Baskenland: PNV heeft de sleutel in handen

De verkiezingen in Baskenland bieden kansen op verandering en vernieuwing. Politieke nuchterheid leert ons dan weer dat politieke partijen niet tuk zijn op wilde avonturen, en eerder geneigd zijn te kiezen voor wat ze kennen dan voor wat zou kunnen. Mathematisch is er een sterker autonomiefront mogelijk maar er zijn overal in Baskenland coalities mogelijk van de traditionele partijen.

PNV rules

Ja, Podemos is kunnen binnenbreken in de assemblees. Ja, de links-nationalistische EH Bildu heeft goed standgehouden, maar is toch een paar belangrijke posten kwijt. Ja, de Spaanse rechts-conservatieve Partido Popular hebben klappen gekregen. Ook de sociaaldemocraten (PSOE) trouwens. Maar je kan niet stellen dat de Basken voor verandering gekozen hebben. Ze hebben gekozen voor ‘terug roestige vastheid’. De traditionele partijen hoeven maar de handen in elkaar te slaan om in alle assemblees meerderheden te vormen en alzo de vernieuwers van EH Bildu en Podemos in de oppositie te duwen. Overal.

120 jaar bestaat de PNV. Al even lang is de partij de ruggengraat van de Baskische partijpolitiek in de Baskische Autonome Regio. In al die jaren is de PNV er in geslaagd van zich op te werpen als de partij van het compromis, van de bestuurservaring en van de ‘roestige vastheid’. Tot spijt van wie het benijdt, de PNV blijft ook nu nog, in 2015, de dirigent over de toekomst van de Baskische Autonome Regio.

De PNV (Partido Nacionalista Vasco, Baskische Nationalistische Partij), EAJ in het Baskisch: Eusko Alderdi Jeltzalea. De eerste drie letters van ‘Jeltzalea’ zijn op hun beurt de afkorting van ‘Jaingokoa eta Lege Zaharra’: ‘God en de Oude Wetten’, waarmee de stichters van de partij verwezen naar de historische charters in de 19de eeuw die de Baskische provincies binnen de Spaanse staat tot op vandaag autonomie gaven op een aantal beleidsdomeinen, zoals bijvoorbeeld het eigendomsrecht of erfenisrecht. De parlementen van Bizkaia, Araba en Gipuzkoa zijn vandaag de provincieraden. Er is nu één parlement voor de Baskische Autonome Regio. Het parlement van de provincie Navarra is gebleven en is nu het parlement van de ‘Forale Gemeenschap van Navarra’. De term ‘forale’ verwijst ook naar diezelfde historische charters.

Vandaar dat er in de Forale Gemeenschap van Navarra gemeenteraads- en parlementsverkiezingen waren en in de Baskische Autonome Regio nu enkel gemeente- en provincieraadsverkiezingen. In deze regio trekken de Basken in 2016 naar de stembus voor een nieuw parlement.  

Eer we de cijfers kunnen bekijken, eerst een overzicht van de belangrijkste politieke partijen.

PNV: Baskische centrumrechtse, christendemocratische partij. De Baskische CD&V in zekere zin.

EH Bildu: Baskische radicaal-linkse, soevereinistische partij. Geen evenknie in Vlaanderen. Eerder te scharen naast Sinn Féin.

PP: Spaanse rechts-conservatieve partij. Geen evenknie in Vlaanderen.

PSOE: Spaanse sociaaldemocratische partij, zoals de sp.a bij ons. In de Baskische Autonome Regio noemen ze zich PSE (met de E van Euskadi) en in Navarra heten ze PSN (N van Navarra).

Podemos: nieuwe Spaanse uiterst linkse partij. Geen evenknie in Vlaanderen. Podemos zit in het Europees Parlement in dezelfde fractie als Sinn Féin, Syriza, Die Linke.

UPN: Spaanse rechts-conservatieve partij in Navarra. Regeringspartij. Leunt heel dicht aan bij de PP, zonder er mee samen te vallen.

*in Navarra kwam de PNV niet op met een eigen lijst. In 2011 heette het kartel Nafarroa Bai. In 2015 luidde de naam Geroa Bai.

