4 januari. Net binnen: Diederik van den Elzas overleden

Elk jaar   De Wereld Braille Dag: op deze dag is in 1809 Louis Braille geboren, de uitvinder van het brailleschrift. Hij verliest zijn zicht op driejarige leeftijd als gevolg van een ongeluk in de zadelmakerij van zijn vader. Tussen zijn 15de en zijn 20ste ontwikkelt hij een reliëfalfabet om met de tastzin te kunnen lezen en schrijven: het brailleschrift. Hij werd geïnspireerd door het ‘nachtelijk schrijfsysteem’ dat was uitgevonden door de artilleriekapitein Nicolas-Charles Barbier de La Serre (1767-1841).

Louis Braille sterft op 6 januari 1852, net 43 jaar oud, aan de gevolgen van tuberculose. Hij wordt begraven op het kleine kerkhof van Coupvray (Île-de-France). Zijn naam staat voor altijd synoniem voor het door hem ontwikkelde puntenschrift. Dankzij Louis Braille hebben duizenden zeer slechtziende en blinde mensen over de hele wereld toegang tot informatie en de mogelijkheid om te communiceren.

Twee jaar na zijn dood komt het tot een officiële erkenning van het brailleschrift als volwaardige lees- en schrijftaal voor blinden. Langzamerhand wordt het dan in alle West-Europese landen – en nadien wereldwijd – ingevoerd als officieel blindenschrift. In 1873 wordt het eerste boek in braille gedrukt: De geschiedenis van Frankrijk, in drie dikke banden. In 1952 worden de stoffelijke resten van Louis Braille opgegraven en verplaatst naar het Panthéon in Parijs waar vele grote Fransen begraven liggen. In 2009 werd er een Belgische herdenkingsmunt ter waarde van twee euro geslagen voor de 200ste geboortedag van Louis Braille.

1976   De Nederlandse Omroep Stichting (NOS) zendt in samenwerking met de Belgische Radio en Televisie (BRT) de eerste aflevering uit van het peuter- en kleuterprogramma Sesamstraat.

1959   In de Congolese hoofdstad Leopoldstad breken zware rellen uit tegen het Belgische koloniale gezag.

1955   In januari 1955 geeft de eind 1954 opgerichte Vlaams-nationale politieke partij Volksunie het eerste nummer van haar maandblad De Volksunie uit. Dat nummer bevat onder meer een inleiding van VU-voorzitter Walter Couvreur en het Manifest van de Volksunie, een overzicht van het partijprogramma. Het formaat is dat van een kleine krant (tabloid).

1908   Overlijden van Anthony Winkler Prins (90), schrijver, dichter, dominee, vrijmetselaar en encyclopedist die zijn naam heeft gegeven aan de meest beroemde Nederlandse encyclopedie. Hij wordt op 33-jarige leeftijd doopsgezind (mennonitisch) predikant in Veendam. In 1878 is Winkler Prins medeoprichter van de vrijmetselaarsloge Het Noorderlicht in Veendam en een jaar later medestichter van de Eerste Groninger Tramway-Maatschappij (EGTM). Die groeit in 1895 uit tot ‘de langste paardentramlijn van Europa’. Hij is 78 jaar als hij met een van zijn vier zoons over de Kagerplassen van Lisse naar Leiden schaatst en terug, samen meer dan 30 km.

Karel de Schaepdrijver (1892-1970)

1892   Geboorte te Temse van Karel de Schaepdrijver, bekend als ‘sublieme deserteur’ in de Eerste Wereldoorlog. Deze notariszoon studeert rechten in Gent en meldt zich bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog als oorlogsvrijwilliger. De Schaepdrijver sluit aan bij de Frontbeweging en het Secretariaat der Katholieke Vlaamse Hoogstudenten.

Met Jules Charpentier, die hem erom verzocht (of op aandringen van Cyriel Verschaeve?) lopen ze in de nacht van 30 april op 1 mei 1918 met vijf andere soldaten over naar de Duitse linies om contacten te leggen met de activisten en de Vlaamse bevolking voor te lichten over de ellendige toestand van de Vlaamse soldaten aan het IJzerfront.

