De laatste tijd doen JA21 (onder andere Joost Eerdmans, Annabel Nanninga en Derk Jan Eppink) en BBB (‘BoerBurgerBeweging’) het goed in de Nederlandse peilingen. De groei van de eerste partij zou ten koste gaan van de rechts-liberale VVD, die van de tweede – ten koste van het christendemocratische CDA.

Reparatiewet

Onlangs dienden JA21 en BBB samen een wetsvoorstel in, een ‘reparatiewet’ in omtrent stikstof. Tijdens een kamerdebat over stikstof, op 23 juni, dienden ze samen een motie in. De tekst daarvan was dezelfde als die van de motie die aangenomen werd op het VVD-congres van 11 juni. Toch stemden bij de hoofdelijke stemming alle VVD-Kamerleden tegen.

Van die stemming plaatste JA21 een filmpje op YouTube. Een actie om ambivalent over te zijn. Het zijn doorgaans de uiterst linkse en rechtse partijen, die zorgvuldig gemonteerde filmpjes over andere partijen op internet plaatsen.

Johan Remkes

Een argument om de actie te rechtvaardigen: de regering toont op haar beurt evenmin respect voor de tegenstanders in dit dossier. De Tweede Kamer stelde voor om iemand aan te stellen, die wil bemiddelen tussen het kabinet en de protesterende boeren. De regering benoemde daarop Johan Remkes tot bemiddelaar.

Remkes heeft een lange staat van dienst, onder andere als kamerlid, staatssecretaris en minister voor de VVD. Van 2010 tot 2019 was hij commissaris van de koning (gouverneur) van de provincie Noord-Holland. Plaatselijke bestuurders en regionale verslaggevers leerden hem kennen als een verticale bestuurder. De wil van het rijk en de provincie werd opgelegd aan gemeenten. Landelijke media besteedden daar weinig aandacht aan, maar het zal ongetwijfeld mondeling doorverteld zijn.

Remkes was voorzitter van de commissie die onderzoek deed naar het stikstofbeleid. Volgens het eindrapport deed de overheid onvoldoende om de hoeveelheid stikstof terug te dringen. Afgelopen najaar was Remkes voor VVD het oliemannetje dat eindelijk een doorbraak forceerde in het langdurige formatieproces. De kersverse bemiddelaar kan moeilijk als objectieve gesprekspartner beschouwd worden. Dat wekt de indruk dat het kabinet-Rutte IV niet werkelijk openstaat voor de bezwaren van de boeren. Landbouworganisatie LTO liet weten niet met hem in gesprek te willen gaan.

Piekt BBB te vroeg?

In een recente peiling van Maurice de Hond bleef de grootste regeringspartij VVD nog maar één zetel voor op BBB. ‘Hoog in de peilingen, laag in de uitslag.’ Het is aan BBB om de kiezersgunst vast te houden. Als enige Kamerlid is Caroline (op zijn Engels uitgesproken, Ierse moeder) van der Plas hét gezicht van BBB. Het betekent ook dat alle critici zich op haar richten. Zij is degene die onderuitgehaald moet worden.

Zondag 10 juli was zij te gast in het duidingsprogramma Nieuwsuur. De presentator vroeg haar of zij boeren niet valse hoop gaf. Het werd een gesprek dat zowel voor- als tegenstanders van BBB in de eigen mening bevestigde.

Randstad tegenover regio?

Syp Wynia, tot 2019 verbonden aan het weekblad Elsevier, stelde dat in de stikstofkwestie de randstad tegenover de regio staat. De boerenacties staan niet op zichzelf. In kwesties waarbij de randstedelingen (lees: de Amsterdamse ‘grachtengordel’) anders denken dan Nederlanders in de rest van Nederland, kozen regering en omroepen (let op het meervoud! Commerciële nieuwsredacties zijn in Nederland niet minder politiek correct dan die van de publieke omroep) consequent partij voor de randstad.

Dat geldt voor de energietransitie: windmolens en zonnepanelen worden geplaatst in landelijk gebied, niet in de randstad. Maar dat geldt ook voor tradities: het is de randstad die zwarte Piet racistisch vindt en paasvuren en met de jaarwisseling (vuurwerk) slecht vindt voor het milieu. Wat randstedelingen er net zo min als ‘provincialen’ van weerhoudt om met het vliegtuig op vakantie te gaan. De stikstofkwestie en het boerenprotest vallen in dat patroon. Heel wat redacties – gevestigd in de randstad – wijzen de protesten af. In de al vermeldde uitzending van Nieuwsuur vertegenwoordigde de presentator duidelijk de randstad.

Wat pleit voor deze stelling, is dat de regering niet consequent is. Tata Steel (het vroegere Hoogovens) in IJmuiden is ook een vervuilende economische activiteit. Toch doet VVD er alles aan om het staalproductiebedrijf voor Nederland te behouden. Liever werkgelegenheid behouden in de randstad dan in de regio? Is dat handig als partijlijn, als de grens tussen centrum en periferie dwars door de partij loopt?

Zuhal Demir

De partijleider van de N-VA is burgemeester van Antwerpen. Die stad profiteert economisch van de haven, en van het aanleggen van de Oosterweelverbinding. Antwerpen heeft net als iedere andere plaats het recht voor de eigen belangen op te komen. Maar als vervolgens een minister van de partij van de Antwerpse burgemeester nadrukkelijk aankondigt, omwille van stikstof, de landbouw te saneren…

Wil iemand momenteel in de schoenen staan van Zuhal Demir, nu zij als minister persoonlijk verantwoordelijk is voor het door de N-VA gewenste beleid? Nu coalitiepartners Open Vld en CD&V zich vanwege lage peilingen móeten profileren en daarom partij kiezen voor boeren die gesaneerd dreigen te worden? Pure overlevingsdrang die sterker kan zijn dan coalitieafspraken?

Dat partijleider Bart De Wever haar opperde als mogelijk Vlaams premier is daarbij ongetwijfeld een vergiftigd geschenk. Voor wie de N-VA wil beschadigen, is zij nu het ideale doelwit. Desondanks vond zij tijd om de Nederlandse krant Het Financiëele Dagblad te woord te staan. Daarin noemde zij de actie van Nederlandse boeren ‘hallucinant en onaanvaardbaar.’ Zij was 29 juni te gast in – jawel – Nieuwsuur (vanaf 23.15).

Christianne van der Wal

De Nederlandse minister voor Natuur en Stikstof, Christianne van der Wal, werd thuis opgezocht door boeren. Ook Demir werd bedreigd. Demir kan zich mogelijk in haar Nederlandse collega verplaatsen.

In 2019 publiceerde Elsevier-redacteur en -politiek columnist Gerry van der List een boek over de VVD (hij was ooit medewerker van de TeldersStichting, het wetenschappelijk bureau van die partij), Liberale Lessen. Op pagina 159 gaat het over Van der Wal, partijvoorzitter vanaf 2017 (en totdat zij minister werd in Rutte IV): ‘wier optreden in de VVD aanleiding gaf tot een discussie over de vraag of zij het beste als lichtgewicht, vedergewicht dan wel vlieggewicht kan worden omschreven’.

Hopelijk spiegelt minister Demir zich niet te veel aan haar Nederlandse evenknie.