29 mei. Net binnen: ‘Bewijs van burgertrouw’ ingevoerd als repressie-instrument

Elk jaar   In Turkije Istanbul’un Fethi, viering van de val van de stad Constantinopel (nu Istanboel) op 29 mei 1453. Na een beleg van vijftig dagen wordt de stad ingenomen door de Osmaanse sultan Mehmed II. Duizend jaar lang was Constantinopel een christelijke, Europese stad geweest. Haar val betekent tegelijk het einde van het Oost-Romeinse (Byzantijnse) Rijk.Voor de bevolking van de stad is de ingreep drastisch: niet minder dan 40 000 inwoners worden omgebracht en 50 000 weggevoerd in slavernij.

Voorafgaand aan het beleg had Mehmed II grote maatregelen genomen. Hij had onder meer het fort Rumeli Hisari aan de Bosporus laten bouwen zodat Genovese kolonisten de Byzantijnen niet te hulp konden schieten. Bij de slag om Constantinopel sneuvelde de laatste Oost-Romeinse keizer, Constantijn XI. Mehmed II is slechts eenentwintig jaar oud als hij Constantinopel inneemt. Na de verovering trekt hij de stad in, naar de kerk van de Heilige Wijsheid, nu de Hagia Sophia. Een oelema, een islamitische schriftgeleerde, beklimt de kansel en verkondigt: ‘Er is geen andere God dan Allah!’. Het christelijke heiligdom werd daarmee een moskee.

De verovering van Constantinopel gaf het Osmaanse Rijk zoveel aanzien, dat terugkijkend wel wordt gezegd dat het rijk op dat moment werd gesticht. Ze wijzigen de naam van de stad in Islambol, zo nog op munten van 1703. De officiële naamwijziging in Istanboel volgt pas in 1930, dus na het einde van de Osmaanse dynastie.

1990   Boris Jeltsin (1931-2007) wordt verkozen tot de nieuwe president van Rusland. Tijdens zijn bewind zal Oekraïne zich begin december 1991 onafhankelijk verklaren, waarmee het fundament onder de Sovjet-Unie verdwijnt en deze eigenlijk geen nut meer heeft. Een week later ontbindt Gorbatsjov onder druk van Jeltsin de Sovjet-Unie.

Op de Heizel…

1985   Een woensdagavond in Brussel: in het Heizelstadion, wordt de finale van de Europacup 1 gespeeld, Juventus FC tegen Liverpool FC. Door slechte organisatie komen Italiaanse supporters terecht in het vak naast de Liverpool-aanhang. Engelse en Italiaanse supporters gaan met elkaar op de vuist. Door de ontstane paniek en de slechte staat van het stadion worden 39 toeschouwers verpletterd (32 Italianen, 4 Belgen, 2 Fransen en een Ier) en vallen er honderden gewonden. Het Heizeldrama is een feit.

De wedstrijd wordt toch gewoon uitgespeeld. Juventus wint met 1-0 dankzij een – onterecht toegekende – strafschop van Michel Platini. Het Heizelstadion werd in 1995 helemaal verbouwd en omgedoopt tot Koning Boudewijnstadion om het kwalijke verleden te wissen. Alleen een herdenkingssteen herinnert nog aan de slachtoffers van 1985.

Romy Schneider (1938-1982)

1982   Overlijden van Romy Schneider (43), Duitse actrice die doorbrak met de vertolking van de rol van Elisabeth van Oostenrijk in Ernst Marischka’s filmcyclus Sissi (1955-1958). Een leven vol tragiek. Ze heeft van 1958 tot 1964 een relatie met mede-acteur Alain Delon, maar trouwt in 1966 met de acteur en theaterregisseur Harry Meyen. In 1975 scheidt ze van haar eerste echtgenoot en trouwt de dag na de echtscheiding met Daniel Biasini, haar privésecretaris. Meyen komt dit nooit te boven en pleegt in 1979 zelfmoord. Hun zoon David wordt in 1981 gespietst op een hek als hij naar beneden valt tijdens een klimpartij bij het huis van de ouders van Biasini.

