25 juni. Net binnen: George Orwell geboren

Elk jaar   De Dag van de Zeevaarder, in 2010 uitgeroepen tijdens een conferentie van de International Maritime Organization (IMO) in Manilla, Filipijnen. Op deze dag viert men alle zeevaarders voor hun onmisbare rol in het transport van goederen wereldwijd en vraagt men ook aandacht voor hun zware, gevaarlijke en noodzakelijke werk.

1991   Slovenië en Kroatië roepen de onafhankelijkheid uit. De twee republieken maken zich hiermee los van Joegoslavië. En dan leest men: ‘Het begin van een serie oorlogen op de Balkan’. Neen, neen, de oprichting en handhaving van de kunstmatige staat Joegoslavië was het begin van alle ellende.

1975   Mozambique wordt onafhankelijk van Portugal.

1967   Een enorme windhoos treft Noord-Brabant en de provincie Antwerpen. In het Noord-Brabantse Tricht vallen 5 doden en vele gewonden. In Oostmalle worden 135 huizen alsook de kerk totaal verwoest. Ze is nooit heropgebouwd.

1966   Overlijden te Westende van Clovis Baert (67), Vlaams journalist en uitgever. Hij Baert volgde onder invloed van Wies Moens, die als student bij de familie Baert inwoonde, vrije leergangen aan de vernederlandste universiteit te Gent. In 1919 wordt hij aangehouden onder verdenking van medeplichtigheid aan bomaanslagen op Le Journal de Gand en La Flandre libérale. Valse beschuldigingen, maar het duurt toch tot 1920 voor hij wordt vrijgelaten. Hij oefent daarna in België en Frankrijk tal van beroepen uit, tot hij redacteur en ‘sterreporter’ wordt van het in 1934 opgerichte Vlaamse dagblad De Dag. Van 1938 tot 1941 is hij hoofdredacteur, maar wordt op Duits bevel afgezet. Dat belet niet dat men hem na 1945 tot vier jaar gevangenis veroordeelt. Na zijn vrijlating richt hij het succesvolle reclameblad De Antwerpse Post op.

De twee Korea’s.

1950   Noord-Koreaanse troepen overschrijden de 38ste breedtegraad en vallen Zuid-Korea binnen. Begin van de Korea-oorlog tussen het communistische Noord-Korea en het prowesterse Zuid-Korea. Noord-Korea wordt in de oorlog militair ondersteund door de Volksrepubliek China en de Sovjet-Unie. Zuid-Korea door de VN. Het krijgt militaire bijstand van andere landen, onder leiding van de Verenigde Staten. Ook 3171 Belgische en 78 Luxemburgse vrijwilligers trokken destijds naar Korea, 106 van hen sneuvelden. Nederland stuurde 4.748 militairen, waarvan 125 niet weerkeerden.

De directe oorzaak van het conflict lag in de na de Tweede Wereldoorlog doorgevoerde tweedeling van Korea. De oorlog eindigt op 27 juli 1953 met een wapenstilstand, zonder dat er van een echte winnaar sprake is: de nieuwe scheidslijn is opnieuw de 38ste breedtegraad… Er is sindsdien geen vredesverdrag gesloten, waardoor het conflict formeel nog steeds voortduurt.

1942   De Britse luchtmacht werpt duizend bommen af op de Duitse stad Bremen.

1924   De Franse bacteriologen Albert Calmette (1863-1933) en Camille Guérin (1872-1961) introduceren het vaccin tegen tuberculose (tbc).

Zelfportret van Lourens Alma Tadema (1836-1912)

1912   Overlijden in Wiesbaden (Hessen) van Lourens Alma Tadema (76), vanaf 1899 Sir Lawrence Alma-Tadema), Fries kunstschilder en zakenman. Hij gaat naar school in Leeuwarden, studeert en werkt tien jaar in Antwerpen en vestigt zich later in Londen. Hij werd beroemd en rijk door zijn historische afbeeldingen van luxe en decadentie in het Romeinse Rijk. Inspireerde met zijn creaties filmmakers en andere schilders. Tussen de twee wereldoorlogen en tijdens de hoogdagen van het modernisme na 1945 wordt hij genegeerd, maar eind jaren 1960 neemt de belangstelling voor zijn werk weer toe. Tegenwoordig worden voor zijn werken astronomische prijzen betaald.

