28 september. Historische dag: Gerard Bolland, filosoof in Nederland, taalstrijder in Vlaanderen zorgt voor opschudding bij start academiejaar

1957   Inhuldiging van de ‘kleine ring’ rond Brussel.

Sylvia Kristel (1952-2012)

1952   Geboorte in Utrecht van Sylvia Kristel, filmactrice en fotomodel, vooral bekend van haar hoofdrol in de erotische Emmanuelle-films. Overige films: Julia, Pastorale 1943, Mata Hari, Casanova, The nude bomb, enz. Ze werd in 1973 verkozen tot de eerste Miss TV Europe. Had van 1973 tot 1978 een relatie met Hugo Claus (1929-2008). Ze overlijdt in 2012 aan slokdarmkanker, 60 jaar oud.

1939   Een maand na de inval van de Wehrmacht in Polen gaat Joachim von Ribbentrop naar Moskou, waar Stalin ermee instemt de Duitse communisten die hun toevlucht hebben gezocht in de Sovjet-Unie uit te leveren aan de Gestapo. Een maand later wordt Molotov in Berlijn ontvangen door Hitler.

1939   Ondertekening van een Verdrag voor wederzijdse bijstand tussen Estland en de Sovjet-Unie. Het bepaalt met name dat ‘de soevereine rechten van de verdragsluitende partijen op geen enkele manier zullen worden aangetast’ (art. 5). Minder dan een maand later begonnen Sovjettroepen in Tallinn met de methodische bezetting van het Estse grondgebied.

1930   Eerste nummer van Recht en Herstel, uitgave van het Comité voor Recht en Herstel, opgericht door ambtenaren die na de Eerste Wereldoorlog wegens activisme werden vervolgd.

1921   De hoogleraar Gerard Bolland (1854-1922) zorgt voor opschudding met zijn universitaire openingsrede ‘De teekenen des tijds. Academische les, den 28sten September 1921 te Leiden, en voorts te ’s Gravenhage, Rotterdam en Amsterdam tot opening van colleges uitgesproken’. Ze gaat als een conservatief-revolutionaire stroomstoot door Nederland en Vlaanderen en wordt onmiddellijk uitgegeven.

Bolland was filosoof in Nederland, taalstrijder in Vlaanderen en conservatieve non-conformist waar het maar zijn kon. Van 1896 tot aan zijn dood was hij hoogleraar te Leiden, alhoewel hij zelf nooit een universiteit had bezocht en al zijn kennis door zelfstudie had verworven. Hij kwam uit een arm gezin en was ook op eigen kracht onderwijzer geworden en daarna leraar Engels en Duits. Bolland wist de filosofie van Hegel in Nederland te doen herleven. Hij verzorgde onder meer een nieuwe uitgave van de werken van Hegel, en heeft daarmee de belangstelling voor de filosofie in Nederland in belangrijke mate gestimuleerd.

Daarnaast was hij ook in Vlaanderen bijzonder actief. Hij legde zeer sterk de nadruk op de geschiktheid van het Nederlands als taal voor filosofie en wetenschap. In Vlaanderen verkondigde hij zijn mening op een rondreis eind 1911, begin 1912, met lezingen in vele Vlaamse steden. De tekst werd ook uitgegeven: Het Nederlandsch als taal voor hoogere aangelegenheden des geestes. Ondanks kritiek van katholieke zijde betekende dit een morele steun voor Vlaanderen in de taalstrijd en in de strijd om Nederlandstalig hoger onderwijs.

1919   In Gent, eerste provinciaal congres van de Frontpartij met Adiel Debeuckelaere, voorheen leider van de geheime Frontbeweging, als voornaamste spreker.

1919   In Brussel, stichting van de Katholieke Vlaamse Landsbond (KVL) als overkoepelde organisatie van de vele Vlaamse sociale organisaties. Het is de ambitie van de Landsbond om de politieke leiding van de katholieke Vlamingen op te nemen, binnen en buiten de unitaire Katholieke Partij. In het bestuur vinden we onder meer Frans van Cauwelaert, Alfons van de Perre, Gustaaf Sap, Edmond Rubbens en Leo de Raedt.

