Obese overheid moet afslanken

Het zijn alarmerende signalen die ons niet onberoerd zouden mogen laten: een toenemend begrotingstekort en een groeiende staatsschuld die de kaap van een half biljoen euro heeft overschreden. De federale overheid sloot het jaar 2023 af met een deficit van 3,3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) en de deelstaten en gemeenten met een tekort van 1,3 procent van het bbp. Samen maakt dat 4,6 procent van het bbp of 26,7 miljard euro, een gigantische last voor toekomstige generaties.

België heeft volgens de Europese Commissie de op één na slechtste begroting van de Europese klas. Ze voorspelt dat het begrotingstekort dit jaar nog zal toenemen en vindt dat de Belgische regeringen te weinig vooruitgang maken om dat tekort terug te dringen. De kans is reëel dat we in de loop van dit jaar ook effectief maatregelen opgelegd krijgen van Europa.

Turbulentie

De nieuwe Europese regels dwingen België om de komende jaren zo’n 30 miljard euro te besparen om aan de opgelegde normen te voldoen. Met de kosten van de vergrijzing die gestaag toenemen – meer pensioenuitgaven, hogere gezondheidszorgkosten – zullen ons begrotingstekort en de staatsschuld bij ongewijzigd beleid alleen maar blijven groeien. Het is een zorgwekkend vooruitzicht, vooral voor jonge ouders zoals ik, die zich schamen bij de gedachte aan de schulden die onze kinderen dreigen te erven.

Te midden van deze financiële turbulentie rijst de vraag: waarom heeft geen enkele politieke partij, zelfs niet N-VA of Open Vld, in hun programma opgenomen dat de overheid dringend en aanzienlijk moet afslanken? Onlangs vroeg econoom Geert Noels zich nog terecht af waarom geen enkele stemtest de vraag opneemt of onze overheid al dan niet kleiner moet. Dit is een zeer pertinente vraag. Een vraag waarop ik al jaren een antwoord probeer te formuleren.

Vangnet of hangmat?

België is het enige land met een onbeperkte werkloosheidsuitkering in de tijd. Dat is een anomalie want werkloosheidsvergoedingen zijn een verzekeringsmechanisme. Eén oplossing, de mijne, is de beperking van deze uitkering tot 1 jaar plus een aantal extra maanden in functie van de reeds gewerkte jaren. Voor gezonde mensen is het mogelijk om binnen die termijn passend werk te vinden. Zo worden oudere werknemers die al veel hebben bijgedragen beter beschermd tegen plotse tegenslagen en de soms minder evidente kansen op de arbeidsmarkt.

Voor wie ziek is moet er natuurlijk altijd sociale zekerheid zijn. Daarom moet de overheid de sociale zekerheid betaalbaar houden. Iedereen die kan werken moet dus een bijdrage leveren. Het systeem mag er niet voor zorgen dat het vangnet een hangmat wordt.

Subsidieadministratie

Ons land telt honderden verschillende subsidieadministraties die met uw belastinggeld elk verschillende subsidies toewijzen. Europa doet het, maar ook de federale overheid, de gewesten, gemeenschappen, provincies, intercommunales en gemeenten. Niemand heeft zicht op het geheel. Het totaal aan toegekende subsidies moet transparant gemaakt worden zoals het Vlaams Gewest deed.

Vlaanderen keert jaarlijks 17,7 miljard euro subsidies uit van haar 56 miljard euro totale inkomsten; daarvan 4,7 miljard subsidies aan bedrijven. Economische subsidies bevoorrechten grote bedrijven met veel medewerkers. Een subsidieadministratie kost handenvol geld. Het zet ook de deur open voor vriendjespolitiek. Dat moet stoppen. We kunnen het geld voor onderzoek en innovatie goedkoper en eerlijke toewijzen via fiscale aftrekbaarheid. Fiscale aftrekken zijn voor alle bedrijven gelijk en vereisen geen aparte administratie. Het kost de staat dus minder om een belastingvermindering te geven dan een economische subsidie.

Complex en vet

Bij het staatsapparaat zelf is overigens best veel geld te besparen. Onze overheid barst uit zijn voegen, verstikt in en door een wildernis van regels, wetten, instellingen en structuren. Met vijf bestuursniveaus is ons land simpelweg te complex en veel te vet. Waarom zijn de provincies en de Senaat nog altijd niet afgeschaft? Een fundamentele cultuurwijziging dringt zich op. De overheid moet bescheidener worden, zich bewust zijn van haar beperkingen en zich toeleggen op haar kernfuncties.

Ook bij onze politici valt veel geld te besparen. We kunnen het even goed doen met slankere kabinetten. Daarom stelt Voor U voor om 75% van de kabinetsmedewerkers en een derde van de parlementsleden te schrappen. In de Kamer bijvoorbeeld houden we dan 100 in plaats van 150 parlementsleden.

Een staat op dieet zetten is geen gemakkelijke opgave maar het is de enige weg naar een gezondere financiële toekomst. Het huidige overheidsbeslag, momenteel een verbluffende 56%, is niet houdbaar. Tussen 1982 en 1991 slaagden regeringen erin het overheidsbeslag te verminderen van 53% naar 40%. Met de juiste maatregelen kunnen we deze prestatie overdoen. Het is tijd voor een grondige heroverweging van de rol van de overheid in onze samenleving. Ze moet slanker, efficiënter en transparanter worden. En terwijl deze boodschap misschien niet populair is, is het wel de enige eerlijke. Het is tijd om de rode stift te pakken en de wildgroei aan overheidstussenkomsten terug te dringen. Alleen zo kunnen we een duurzame en gezonde toekomst voor ons land en onze kinderen veiligstellen.