27 januari. Net binnen: Plakkaat van Verlatinghe verkozen tot Pronkstuk van Nederland

Elk jaar   Sinds 2000 is Gedichtendag is hét poëziefeest van Nederland en Vlaanderen. Ieder jaar op de laatste donderdag van januari staat de poëzie een dag lang in het zonnetje. Poëzieliefhebbers in Nederland en Vlaanderen organiseren die dag een grote diversiteit aan eigen poëzieactiviteiten. Een belangrijk onderdeel van Gedichtendag zijn elk jaar de ruim tweehonderd activiteiten die in heel Vlaanderen en Nederland worden georganiseerd door scholen, bibliotheken, culturele instellingen en particulieren.

2018   Kijkers van het tv-programma Het pronkstuk van Nederland zetten het ‘Plakkaat van Verlatinghe’ uit 1581 op de eerste plaats. In die verklaring werd de Spaanse koning Filips II (1527-98) niet langer erkend als heerser over de Nederlanden. Het Plakkaat wordt gezien als de onafhankelijkheidsverklaring van de Nederlanden, Noord én Zuid.

Een befaamde PSP-affiche

1991   Opheffing van de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP) in Nederland. Bij de PSP hielden ze blijkbaar van symmetrie, want de partij was ook opgericht op een 27ste januari, in 1957. Ze trok enorm veel aandacht met haar eerste affiche ‘Ontwapenend’ – nooit gezien, naaktreclame voor een politieke partij. De PSP raakte echter niet verder dan een paar gekozenen en bleef een marginaal gebeuren. De partij is in 1990 opgegaan in GroenLinks samen met de Communistische Partij Nederland (CPN), de Politieke Partij Radikalen (PPR) en de progressief-christelijke Evangelische Volkspartij (EV). De officiële ontbinding volgt in 1991.

Leonie Brandt (1901-1978)

1978   Overlijden in Amsterdam van de actrice, toneelschrijfster en dubbelspionne Leonie Brandt, pseudoniem van Gertrud Putz. Ze was een bijzonder mooi meisje, eigenzinnig, intelligent en vooral mysterieus. Ze wordt vergeleken met Mata Hari (Griet Zelle), de Nederlandse spionne die in 1917 door een Frans vuurpeloton werd geëxecuteerd. Filmmaakster Annette Apon noemt Leonie Brandt echter ‘zoveel slimmer en gevaarlijker’ dan Mata Hari. Ze draaide de documentaire Leonie – actrice en spionne (2020) op basis van de biografie van Gerard Aalders.

Leonie wordt geboren in een klein Duits dorpje aan de Nederlandse grens. In de Eerste Wereldoorlog smokkelt ze, net als andere kinderen uit de omgeving, levensmiddelen van Nederland naar Duitsland. Als veertienjarige wordt ze door de Duitsers gevraagd om op die smokkeltochten geheime berichten over te brengen. Na de Eerste Wereldoorlog werkt Leonie als verpleegster in onder meer Metz, Aken en Parijs.

Na een mislukt huwelijk verhuist Leonie in 1925 naar Amsterdam, waar ze werk vindt als toneelspeelster. In 1929 trouwt ze met de rijke eigenaar van een bakkerij en krijgt ze de Nederlandse nationaliteit. Zo komt ze aan haar naam: Leonie Reiman is haar toneelnaam, Brandt de naam van haar tweede echtgenoot. Rond dezelfde tijd wordt ze ook actief als spionne, waarschijnlijk via haar minnaar, de Amsterdamse procureur-generaal Johan van Thiel. Hij stond ongetwijfeld model voor de hoofdpersoon in haar toneelstuk De officier van justitie (1931), een overspel-verhaal.

Ze is al voor de oorlog zowel in Nederland als in nazi-Duitsland actief als dubbelspionne. Aan het Amsterdamse Leidseplein opent ze de Paneelclub, een chique gelegenheid waaraan ze zowel de Nederlandse als de Duitse overheid heeft laten meebetalen… Ze wordt door de Duitsers betrapt als ze in opdracht van de Nederlanders een lijst wil stelen met namen van Gestapo-informanten in Nederland. Ze wordt aangehouden, maar komt in oktober 1940 vrij en keert terug naar Nederland.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog fungeert Leonie opnieuw als dubbelspionne. In april 1942 wordt ze weer opgepakt en gedeporteerd naar concentratiekamp Ravensbrück. Ze overleeft.

