Amerika ontrafeld: Roan Asselman over de cultuuroorlog

Roan Asselman schreef het boek Amerika ontrafeld over de cultuurstrijd in de Verenigde Staten. Amerikakenners bestoken ons voortdurend met verontrustend nieuws uit de Verenigde Staten. Maar wat er écht van waar is, is niet altijd duidelijk. 

Al geruime tijd schrijft Roan Asselman over Amerika bij Doorbraak. En nu dus een volledig boek. Maar waar komt zijn interesse voor Amerika vandaan?

Roan Asselman: ‘Toen ik aan de de universiteit van Leuven studeerde, koos ik Amerika als onderwerp voor een onderzoek. Een vergelijking tussen de checks and balances in België en die in de Verenigde Staten zei me wel wat. Maar zoiets kan je natuurlijk niet doen zonder jezelf in te lezen in de geschiedenis en de politieke filosofie van een land. Ik merkte grote verschillen tussen beide landen, waardoor mijn interesse groeide. Enkele goede boeken en podcasts later was ik vertrokken. Intussen is het volgen van de actualiteit in de Verenigde Staten een gewoonte geworden.’

Een volledig land samenvatten in enkele honderden pagina’s is niet eenvoudig. Hoe heb je besloten wat wel en niet toe te voegen?

‘Ik koos voor een mix tussen zaken die in de Verenigde Staten voortdurend in het nieuws zijn zoals de abortuskwestie, migratie en wapens en thema’s die ook belangrijk zijn voor Europa, waaronder het debat over genderidentiteit. Vandaag is de strijd daarover bij ons nog niet losgebarsten, maar dat kan snel veranderen.’

Het boek is dus niet alleen voor Amerika-fanaten?

‘Heel veel, zo niet alle thema’s zijn op een of andere manier ook relevant voor ons. De cultuurstrijd is niet alleen een Amerikaans, maar een typisch westers fenomeen. Vaak wordt gezegd dat we Amerikaanse problemen beter niet importeren, maar die problemen zijn helemaal niet louter Amerikaans.’

‘De cultuur is veramerikaniseerd, maar eigenlijk is dat een slecht woord voor gehomogeniseerd: ze is niet meer echt Amerikaans. Hollywood is een exportproduct geworden dat toevallig uit de Verenigde Staten komt, maar eigenlijk natie-overstijgend is. Alles wat in de VS gebeurt, gebeurt volgens mij tussen een maand en drie jaar later ook in België. Het boek is dus ook nuttig voor wie zich afvraagt wat onze toekomst brengt.’

Is de vergelijking tussen Europa en de VS niet wat vergezocht, gezien de grote economische, culturele en politieke verschillen?

Media, zowel de sociale (Facebook, YouTube, X) als de traditionele (boeken, films, kabelnieuws), hebben de nationale grenzen doen vervagen. Een oceaan vormt geen obstakel meer voor de overdracht van ideeën. Als er vandaag iets gebeurt in de VS, denk aan de dood van George Floyd of de herziening van de abortusrechtspraak, gaat dat nieuws in enkele minuten viraal in België. Zeker de jongere generaties zijn daar super ontvankelijk voor, omdat ze net erkennen dat die cultuurconflicten meer zijn dan een Amerikaanse fait divers.’

De conservatieve Amerikaan, zo luidt het stereotype, is een blanke, oude, laagopgeleide en minder welvarende man die in het zuiden of middenwesten van het land woont en zich politiek associeert met de Republikeinse partij. Hoe zit dat echt?

‘Dat stereotype is een goede basis om mee te beginnen. Als je zo’n man tegenkomt op straat en je vraagt je af op welke partij hij stemt, dan is een veilig gokje die van de Republikeinen. Maar dat geldt natuurlijk niet voor iedereen. Dat het conservatisme in de VS bijvoorbeeld een pure mannenaffaire is, is een enorme misvatting. Doorgaans zijn mannen iets conservatiever, dat klopt, maar dat verschil is niet zo groot als de media doen uitschijnen.’

Opvallend genoeg begin je je verhaal met de abortuskwestie. Eerder lanceerde je daarover al een Open brief die wel wat commotie teweegbracht. Ligt het onderwerp je nauw aan het hart?

‘Het recht op Abortus is volgens mij het recht dat het meest aanvaard is, maar tegelijkertijd het recht waar we het het meest bij het verkeerde eind hebben. Het verschil tussen hoe de dingen zijn en hoe de dingen zouden moeten zijn, is bij geen enkel thema uit het boek groter. Het recht op abortus zou volgens mij niet moeten bestaan, op een aantal humanitaire uitzonderingen na. Zo mag uiteraard het leven van de vrouw niet in gevaar komen. Maar wat mij betreft bestaat een kind of wel, of niet. Van zodra het leeft moeten we het ook beschermen tegen de dood. Wie die dood in gang zet, de moeder of een vreemde, vind ik niet bijzonder relevant.’

Komt dat niet in strijd met het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw?

‘Natuurlijk wel, maar er zijn veel dingen waarover we niet zomaar kunnen beschikken. Als je iemand in het gezicht slaat met je vuisten word je bestraft. Je mag ook geen goederen gebruiken om een crimineel imperium op te zetten. Elke dag geven we dus de controle over onszelf op de een of andere manier op. En maar goed ook. Bij abortus zou dat niet anders moeten zijn. Als die beperking een kind doet leven, dan vind ik dat we die zeker moeten invoeren.’

Wat hoop je te bereiken met je boek?

‘Ik hoop te bewijzen dat cultuur belangrijk is. Je kan gemakkelijk met politieke tegenstanders discussiëren over belastingtarieven en begrotingstekorten, maar die gesprekken gaan niet over de identiteit van een natie. Voor je zo’n onderwerpen bespreekt, moeten we ons eerst afvragen wie we zijn. Wie de Vlamingen, westerlingen of Europeanen zijn, welke regels er moeten zijn voor de opname van nieuwelingen of wat onze relatie ten opzichte van gezin, gemeenschap en overheid is. Dat zijn zaken die naar de kern van het volk gaan. Het idee dat met een begroting op orde de zaken wel goed zullen komen, klopt niet.’