8 september. Historische dag: Nieuw Amsterdam veroverd door de Britten

Elk jaar   De Wereldalfabetiseringsdag van de UNESCO.

Een analfabeet is iemand die de vaardigheid in lezen, spellen en schrijven niet of in onvoldoende mate beheerst. In het Nederlands maken we onderscheid tussen analfabeten en laaggeletterden. Laaggeletterden kunnen wel lezen en schrijven, maar beheersen deze vaardigheden niet goed genoeg om hiermee te kunnen functioneren in de samenleving.

Leni Riefenstahl op de cover van Time magazine in 1936.

2003   Leni Riefenstahl (101), befaamde Duitse danseres, actrice, fotografe en cineaste, overlijdt te Pöcking (Beieren). Zie ook bij Vandaag 22 augustus naar aanleiding van haar geboortedag.

1994   De laatste geallieerde troepen verlaten Berlijn definitief.

1992   Een kunstschandaal: de resultaten van het onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut worden openbaar gemaakt. Het betreft een onderzoek naar de restauratie van het zwaar beschadigde schilderij Who’s afraid of Red Yellow and Blue III van Barnett Newman, die uitgevoerd werd door overschildering met een verfroller en gewone huis-tuin-en-keukenverf. De restauratieopdracht was aan de gerenommeerde Amerikaanse restaurateur Daniel Goldreyer toevertrouwd. Goldreyer ‘restaureerde’ het schilderij van Newman in vier jaar tijd voor een bedrag van €400 000 in zijn atelier in New York.

Het schilderij was in het Stedelijk Museum Amsterdam in 1986 met een stanleymes toegetakeld door een overspannen bezoeker, de kunstvandaal Gerard Jan van Bladeren (33). Het vervolg van de affaire is niet stichtend: Goldreyer dreigt het Stedelijk Museum aan te klagen wegens aantasting van zijn reputatie. Bij het museum is men bang voor de exorbitante schade-uitkeringen die Amerikaanse rechtbanken vaak toekennen en koopt uiteindelijk in 1997 de zaak af voor $100 000. Vandaal Van Bladeren had 8 maanden cel gekregen, maar beschadigt in 1997 opnieuw een werk van Newman (Cathedra) in het Stedelijk Museum. Het is niet bekend aan wie de restauratie die keer werd toevertrouwd.

1983   Overlijden in Nijmegen (Gelderland) van cabaretier en schrijver Wim Kan (72). Bekend om zijn Oudejaarsconferences in de jaren 1960, 1970 en 1980 op radio en TV. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat hij in Japanse kampen en werkte van 1942 tot 1945 als dwangarbeider aan de Birmaspoorlijn. Hij en zijn echtgenote Corry Vonk (1901-1988) waren onafscheidelijk.

Helga van Leur (1974)

1970   Geboorte in Schoonhoven (Zuid-Holland) van Helga van Leur, weervrouw en meteorologe. In 1998 wordt ze door vakgenoten uitgeroepen tot ‘Beste Weervrouw ter Wereld’. In 2008, 2010 en 2012 wordt ze verkozen tot ‘Weervrouw van het Jaar’. In 2007 wint ze met Marcus van Teijlingen de danscompetitie ‘Dancing with the stars’ (RTL4).

1982   Hans Janmaat (1934-2002) verovert voor de Centrumpartij een zetel in de Tweede Kamer.

1956   Vital Celen (69), letterkundige, hoogleraar en auteur van verschillende boeken over Frans-Vlaanderen overlijdt in Antwerpen. Hij specialiseerde zich in het leven en werk van auteur Michiel de Swaen (1654-1707) en publiceerde in het interbellum diens volledige œuvre met de steun van Camille Huysmans en Maurits Sabbe.

1949   Richard Georg Strauss (85) overlijdt in zijn huis in Garmisch-Partenkirchen. Hij was componist en dirigent, niet verwant aan de walsenkoningen uit Wenen. Bekende werken: Till Eulenspiegel, Also sprach Zarathustra, Eine Alpensinfonie, Sinfonia domestica, Don Juan en verder de opera’s Salome, Der Rosenkavalier, Capriccio, Macbeth, Don Quixote.

1944   De Belgische Socialistische Partij (BSP) richt voor de naoorlogse zuivering in eigen rangen een ‘Nationale Ereraad’ op.

