in Belgium. Hij wordt een internationaal vermaard kenner van nationale bewegingen, vooral na de publicatie van zijn tweedelige La Péninsule des Balkans (1886).

De Laveleye maakt onderscheid tussen ‘etnografische nationaliteiten’, eeuwenoud en gebaseerd op afstamming en verwantschap, en minder stabiele ‘electieve nationaliteiten’, gegrond op culturele voorkeur en ‘sociaal contract’. Toch aanziet hij de ‘wilsnatie’ van een hogere maatschappelijke orde dan de natuurlijke natie. Hoewel De Laveleye het federalisme de beste staatsvorm noemt, acht hij een federalisering van België inopportuun. Zijn bezwaren vallen blijkbaar in latere jaren weg, want enkele weken voor zijn overlijden noemt hij zich zonder schroom ‘un Flamand flamingant, autonomiste, et fedéraliste même’.

1872   Publicatie door Friedrich Nietzsche, toen een 27-jarige filosofieprofessor in Bazel (Zwitserland) van Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik (De geboorte van de tragedie uit de geest van de muziek).

1870   Geboorte in Wedel (Schleswig-Holstein) van Ernst Barlach, Duits expressionistisch beeldhouwer en schilder. Alhoewel hij de Aufruf der Kulturschaffenden (Oproep van de cultuurproducenten) van 19 augustus 1934 had ondertekend, die in de nationaalsocialistische pers verscheen, wordt hij in 1939 gedwongen de Pruisische Academie der Kunsten te verlaten. De tentoonstelling van zijn werken wordt verboden omdat ze worden gelaakt als ‘ontaarde kunst’.

1797   Aan het hoofd van een honderdtal boeren verjaagt baron Jan-Jozef de Meer de Franse sansculotten uit de abdij van Affligem. Hij wordt gevangengenomen en op 23 januari in Brussel terechtgesteld, twee dagen na enkele van zijn medestrijders.

1079   In antwoord op een vraag van Vratislav II, hertog van Bohemen, vaardigt paus Gregorius VII voor de katholieken een verbod uit de bijbel te lezen in de volkstaal: ‘Het is niet zonder reden dat het de almachtige God heeft behaagd de Heilige Schrift op bepaalde plaatsen geheim te houden, uit vrees dat als ze volledig wordt geopend voor alle mensen dit ertoe zal leiden dat ze wordt verdacht gemaakt en blootgesteld aan beledigingen’.

Dit verbod zal in de 13de eeuw worden herhaald door paus Innocentius III. In 1229 zal paus Gregorius IX op het Concilie van Toulouse zelfs zo ver gaan het bezit van de bijbel voor alle christenen te verbieden.