Eind 1945 werkt ze alweer voor de Nederlandse overheid, en wel voor het Bureau Nationale Veiligheid, om oorlogsmisdadigers te verhoren. Deze verhoren worden een bron van geruchten, die Leonie graag voedt. Zo zou ze in het bezit gekomen zijn van de zogeheten ‘Stadhoudersbrief’, waarin prins Bernhard zou hebben aangeboden in naam van Hitler het bestuur van Nederland op zich te nemen. Haar activiteiten tijdens de oorlog worden in Nederland onderzocht. Leonie wordt verdacht van spionage en oorlogsmisdaden, maar er is onvoldoende bewijs om haar te veroordelen. Of wist ze te veel?

Als Leonie in 1978 onder geheimzinnige omstandigheden overlijdt, slaakt menig prominent Nederlander een zucht van verlichting. Niet alleen Prins Bernhard.

1977   Overlijden van Albert Brienen, oud-Dinaso en verzetsman. Tijdens de Eerste Wereldoorlog studeert hij aan de vernederlandste universiteit van Gent. In de jaren 1930 sluit hij aan bij het Verbond van Dietse Nationaal-Solidaristen (Verdinaso) van Joris van Severen. In mei 1940 wordt Brienen aangehouden door Franse militairen en zonder enige vorm van proces naar het eiland Man gedeporteerd. Eind 1942 meldt hij zich als vrijwilliger bij de Belgische strijdkrachten in Groot-Brittannië. Na de oorlog werkt hij mee aan De Vlaamse Linie en in 1949 is hij betrokken bij de oprichting van de Volksunie.

In 1954 is hij medestichter van het Verbond van het Vlaams Verzet. In 1970 ligt hij aan de basis van het Aktiekomitee Verontruste Ouders en in 1971 richt hij samen met Arthur Raman het Solidaristisch Verbond op, in Dinaso-geest.

Milan Hübl (1927-1989)

1927   Geboorte in Nitra (Slovenië) van Milan Hübl, politicus uit Tsjecho-Slowakije. Deze historicus was ooit lid van het Centraal Comité van de Communistische Partij. Hij zet zich in voor de rehabilitatie van de slachtoffers van de stalinistische zuiveringen. Hij verwijdert zich steeds meer van het marxisme en wordt uitgever van een clandestien tijdschrift (samizdat). Zeer bekend gebleven is zijn uitspraak:

‘Om een volk te liquideren, begint men
met het wissen van zijn geheugen.
Men vernietigt zijn boeken, zijn cultuur, zijn geschiedenis.
Daarna schrijft iemand anders er andere boeken voor,
geeft het een andere cultuur,
bedenkt er een andere geschiedenis voor.
Vervolgens begint het volk langzaam
te vergeten wie het is, en wie het was.
En de omringende wereld
vergeet het zelfs nog sneller’.

1880   De Amerikaanse uitvinder en zakenman Thomas Alva Edison (1847-1931) krijgt een patent op de gloeilamp.

1853   Op initiatief van keizer Napoleon III decreteert de ‘Conseil Académique du Nord’ een verbod op het gebruik van het Vlaams/Nederlands in de Zuid-Vlaamse scholen. Dit gaat veel verder dan het oude decreet van 1794 dat ‘alleen’ het onderricht in onze taal verbood. Voortaan moeten ook alle contacten met ouders, gesprekken tussen leerkrachten en de babbel van kinderen op de speelplaats uitsluitend in het Frans.

1756   Geboorte in Salzburg (Oostenrijk) van Wolfgang Amadeus Mozart, componist, pianist en dirigent. Wonderkind, één van de grootste fenomenen uit de muziekgeschiedenis. Componeerde zijn eerste klaviermuziek op zijn vijfde. Daarna onder meer de opera’s Die Zauberflöte, Don Giovanni, Le nozze di figaro, strijkkwartetten, pianosonates, de serenade Eine kleine Nachtmusik enz. Hij sterft in 1791, 35 jaar oud, overwerkt en uitgeput.

1492   Geboorte in Vleteren (Frans-Vlaanderen) van Jacob de Meyere, de ‘vader van de Vlaamse geschiedschrijvers’ genoemd omwille van zijn nieuwe methodiek.