Boekpresentatie: De Vadder, Callebaut en het DNA van Vlaanderen

Op 12 mei stelden Ivan De Vadder en Jan Callebaut hun nieuwste boek Het DNA van Vlaanderen voor. Het auteursduo nodigde partijvoorzitters Conner Rousseau (sp.a) en Bart De Wever (N-VA) uit om toe te lichten wat het onderzoek betekent voor de koers van hun respectievelijke partijen en voor het land. Journalisten Annelies Beck (VRT), Liesbeth Van Impe (Het Nieuwsblad), Isabel Albers (De Tijd) en het politiek geheugen van de Wetstraat, Rik Van Cauwelaert, legden de auteurs enkele interessante vragen voor.

Succeszoekers en buurtwerkers

Gewapend met enkele slides om de online presentatie op te leuken, zetten de auteurs de typologie uiteen op basis waarvan zij de Vlaming indelen in één van zes ‘DNA-klassen’. Die typologie onderscheidt zes prototype Vlamingen: de optimistische wereldverbeteraar, de warme buurtwerker, de familiale geborgenheidszoeker, de rechtlijnige houvastzoeker, de ondernemende succeszoeker en de gedreven bouwer. Ieder type wordt gekenmerkt door een bepaald verwachtingspatroon. Uiteraard bestaat er een zekere overlap tussen de verschillende categorieën. Zo willen zowel de warme buurtwerker als de optimistische wereldverbeteraar meer investeren in milieu en klimaat en zijn ondernemende succeszoekers en rechtlijnige houvastzoekers beiden bezorgd om veiligheid.

Politiek is power play, en voor macht heeft men kiezers nodig. Voor politici is dergelijk onderzoek dan ook interessant in zoverre het inzichten verschaft om een groter deel van het kiespubliek aan zich te binden. De weg van de minste weerstand, dixit Callebaut, bestaat in het correct identificeren van de kiezers die het eenvoudigst te overtuigen zijn, het electoraat wiens verwachtingspatroon het nauwst aansluit bij de ideeën die men heeft over en gevoelens die men koestert jegens een bepaalde partij. Met andere woorden: er bestaat zoiets als de ‘natuurlijke kiezer’. Die natuurlijke kiezer kan zich echter thuis voelen bij verschillende partijen. Iets waar Rousseau zich, zo blijkt uit zijn tussenkomst, bijzonder goed bewust van is.

Communicerende vaten

‘Zien we onszelf wel graag?’ Rousseau stelde in zijn tussenkomst de onderdanige houding van de Vlaamse socialisten aan de kaak. De socialistische roerganger meent dat het zijn partij aan zelfrespect en geloofwaardigheid ontbrak. Daardoor moest ze de solidaire mantel van het socialisme overlaten aan linkse partijen van meer recente datum, met name Groen en de PVDA. De ‘natuurlijke kiezers’ van de sp.a – de warme buurtwerkers en optimistische wereldverbeteraars – verlieten het vertrouwde nest en verhuisden naar de partijbarakken van de groene en dieprode kameraden.

Nochtans ontbreekt het, zo meent Rousseau, zijn partijprogramma niet aan draagvlak. Het DNA van heel wat Vlamingen is doorweven van een centrumlinks verwachtingspatroon. De idee dat de aanhang van de Vlaamse socialisten kunstmatig klein is door de concurrentie op de linkerzijde bevat zeker een kern van waarheid. Groen, sp.a en PVDA vissen uit eenzelfde vijver – of minstens uit naburige, in elkaar overvloeiende watervlakten. Vijvers die bovendien uit nog geen 35% van het DNA-materiaal van Vlaanderen bestaan. Dat laatste werd bevestigd door de laatste Grote Peiling van Het Laatste Nieuws  en VTM: daarin behaalden de drie partijen op links een gezamenlijke score van 28%.

De vermeende communicerende vaten van het Vlaams Belang en de N-VA zijn dan, zo blijkt, een stuk minder communicatief dan die aan de linkerzijde van het politiek spectrum. Daar waar Vlaams Belangers eerder terug te vinden zijn onder de rechtlijnige houvastzoekers zijn N-VA-aanhangers vooral ondernemende succeszoekers. Na de heropstanding van het voormalige Blok vloeiden vele van die eerste categorie terug naar de heimat, iets wat De Wever met zo veel woorden zegt door te erkennen dat na verkiezingsdag 2019 het soortelijk gewicht van de centrumvleugel binnen de partij toenam.

Veranderende verwachtingen

Het moge duidelijk wezen dat tijdens de voorstelling niet enkel werd ingegaan op het genetisch materiaal van de Vlaming, maar ook op dat van de Vlaamse politieke partijen. Wat de N-VA betreft schotelde De Vadder de N-VA-voorzitter een vervelende ‘catch 22’ voor: een dilemma, schijnbaar zonder positieve uitkomst. Enerzijds blijkt het imago van de N-VA te zijn geëvolueerd van zweeppartij die bestelwagens vol vals geld naar Wallonië stuurde tot staatsdragende bestuurspartij. De Vlaming wil dat N-VA-politici de teugels in handen nemen.

Anderzijds leidde besturen tot de creatie van een neerwaartse electorale trend voor de Vlaams-nationalisten. Zorgt het ‘nieuwe’ DNA van de partij er voor dat de hoge toppen van 30 tot zelfs 35 procent voorgoed verleden tijd zijn? De Wever kaatste de bal terug door te stellen dat besturen an sich geen probleem vormt, maar wel de beperkte beweegruimte op het federaal niveau. Regeringsdeelname in de Vlaamse regering ging sinds 2004 inderdaad hand in hand met de electorale opgang van de N-VA. De erosie was, zo meent de N-VA vaandeldrager, een direct gevolg van het federaal besturen.

Machtsdeelname voedt en verandert de verwachtingen die de Vlaming heeft van een partij, zo meent Callebaut. We zouden inderdaad vreemd opkijken mocht de Antwerpse burgemeester anno 2020 voor een met bankbiljetten volgeladen bestelwagen grijnzend de camera’s toespreken.

Stabiele verwachtingen

Annelies Beck en Isabel Albers ondervroegen de auteurs over de impact van ‘events, events, events’ op het verwachtingspatroon van de Vlaming. De coronacrisis schiet dan te binnen. Volgens Callebaut hebben crisissen een verbazend lage invloed op het verwachtingspatroon van de gemiddelde Vlaming. De maatschappelijke context beïnvloedt wel degelijk de onderwerpen die in de spotlight staan, maar de Vlaming herinterpreteert zijn verwachtingspatroon slechts in het licht van deze veranderende omstandigheden. De Vlaming wil wat, en eenmaal hij weet wat dat is blijkt het moeilijk hem van idee te doen veranderen.

Als u wil weten wat de kiezer wilt en hoe dit de vaderlandse politiek beïnvloedt, bestel dan nu Het DNA van Vlaanderen  van Ivan De Vadder en Jan Callebaut.