Aung San Suu Kyi en haar Game of Thrones

Ik geef het eerlijk toe: net zoals de Amerikaanse serie Game of Thrones  prikkelt de Birmese mensenrechtenactiviste Aung San Suu Kyi al lang mijn verbeelding. Moord en doodslag, intriges en verraad vormen niet alleen de intrigerende elementen in de tv-reeks maar ook van Aung San Suu Kyi’s persoonlijke leven.

Democratische pedigree

Haar vader, generaal Aung San, was één van de meest legendarische voorvechters van de Birmese onafhankelijkheid en een sleutelfiguur in het staatswordingsproces van de gloednieuwe natie tot hij, amper een half jaar voor de Britten het land verlieten, werd vermoord door politieke rivalen terwijl voor haar  moeder als Birmese ambassadrice in India eveneens een politieke sleutelrol was weggelegd.

Haar verhaal is bekend: deze in Oxford gevormde academica werd na de coup van de militaire junta een bevlogen mensenrechtenactiviste. Dit engagement leverde haar niet alleen jaren van huisarrest op, maar ook in 1991 de Nobelprijs voor de Vrede.

Cersei of Sansa?

Sinds 6 april 2016 is ze de State Councilor of Myanmar, een functie die de jure gelijk staat met die van minister-president. En dit brengt me terug bij Game of Thrones. Want ook in deze serie spelen opvallend sterke vrouwen een hoofdrol in een genadeloze strijd om de macht. Rollen die Aung San Suu Kyi op het lijf geschreven zouden kunnen zijn.

Alleen is niet helemaal duidelijk welk van deze dramatische karakters het best bij haar zou passen. Is ze misschien de meedogenloze Cersei Lannister, de koudbloedige, in cynisme badende en dodelijke koningin? Of is ze eerder de vastberaden Sansa Stark, de nobele edelvrouw, die ondanks haar lijdensweg en beproevingen, steeds zichzelf is gebleven? Ik beken dat ik worstel met deze vraagstelling.

Genocidale intenties

Aung San Suu Kyi is net teruggekeerd uit Den Haag waar ze vorige week acte de présence gaf voor het Internationale Strafhof – de hoogste VN-rechtbank. Ze ontkende er elke ‘genocidale intentie’ bij het geweld op de Rohingya, een vervolgde moslimminderheid in Birma. Dan ben ik eerder geneigd haar als de berekenende Cersei Lannister te zien. De overeenkomsten tussen de Leeuwin van de Rots en Suu Kyi zijn legio. Beide zijn sterke vrouwen. Ze komen over als stoïcijns en ondoorgrondelijk en zijn er in geslaagd uit te blinken in een door met wapens zwaaiende mannen gedomineerd wereldje. En eens ze aan de macht zijn gekomen doen ze er beiden alles aan om er aan te blijven.

Even recapituleren: In de zomer van 2017 werden naar schatting van VN-waarnemers ruim 700.000 Rohingya de grens overgejaagd naar Bangladesh. Hele dorpen werden platgebrand en bij geweld tussen boeddhisten en Rohingya vielen honderden slachtoffers. Het overwegend islamitische Gambia beschuldigde Birma ervan het VN-Verdrag tegen Volkerenmoord uit 1948 te schenden en diende, gesteund door tientallen andere moslimlanden, een klacht in bij het Internationale Strafhof.

Persvrijheid beknot

Toen Wa Lone en Kyaw Soe Oo, twee Birmese journalisten die zijn verbonden aan het persbureau Reuters de moord op 10 Rohingya in het dorpje Inn Din wilden onderzoeken, vlogen ze zonder pardon van december 2017 tot mei 2019 in de gevangenis. De respectabele Pulitzerprijs die ze voor hun onderzoeksjournalistiek kregen, moet een schrale troost zijn geweest.

Suu Kyi gaf deze moordpartij overigens toe én vergoelijkte ze. Daarbij maakte ze de opmerking dat het leger misschien ‘hier en daar te weinig onderscheid heeft gemaakt tussen terroristen en burgers’… Enkele van de daders van de executies in Inn Din werden in Birma berecht maar lopen intussen alweer op vrije voeten, na gratieverlening door de regering. Wa Lone en Kyaw Soe Oo, die de kat de bel aanbonden zaten langer achter de tralies…

Populair

Het was alleszins een bizar schouwspel en drama met een hoog Game of Thronesgehalte dat uitgerekend de vrouw die decennialang de Nemesis, de meedogenloze wraakgodin was van de Tatmadaw, het Birmese leger, nu plots getransformeerd bleek te zijn in de grootste verdedigster van datzelfde Birmese leger… Er is evenwel één groot verschil met Cersei Lannister: in tegenstelling tot haar blijft Suu Kyi populair bij haar volk.

De massale steunbetogingen die het afgelopen weekend overal in Birma werden georganiseerd om haar te verwelkomen na haar optreden in Den Haag, moeten alvast deze illusie hooghouden. Kwatongen beweren dan ook dat heel haar tenenkrullende optreden van de laatste dagen als een prelude moet worden gezien voor haar herverkiezing. Enig opportunisme zou dus niet vreemd zijn aan haar verschijning in Den Haag.

Want ze had daar helemaal niet moeten verschijnen. Ze was niet gedagvaard en haar plotse verschijning was dan ook de spreekwoordelijke donderslag bij de al even spreekwoordelijke heldere hemel. Mogelijk durfde ze deze delicate materie niet delegeren aan een ander of misschien meende ze wel dat alleen al haar fysieke aanwezigheid de weegschaal van Vrouwe Justitia zou doen omslaan in het voordeel van Birma….

Wat er ook van zij: ze weet verdomd goed dat de overgrote meerderheid van haar electorale achterban niet moet weten van de Rohingya, die in hun ogen een stelletje morsige en potverterende illegalen uit Bangladesh zijn. Een harde opstelling in dit dossier zal haar dan ook naar alle waarschijnlijkheid geen electorale windeieren leggen. Bovendien lijkt Birma door het opflakkerende etnische geweld in het noorden en noordoosten meer en meer op een kruitvat te lijken dat op het punt staat te exploderen. Wellicht een reden te meer voor Suu Kyi om zich op één lijn met de militairen te stellen…

Hopelijk geen khaleesi

Blijft nog steeds de vraag wie Aung San Suu Kyi nu werkelijk is: Cersei of Sansa? Ik weet het écht niet. Misschien is ze wel geen van twee en is ze – alhoewel we moeten hopen dat dit niet het geval is –  een Daenerys Targaryen. Een ooit door vrijwel iedereen op handen gedragen Khaleesi, die eindigde met haar land letterlijk in de fik te steken…