Herman Melville (1819-1891)

1891   Overlijden in New York van de Amerikaanse schrijver Herman Melville. Geboren in 1819 in een familie van Nederlandse en Schotse afkomst. Hij kreeg wereldwijde bekendheid na de publicatie van zijn Moby Dick in 1851. Dit boek, de geschiedenis van een walvis, is minstens vijf keer verfilmd en voor televisie bewerkt.

1873   De romanschrijver Jules Verne, bekend onder meer van de utopische ruimtereizen die hij beschreef, stijgt aan boord van de ballon Saturnus 24 minuten op boven Amiens. Het zal de enige ‘vlucht’ van zijn leven zijn.

1864   Tijdens een bijeenkomst in Londen, in St. Martin’s Hall, wordt de International Workingmen’s Association opgericht, beter bekend als de Eerste Internationale. Karl Marx doet die enkele jaren later naar New York verplaatsen. Dit is echter de doodsteek voor de Internationale, omdat de sterkte van de organisatie in Europa ligt. Het marxistische overblijfsel van de Eerste Internationale organiseert geen congressen meer na 1872 en wordt in 1876 opgeheven.

1791   Mozart voltooit zijn Toverfluit, gecomponeerd op een libretto van Emanuel Schikaneder. Twee dagen later dirigeerde hij in de buitenwijken van Wenen de eerste uitvoering van dit werk waarin hij, volgens de Franse criticus Lucien Rebatet, ‘het Germaanse deel (van zijn ziel) wilde uitdrukken, lang verborgen maar zo sterk geworteld, en waarvan de zang de hymnen zal aankondigen, de symfonieën, de liederen, de nationale drama’s van een heel volk’.

1568   Na een verwoed gevecht wordt Jan Camerlynck, een van de leiders van de bosgeuzen, samen met elf van zijn gezellen in Kaaster (Frans-Vlaanderen) aangehouden. Hij wordt later in Ieper gefolterd en sterft op 20 november op de brandstapel.

1390   De kinderloze hertogin Johanna van Brabant ondertekent een geheime overeenkomst met haar nicht Margareta van Male, gravin van Vlaanderen, waarbij ze haar, na overlijden, Brabant en Limburg schenkt. Omdat Margareta van Male de echtgenote was van de Bourgondische hertog Filips de Stoute wordt hierdoor een belangrijke stap gezet in de richting van de eenheid der Nederlanden.

1388   Het toekomstige graafschap Nice wordt verbonden met Savoie, maar behoudt zijn autonomie. In 1430 wordt het Nissart, de omgangstaal van de Provence, de enige officiële taal tot hertog Emmanuel-Philibert het in 1562 vervangt door het Italiaans.

Willem de Veroveraar (ca 1028-1087)

1066   Willem de Veroveraar vertrekt vanuit Ponteland (Ponthieu) en St-Valéry-sur-Somme met een vloot van meer dan 700 schepen volgeladen met manschappen, waaronder vele Vlaamse boogschutters. Hij steekt het kanaal over en meert aan in Pevensey bij Hastings. Hij struikelt, valt op de grond en roept uit: ‘Bij de pracht van God, dit land, ik heb het met beide handen gegrepen, het is allemaal van ons!’ Met deze overtocht wil hij zijn rechten op de Engelse troon doen gelden. Enkele weken later, op 14 oktober, verslaat hij in Slag bij Hastings de Engelse koning Harald die sneuvelt in de strijd. Eustaas II, vader van Godfried van Bonen (de Bouillon), was erbij. Op kerstmis 1066 wordt Willem van Normandië gekroond tot koning van Engeland.

Het hele verhaal is afgebeeld op het Tapijt van Bayeux (Normandië), een borduurwerk van 50 centimeter hoog en 70 meter lang.

1014   Het zuidelijkste deel van de Noordzee wordt geteisterd door een uitzonderlijk hevige stormvloed, die vooral de Vlaamse kust, zuidwest Nederland maar ook de Engelse kust treft.