1903   Geboorte in Motihari (India) in Schotse familie van Eric Arthur Blair, beter bekend als George Orwell, Britse schrijver, journalist en radiomaker. Hij vocht in 1936-1937 in de Spaanse Burgeroorlog in de gewapende extreem-linkse militie van de Partido Obrero de Unificación Marxista (POUM) en raakt ernstig gewond door een schotwond in zijn hals. De neerslag daarvan is zijn boek Homage to Catalonia (in het Nederlands vertaald als Saluut aan Catalonië). Hij keert zich radicaal af van het totalitarisme en wordt een democratisch socialist. Succeswerken met een blijvende boodschap zijn Animal Farm en 1984, het ene over de hypocrisie van de dictatuur, het andere, zeer actueel, over het sluipende totalitarisme van het ‘politiek correcte’ denken en spreken.

Dierenboerderij, zo de Nederlandse titel, is een anticommunistische satire. Het verhaal gaat over een commune van intelligente boerderijdieren. Twee varkens lanceren het idee om hun tirannieke baas te verjagen, zodat de dieren kunnen werken en leven als ‘gelijken’. Na de revolutie gaat het de dierenboerderij voor de wind, maar de varkens worden corrupt. Eigenbelang wint het van het utopische egalitaire ideaal. Het basisbeginsel ‘Iedereen gelijk’ wordt veranderd in ‘Iedereen is gelijk, maar sommigen zijn meer gelijk dan anderen’. En zo verwordt de egalitaire commune tot een dictatuur.

Nog bekender is Orwells toekomstroman 1984, verschenen in 1949. Hierin schets hij het verglijden van een democratie naar een totalitaire maatschappij onder de controle van het alziend oog van Big Brother. De menselijke vrijheid wordt op sluipende manier aan banden gelegd door een totalitarisme dat zijn naam niet noemt. Een van de middelen daartoe is de ‘newspeak’, een nieuwe ‘politieke correcte’ taal die wordt gecreëerd en gecontroleerd door de overheersende minderheid als instrument om geleidelijk de vrijheid van meningsuiting en zelfexpressie te beperken. Elke vorm van denken die zou kunnen afwijken van de voorgeschreven opvattingen wordt beschouwd als ‘thoughtcrime’ (gedachtemisdaad). Kenmerkend is onder meer het beperken van de woordenschat en daarmee het instrumentarium van het individu zelf om eigen gedachten te vormen en ook politieke standpunten in te nemen.

‘Newspeak’ wordt toegelicht in de hoofdstukken 4 en 5 van 1984, en in een appendix bij het boek. De taal volgt grotendeels dezelfde grammaticale regels als het Engels, maar heeft een veel beperktere en voortdurend veranderende woordenschat. Daardoor hebben de burgers eenvoudigweg de woorden niet heeft om dingen te zeggen of zelfs maar te denken die de heersende minderheid onwelgevallig zijn. Het doel is om in het jaar 2050 iedereen deze taal te laten spreken.

Orwell overlijdt in 1950 in Londen.

1864   In Den Haag wordt de eerste tramlijn van Nederland, een paardentram, in gebruik genomen. In België is dat het geval in Brussel, in 1867.

Maastricht eert d’Artagnan (1611-1673)

1673   Tijdens een stormaanval op de vestingwerken van Maastricht wordt Charles de Batz-Castelmore, graaf van Artagnan dodelijk getroffen door het musketschot van een Nederlandse soldaat. In het Waldeckpark, nabij het Tongerse plein markeert een beeldje de plaats waar Charles d’Artagnan, kapitein van de musketiers van koning Lodewijk XIV, om het leven kwam. Vreemd dat een stad als Maastricht hiermee iemand herdenkt die aan het hoofd van zijn soldaten talloze moorden, verkrachtingen, verwoestingen en plunderingen in de Nederlanden op zijn actief heeft.

1178   Vijf monniken in Canterbury maken melding van een explosie op de maan.