Boerka hier, boerka daar, boerka overal

Het was een bewogen week. Tussen de herdenkingen en de aanslagen door beweerde Rachida Lamrabet dat het boerkaverbod een verregaande inbreuk is op de vrijheid van vrouwen. Mevrouw Lamrabet is juriste, gevormd aan een Belgische universiteit en werkt bij “Unia”, het Interfederaal Gelijkekansencentrum. Volgens haar zouden er vrouwen zijn die vrijwillig de boerka dragen om tot uiting te brengen dat hun lichaam privé is en dat ze daarom kiezen om onzichtbaar te blijven voor de buitenwereld. De vrouwen die de boerka dragen zouden geen interesse hebben in dit leven en leven voor het hiernamaals. Het boerkaverbod zou deze vrouwen verplichten om zich te laten zien, want anders mogen ze niet deelnemen aan het sociale leven, mogen ze niet naar de school van hun keuze en kunnen ze niet werken in bedrijven of overheidsdiensten. Wie voor het boerkaverbod is, gedraagt zich, volgens haar, paternalistisch en bevoogdend ten aanzien van die vrouwen.

De vrijheid van meningsuiting is een onbetwistbaar mensenrecht. Iedereen mag alles denken en alles zeggen. De mening van mevrouw Lamrabet gaat tegen de gangbare, en volgens haar paternalistische mening in. Dat op zich is moedig. Zij heeft het recht dat te denken en dat te schrijven. Ik voel mij nochtans niet aangesproken door het stigma van het paternalisme als ik het niet met haar eens ben. Het intellectuele debat wordt omlaag gehaald als men de andersdenkenden op voorhand stigmatiseert. Dat is gediplomeerde domheid, wat wij sedert het breken van de invloed van de inquisitie en het neerslaan van het nazisme hier niet meer gewoon zijn. Het stoot tegen de borst. Met haar betoog dringt mevrouw Lamrabet iedereen een bepaald godsbegrip op, waarvoor alvast ik bedank.

De god die vrouwen oplegt om zich in een boerka schuil te houden, bestaat niet. Het gaat over een godsbeeld, dat gekoppeld wordt aan een geheel van gedragingen waaraan men zich slaafs moet onderwerpen en er geen plaats is voor kritisch denken. Een dergelijke godsdienst wordt niet gekozen. Hij wordt door opvoeding ingelepeld, en met familiale druk en preken van geestelijken gecultiveerd. Het is het toeval van de geboorte dat maakt dat men in een dergelijk denken verzeild raakt. Dat godsbeeld is door mannen gemaakt en plaatst hen boven de vrouw. Een man mag meerdere vrouwen hebben en mag seks hebben met een onbeperkt aantal slavinnen, zelfs tegen hun wil in. Wij noemen dat verkrachting. Al wie dat godsbeeld niet aanhangt, mag verknecht worden tot slaven en dus gebruikt worden of erger, gedood. Het gaat over een verregaande ontmenselijking van andersdenkenden in het algemeen en vrouwen in het bijzonder. In de Koran hebben mannen bedacht dat vrouwen onderdanig moeten zijn, en men mag vrouwen zelfs slaan om hen tot die onderdanigheid te brengen. Daar staat geen rem op, zelfs niet geslachtsrijpe meisjes mogen uitgehuwelijkt en gebruikt worden. Wij noemen dat pedofilie. Dergelijke gedachten steunen op macht. Door deze macht van mannen over vrouwen kan er van vrije keuze geen sprake zijn.

De boerka is een van de wijzen waardoor de macht van de man boven de vrouw wordt aangetoond. Het lichaam van de vrouw is privaatbezit van en voor haar man. Zij mag niet deelnemen aan het sociale leven, dus moet ze ook niet gezien worden. Waar haalt mevrouw Lamrabet het vandaan dat er vrouwen zouden zijn die vrijwillig zouden kiezen om geen interesse hebben in dit leven, en te leven voor het hiernamaals? Vrouwen mogen geen interesse hebben voor dit leven en deelnemen aan het sociale leven, anders zijn zij niet onderdanig. Geen enkel menselijk wezen kiest voor een dergelijk bestaan. Dat kan alleen onder dwang, geestelijk of fysiek. Mensen verstoppen hun wezen niet in de openbaarheid. Dat staat haaks op wat we zijn als mens, sociale wezens. De boerka is de manifestatie van het feit dat een vrouw geen sociaal wezen is. Mannen die hun vrouw opsluiten en afsluiten van het sociale leven, mishandelen die vrouw.

Als de boerka een godsdienstige regel is, is de vraag of een dergelijke godsdienst kan gedijen in een rechtsstaat? Door de boerka toe te laten zouden we de rechtsstaat zelf negeren. Door de boerka toe te laten zouden we ons medeplichtig maken aan al de genoemde vormen van onderdrukking en mishandeling die wij in de rechtstaat bestraffen als ongepast en ontoelaatbaar.

Het betoog van mevrouw Lamrabet is ook tegenstrijdig. Aan de ene kant betoogt zij dat vrouwen door het dragen van de boerka vrijwillig tot uiting brengen dat ze geen interesse hebben in dit leven, en aan de andere kant houdt zij voor dat vrouwen niet kunnen deelnemen aan dat leven, als zij verplicht worden zich te laten zien. Weerzin tegen de boerka is een gewone, menselijke reactie. De basiswaarden van de rechtsstaat, vrijheid en gelijkheid, zijn geen uitdrukking van westers paternalisme. Wij hebben die waarden leren respecteren door een woelig verleden en zij maken dat wij, man of vrouw op dezelfde wijze door de wet beschermd worden. Niemand mag van zijn menselijke waardigheid ontdaan worden. Voor ontmenselijking is geen plaats in onze rechtstaat, en onze waarden zijn het tegendeel van paternalisme.

Het is beangstigend dat iemand met dergelijke waanbeelden als mevrouw Lamrabet dan bij een Gelijkekansencentrum werkt. Deze mevrouw heeft niets begrepen van wat vrijheid of gelijkheid is.

Jan GHYSELS is advocaat en grondwetspecialist, verbonden aan de Universiteit Gent

Foto © reporters