Intussen heeft ze nog in talrijke films gespeeld: Les choses de la vie, The trial, La piscine, César et Rosalie, Une histoire simple, L’important c’est d’aimer, enz. Romy Schneider overlijdt in Parijs, door een hartaanval of door zelfmoord met een overdosis slaappillen. Het is nooit helemaal duidelijk geworden. Ze rust in hetzelfde graf als haar zoon David.

Mary Pickford (1892-1979)

1979   Overlijden van de Canadese actrice, radiopresentatrice en zakenvrouw Gladys Smith, beter bekend onder haar artiestennaam Mary Pickford (87). Ze begon als kindster en speelt aanvankelijk in tientallen ‘stomme’ films. Ze wint in 1929 nog een Oscar voor haar rol in de geluidsfilm Coquette maar verder succes blijft uit, waarna ze bij de radio gaat werken. Ze sticht in 1919 de filmmaatschappij United Artists samen met onder meer Charlie Chaplin (1889-1977) en haar latere echtgenoot Douglas Fairbanks sr. (1883-1939). In 1956 verkoopt ze haar aandeel voor 3 miljoen dollar. Haar autobiografie Sunshine and shadow verscheen in 1955.

1959   In Slochteren begint de Nederlandse Aardolie Maatschappij met het boren naar aardgas.

1955   De eerste file op een autosnelweg in Nederland, op Eerste Pinksterdag. Over de eerste file in België zijn geen gegevens bekend.

1953   De Nieuw-Zeelandse bergbeklimmer en publicist sir Edmund Hillary (1919-2008) en zijn Nepalese sherpa-gids Tenzing Norgay (1914-86) bereiken als eerste mensen het hoogste punt op aarde, de top van de Mount Everest (8848 meter), op de grens van Nepal en China. Ze kunnen het pas op 1 juni verder vertellen. Hillary zou later nog tien toppen in de Himalaya beklimmen en in 1958 de Zuidpool bereiken.

1948   Het bewijs van burgertrouw wordt ingevoerd als repressie-instrument. Een Regentenbesluit bepaalt dat gebrek aan burgertrouw het recht op een premie of een goedkope lening voor de bouw of de aankoop van een huis verloren deed gaan. Wie dit document niet kon voorleggen, zag ook op vele andere vlakken zijn uitsluiting bevestigd. Inschrijving aan een rijksuniversiteit, bijvoorbeeld, kon niet zonder. Zelfs voor een inschrijving in het handelsregister was het bewuste document vereist.

Een omzendbrief van 13 september 1945 had al voorzien in de intrekking van een verkeersvergunning en het verbod om een wagen te besturen voor ‘onwaardige burgers’. Het bewijs van burgertrouw ontspoorde volledig omdat het gebruik van dit document epidemische vormen aannam en de aflevering ervan lange tijd aan geen enkele regeling onderworpen was waardoor de deur wagenwijd openstond voor grove willekeur en allerlei misbruiken.

Dick Hillenius (1927-1987)

1927   Geboorte in Amsterdam van de schrijver, dichter en bioloog Dick Hillenius, bekend van onder meer De onrust bewaren, Dieren en dierentuinen, Uit groeiende onwil om ooit nog ergens in veiligheid aan te komen, De hand van de slordige tuinman. Hij overlijdt in 1987 aan de complicaties van een tijdens een buitenlandse reis opgelopen infectie.

1919   De waarneming van verschoven sterrenposities tijdens een zonsverduistering bevestigen Albert Einsteins relativiteitstheorie.

1905   De eerste schepen leggen aan in Zeebrugge, de nieuwe zeehaven van Brugge.

1898   Instelling van de Nobelprijs, in uitvoering van het testament van Alfred Nobel (1833-1896), de Zweedse uitvinder van het dynamiet.

1884   De Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen wordt opgericht om het streekvervoer in België te coördineren en te bevorderen.

1418   Jan zonder Vrees, hertog van Bourgondië en graaf van Vlaanderen, neemt voor de tweede maal stormenderhand Parijs in. Tijdens het vredesoverleg dat volgt laat de Franse dauphin hem vermoorden.