Charpentier en De Schaepdrijver krijgen hun rol in de activistische propaganda, o.m. door de uitgave van drie beroemde brochures: Ontwikkelingsgang der Vlaamse Frontbeweging, Open Brieven der Vlaamse Frontpartij en Vlaanderens Weezang aan den IJzer. Hierin worden de vervolgingen beschreven waarvan de Vlaamsgezinde soldaten het slachtoffer zijn, de bestaande wantoestanden aan het IJzerfront en de mentaliteit van de officieren. Ook worden de door de Frontbeweging verspreide documenten afgedrukt. Karel de Schaepdrijver deelt met zijn vriend Joris van Severen het enthousiasme voor de bolsjewistische Oktoberrevolutie in Rusland.

In 1918 wijkt De Schaepdrijver uit naar Nederland en wordt bij verstek ter dood veroordeeld. In 1920 trouwt hij in Den Haag met Angèle van den Bosch uit Moerbeke. Hij promoveert tot doctor in de filosofie en wordt leraar aan het gymnasium te Waalre.

Johanna Westerdijk (1883-1961)

1883   Geboortedag in Amsterdam van Johanna Westerdijk, botanica en meer bepaald schimmeldeskundige. Ze wordt in 1917 als eerste vrouw in de Nederlandse geschiedenis benoemd tot hoogleraar, aan de universiteit van Utrecht. In 1930 volgde een tweede benoeming tot buitengewoon hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Ze kreeg eredoctoraten aan de universiteiten van Uppsala (1957) en Giessen (1958). Het motto van deze niet enkele geleerde, maar ook vrolijke dame was: ‘Werken en feesten vormt schone geesten’.

1863   De Amerikaanse uitvinder James Plimpton maakt bekend dat hij de rolschaats heeft uitgevonden en krijgt er patent op. Nu werd er voor Plimptons uitvinding al wel gerolschaatst. In 1743 vond de Waal Jean-Joseph Merlin (1735-1803) namelijk al de in-line rolschaatsen uit waarbij de wielen zich achter elkaar bevinden. Het nieuwe type van Plimpton was veel veiliger en had bovendien een veerconstructie waardoor er makkelijk bochten konden worden genomen.

1785   Geboorte in Hanau (Hessen) van Jacob Grimm, Duits jurist, taalkundige en sprookjesverzamelaar. Als hoogleraar in Göttingen en Berlijn verricht hij baanbrekend werk op het vlak van de lexicografie, de vergelijkende taalkunde en de mythologie. Hij werkt vaak samen met zijn jongere broer Wilhelm Grimm, waardoor ze vaak als ‘de gebroeders Grimm’ worden aangehaald.

Carl von Rabenhaupt (1602-1675)

1673   De veldheer Carl von Rabenhaupt wordt benoemd tot burgemeester van Groningen. Hij had de Groningers doorslaggevend geholpen in hun verzet tegen de bisschop van Münster, bijgenaamd ‘Bommen Berend’. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, zeg maar Noord-Nederland, werd namelijk niet alleen vanuit het zuiden, maar ook vanuit het oosten belaagd. Rabenhaupt wordt de bevrijder van Groningen: op 27 en 28 augustus 1672 ontzet hij de stad en kan de bisschoppelijke troepen verjagen. Later verdrijft hij ze ook nog uit Winschoten, Oudeschans en Coevorden. In die laatste stad gaat het er spectaculair aan toe: Rabenhaupt klaart de klus in één uur, dankzij een kaart gemaakt door de plaatselijke schoolmeester Mijndert van der Thijnen.

In Groningen en Assen is een Rabenhauptstraat naar hem genoemd. In 1972 werd in Groningen op het Waagplein, naast het stadhuis, een buste van Rabenhaupt geplaatst.

1168   Overlijden in de Frans-Vlaamse havenstad Grevelingen van Diederik van den Elzas, graaf van Vlaanderen, die viermaal op kruistocht trok. Onder zijn bewind kende Vlaanderen vrede en een groeiende welvaart. Hij werd op eigen verzoek begraven in de abdij op de Watenberg in Frans-Vlaanderen. De ruïnes van de toren van de abdij beheersen vandaag nog steeds het prachtige heuvellandschap.