De PNV kan nu kiezen op welke breuklijn ze coalities vormt. De Spaanse versus Baskische breuklijn, door met EH Bildu in zee te gaan en waar nodig een derde partij aan boord nemen. Of de traditionele versus vernieuwende as, door akkoorden te sluiten met de Spaanse rechts-conservatieven en sociaal-democraten. In het verleden koos de partij steevast voor de tweede optie. De kans dat dit opnieuw gebeurt, is niet ondenkbaar. De PNV kan EH Bildu én Podemos in de oppositie duwen door overal akkoorden te sluiten met de traditionele Spaanse partijen.

De cijfers uit tabel 1 maken dat meteen duidelijk. We bekijken het per raad. In Araba hebben de PNV (13 zetels) en EH Bildu (11) met 24 zetels niet voldoende zetels voor een meerderheid. Podemos (8) erbij nemen, zou het linkse overwicht te sterk maken voor de PNV. Maar met de PP (12) en PSOE (5) komt ze wel aan 30 van de 51 zetels. In Bizkaia en Gipuzkoa zouden PNV en EH Bildu wel voldoende hebben voor een meerderheid: 34 in Bizkaia en 35 in Gipuzkoa. Idem voor de optie PNV-PP-PSOE (34 in Bizkaia en 28 in Gipuzkoa).

Hoewel in Navarra de PNV al langer niet opkomt met een eigen lijst, liggen de kaarten gelijkaardig. Dit vraagt wat toelichting. De partij behaalde met eigen lijsten geen twee procent (2%) van de stemmen in Navarra. Zelfs niet onder het gebruik van een andere naam. In 2004 vormde de partij het kartel ‘Nafarroa Bai’ (Ja aan Navarra), samen met Eusko Alkartasuna, Aralar en een paar kleinere partijen. Eusko Alkartasuna en Aralar zijn daar uitgestapt om het kartel EH Bildu op te richten, waarop de PNV besloot om de samenwerking met de kleinere partijen verder te zetten onder de noemer ‘Geroa Bai’ (Ja aan de toekomst). Geroa Bai is in feite de PNV in Navarra.

EH Bildu (8 zetels) en Geroa Bai (9) hebben niet voldoende voor een meerderheid. Zelfs met Podemos (7) erbij, halen ze het nog niet. Maar Gero Bai samen met UPN (15) en PSOE (7) geeft opnieuw een ruime meerderheid aan ‘de traditio’s’: 31 zetels op 50.

De kans op traditionele coalities tussen PNV, PP en PSOE is veel groter dan de kans op coalities tussen PNV, EH Bildu en Podemos. Maar laten we hopen dat de PNV ons mag verrassen door wel te kiezen om aan te sluiten bij de ‘vaart der volkeren’.

Zwevende kiezer

Het is uitkijken naar het postelectorale onderzoek, om te bekijken wie van wie stemmen heeft afgesnoept, en waarom. We mogen verwachten dat EH Bildu stemmen kwijt is aan zowel de PNV als aan Podemos. Aan de PNV, omdat het profiel van een groep EH Bildu-stemmers toch ook wel aanleunt bij de PNV. En aan Podemos omdat het best mogelijk is dat een deel van de linkerflank niet tevreden is met het gevoerde beleid van de voorbije jaren.

Tegelijkertijd doet het stemmenverlies voor PP, UPN en PSOE in het algemeen, toch vermoeden dat er meer aan de hand is dan louter wat zwevende kiezers. De besparingen, de uithuiszettingen, de vele corruptiezaken hebben ongetwijfeld hun gevolgen.

Anderzijds mogen we niet vergeten dat er overal naast de grote partijen ook nog eens minstens één of twee piepkleine lijsten meedongen naar de stem van de kiezer.

Willen de Basken nog een land? Ja, overduidelijk willen ze nog een land. Liefst bestuurd door de PNV en EH Bildu. Door Basken, dus. Alleen: zullen de Basken het beleid krijgen dat ze nu gevraagd hebben? Of zullen staatsbelangen primeren op de wil van het volk?

Foto: Itxaso Atutxa, Unai Rementeria, Aburto, Andoni Ortuzar en Urkullu vieren de resultaten van hun PNV. (c) Reporters