A deal, or not a deal; that is the question.

De politieke wereld grossiert in weken van de waarheid. De politieke wereld kent ook vele waarheden. Deze week is weer zo’n week van de waarheid. Op dinsdag beslist het Britse Lagerhuis over het lot van het druk becommentarieerde brexitakkoord dat de regering van Theresa May bereikte met de Europese Unie.

Het brexitakkoord als grote twistappel

De grote lijnen van het brexitakkoord – ook wel het Chequers Akkoord genoemd – werden bekend gemaakt in de voorbije zomer. Het bleek een moeilijke bevalling. En het Britse regeringskabinet baarde een levenloos kind. Levenloos, want niemand leek er echt tevreden mee.

Echter, sinds de zomer tot nu vecht de premier voor de levenskansen van haar bereikte akkoord. ‘Het wordt mijn deal of geen deal’, waarschuwt de premier keer op keer, ‘Erger nog, misschien komt er dan helemaal geen brexit’. Theresa May bedoelt het ongetwijfeld als een groot dreigement, maar door de politici voor deze keuze te plaatsen, smoort ze de slaagkansen van haar akkoord. Het antibrexitkamp wil niks liever dan géén brexit. Dus waarom zouden ze dan voor de deal van May stemmen? En de fervente brexitaanhangers vinden ‘no deal’ het gedroomde scenario. Ze denken er niet aan om de plannen van de regering te steunen.

Een aangekondigde nederlaag

Sommige media schatten dat de premier in de stemming op 15 januari een ferme nederlaag zal lijden. Woorden als ‘ongezien’ vallen daarbij. Een ‘ongeziene nederlaag’ betekent dat die zich kan meten met de vernedering die de regering van John Major moest ondergaan in 1996. Toen stemde een meerderheid van 317 Lagerhuisleden tegen 168 het regeringsvoorstel weg om de parlementaire vergoedingen te bevriezen. Theresa May heeft 318 stemmen nodig om haar akkoord goed te laten keuren. Volgens The Sun kan ze slecht op 221 parlementairen rekenen. 418 Lagerhuisleden verzetten zich ertegen. Onder meer 107 uit haar eigen conservatieve  partij en de tien leden van de Noord-Ierse DUP waarmee de minderheidsregering een overeenkomst heeft. ‘Ongezien’ dus. Andere analisten denken dat ze sowieso verliest, maar niet zo hevig als sommigen beweren.

Wat zijn de mogelijke scenario’s?

• WINST: Als Theresa May op een miraculeuze wijze wint, dan moet het brexitakkoord nog goedgekeurd worden door de parlementen van de 27 EU-lidstaten. Binnen Labour ontstaat er een immens gekibbel over de positie van partijleider Jeremy Corbyn. Zijn onduidelijke houding wordt hem scherp verweten. De Noord-Ierse DUP is ontevreden en verscheurt het akkoord met de minderheidsregering. Er is op dat moment geen enkele meerderheid meer in het Lagerhuis.

• VERLIES: Het Lagerhuis stemt nipt het akkoord weg. Theresa May krijgt tot de volgende maandag de tijd om met een nieuw voorstel naar het parlement te komen. Waarschijnlijk vraagt ze dan uitstel en probeert ze voor de zoveelste keer toegevingen los te krijgen van haar EU-collega’s. Verschillende parlementairen – waaronder ettelijke oud-ministers – sleutelen volop aan amendementen. Die amendementen moeten het volledige brexitproces in de handen brengen van het parlement en de regering machteloos maken. De uitermate goed geïnformeerde The Sunday Times maakte dit bekend en kopte: ‘A very British coup’. Mogelijk selecteert de voorzitter van het Lagerhuis een van de amendementen waar met veel nieuwsgierigheid naar wordt gekeken. Het is van de sociaaldemocraat Hillary Benn en wil zowel de deal van Theresa May als een ‘no deal’ uitsluiten. Het parlement breekt daarmee met de heersende conventie dat de regering de agenda bepaalt. Jawel, ongezien. Labour dient ongetwijfeld een motie van wantrouwen in die het niet haalt. Zelfs de meest fervente brexiteers steunen liever premier May dan Jeremy Corbyn een kans te geven om verkiezingen uit te lokken. Maar de premier is desalniettemin machteloos.

• VERLIES: De voorspellingen kloppen en het woelige Britse parlement stemt het akkoord met een ongezien grote meerderheid weg. Theresa May neemt de volgende dag ontslag als premier, maar wil het parlement niet laten ontbinden. De Tory’s hopen door een zoektocht naar een nieuwe premier tijd te kopen. De partij staat op springen. De zoektocht naar een consesuskandidaat lijkt op zoeken naar een speld in een voer hooi. Labour dient een motie van wantrouwen in. Als die het haalt, dan betekent dat niet dat er sowieso verkiezingen volgen. De regering heeft veertien dagen de tijd om een motie van vertrouwen in te dienen en te winnen. Maar gezien de grote verdeeldheid, lijkt dit weinig waarschijnlijk. Labourleider Jeremy Corbyn mikt op die nieuwe verkiezingen. Hij is niet gewonnen voor een tweede referendum, ook al zijn veel leden van zijn partij dat wel. Theresa May kan ook vriend en vijand verrassen door zelf nieuwe verkiezingen voor te stellen of zelfs een tweede referendum op tafel te leggen. Het parlement voorziet dan de nodige wetgeving om de brexit uit te stellen.

• VERLIES: De regering brengt volgende week maandag een aangepast voorstel naar het Lagerhuis. Het Lagerhuis amendeert het ‘Nothing has changed’-plan van de regering. Die krijgt de instructie om een ‘Noorwegen brexit’ voor te bereiden. Dat betekent dat het VK lid wordt van de EVA, de Europese Vrijhandelsassociatie. Het land was ooit medestichter in 1960. Door dat lidmaatschap kan het toetreden tot de EER, de Europese Economische Ruimte. Commentatoren noemen dit een softe brexit. De laatste ‘rode lijn’ van Theresa May – beperking van het vrij verkeer van personen – gaat zo op de schop. Ze neemt ontslag als premier.

• VERLIES: Na de historische nederlaag van de premier, willen de Tory’s van hun partijleider af. Omdat men vreest voor de eenheid van het land, beslist het parlement om een regering van nationale eenheid te vormen. De brexit wordt ingetrokken. Of: het parlement blijft kibbelen over wat er moet gebeuren. De regering is stuurloos, maar de motie van wantrouwen haalt het niet. De klok tikt verder en het VK wordt genoodzaakt om de EU zonder een akkoord te verlaten. Brexiteers juichen voor het ‘no deal’-scenario.

Dit lijkt soms misschien vergezocht, maar niks is nog onmogelijk in de wereld van Westminster. Het is allemaal redelijk ongezien.

BBC

De brexitscenario’s in een schema van de BBC.