1943   Italië geeft zich onvoorwaardelijk over aan de geallieerden. Wil zeggen: verandert van kamp. Dat had het in de Eerste Wereldoorlog ook al eens gedaan.

1899   Geboorte in Amsterdam van Willem Goedhuys (79), economist en Heel-Nederlands strijder. Goedhuys was een leidende figuur in het Diets Studentenverbond (DSV), waar hij verscheidene bestuursfuncties vervulde.

Sinds 1922 staat hij in contact met radicale Vlaams-nationalisten als Josué de Decker en Robrecht de Smet. Na 1930 werkt hij mee aan Vlaanderen, waarvan de ondertitel ‘Weekblad tot verspreiding der Vlaams-nationale gedachte’ vanaf 7 januari 1933 wordt gewijzigd in ‘Onafhankelijk nationaal weekblad voor de Nederlanden’. Goedhuys is ook lid van de Jong Nederlandse Gemeenschap van De Smet. In 1931 wordt hij waarnemend kanselier en redigeert hij het blad Volksorde. Maar weldra krijgt De Smet met Goedhuys een ernstig meningsverschil – eerder de regel dan de uitzondering bij de starre De Smet. Goedhuys volgt zijn eigen weg en verveelvoudigt zijn contacten in Vlaanderen: Victor Leemans en Cyriel Verschaeve zijn daarbij, Reimond Tollenaere, Staf de Clercq, Tony Herbert, Leo Wouters en Paul-Felix Beeckman.

Goedhuys speelt ook een belangrijke rol in de Willem van Oranje-herdenking in Delft in 1933, door het DSV georganiseerd, waar ook Verschaeve het woord voert. In datzelfde jaar wordt hij administrateur bij het hoofdbestuur van het Algemeen-Nederlands Verbond. Van 1939 tot 1940 is hij als journalist verbonden aan het dagblad Het Vaderland (Den Haag), waar hij de collega is van Menno ter Braak. Vanaf 1940 belandt hij in de journalistieke en administratieve collaboratie, waarvoor hij na 1945 tot gevangenisstraf wordt veroordeeld. Nadien vindt hij een plaats in het bedrijfsleven. Hij overlijdt in 1978 op de leeftijd van 79 jaar.

1895   De Duitse industrieel Adam Opel (58) overlijdt in Rüsselsheim (Hessen) aan tyfus. Hij was de zoon van een slotenmaker. Als oprichter van het familiebedrijf Opel begon hij met de fabricage van naaimachines en stapt in 1886 over op fietsen. Zijn bedrijf groeit uit tot de grootste fietsenfabriek van Duitsland. Pas drie jaar na zijn dood begint de familie met de productie van auto’s met de familienaam als merk.

Louis Zimmer (1888-1970)

1888   Geboorte in Lier van Louis Zimmer, Vlaams uurwerkmaker en amateurastronoom. Hij overlijdt in 1970 op de 82-jarige leeftijd. De Zimmertoren is naar hem vernoemd.

1830   De Franse schrijver en filoloog Frédéric Mistral wordt in Maillane bij Arles geboren. In 1854 is hij medeoprichter van de Félibrige, een vereniging van schrijvers en dichters voor de verdediging en bevordering van de Provençaalse taal en culturele identiteit. In 1878 publiceert hij een woordenboek van het Provençaals waaraan hij jaren had gewerkt: Lou tresor dou Félibrige. Nobelprijs voor de Literatuur 1904.

1664   De Nederlandse kolonie Nieuw Amsterdam met gouverneur Peter Stuyvesant wordt aangevallen en – zonder dat er een schot wordt gelost – veroverd door driehonderd Britse soldaten. In 1669 wordt de naam veranderd in New York, naar hertog James van York, de toekomstige koning James II.

1575   Begin van het Beleg van Woerden (Utrecht) door de Spanjaarden. De inwoners van Woerden doorstaan het beleg goed, omdat jonkheer Adriaan van Swieten hen heimelijk vanuit Gouda bevoorraadt. Het contact verloopt via postduiven. Na een jaar breken de Spaanse troepen het beleg definitief op, omdat ze tegen de Spaanse muiterij in Vlaanderen moeten optreden.

1383   Sint-Winoksbergen (Frans-Vlaanderen) wordt door de troepen van de Franse koning Karel VI geplunderd en in brand gestoken. De inwoners worden uitgemoord.