Boodschap boven inhoud

Gisterenavond liet Bart Schols tijdens De Afspraak  aan zijn gasten enkele foto’s van ontslagnemende Europese Commissarissen zien. Behalve Marianne Thyssen was niemand in staat de heren of dames te herkennen, laat staan zich aan een van de namen te herinneren.

Dit zal er met de nieuwe commissieploeg niet beter op worden. Afgezien van een paar toppers, zo als Frans Timmermans, Margrethe Vestager of de ons bekende Didier Reynders zal niemand meer na vijf jaar personen zoals Janez Sinkevicius, Rovana Plumb of Dubravka Suica in zijn hersenen opgeslagen hebben. Dat de burger hier niets van af weet, is normaal. Maar ook de zogenoemde Brussels insiders hebben het in toenemende mate moeilijk te onthouden wie zich met welk onderwerp bezig houdt.

Takenverdeling als communicatiestrategie

Dit zal met de nieuwe namen voor de verschillende bevoegdheden nog ingewikkelder worden. In het verleden hadden de Commissarissen duidelijke titels voor de functie die zij bekleedden. Er was nog de gewoonte bevoegdheden samen te nemen die bij elkaar hoorden: ‘Werk, Sociale Zaken en Inclusie’, ‘Financiële Stabiliteit, Financiële Diensten en Kapitaalmarktunie’, ‘Gezondheid en Voedselveiligheid’, om maar een paar te noemen.

De nieuwe takenverdeling en bijhorende namen zijn de weerspiegeling van een politieke communicatie strategie die meer langs een politiek correcte agenda verloopt, dan langs een werkprogramma. Iedere ‘Mission letter’ die een kandidaat-Commissaris ontvangt, volgt hetzelfde patroon. Het eerste deel pikt de politieke actualiteit op om dan aan het einde over te gaan naar de kerntaken van de Commissaris. Zo moest men lang zoeken om bij mevrouw Vestager haar oude stokpaardje ‘Mededinging’ terug te vinden. Het stond ver achter de nieuwe opdracht, ‘to make Europe fit for the Digital Age’. Dit lijdt tot verwarring.

Gespleten

De bovengenoemde financiële dossiers vallen nu onder meneer Gentiloni samen onder ‘Economie’, een windvanger van formaat. Zo is het op het eerste gezicht niet duidelijk dat hij ook over ‘Belastingen en Douanerechten’ gaat en dat er nog zeker drie andere Commissarissen zich met ‘Economie’ bezig houden. Zoals zijn collega, de Letse Valdis Dombrovskis, die de bloemige titel draagt: ‘Een economie voor mensen’. Hier blijft de spannende vraag wat het verschil tussen beiden is.

Over ‘Voedsel’ moeten de drie Commissarissen voor Green Deal, Gezondheid en Landbouw het met elkaar eens worden. En hoewel er een Commissaris aangesteld is voor ‘Jobs’, valt ook dit onder meerdere bevoegdheden. Een Europees systeem voor ‘minimumloon’ en een ‘Europese werkloosheidsuitkering’ zijn op verschillende plekken terug te vinden. Wij hebben nu een Commissaris voor ‘Transparantie’. Maar uit haar opdrachtbrief wordt duidelijk dat het niet over die van de Commissie zelf gaat. Achter de onduidelijke titel ‘Waarden en Transparantie’ neemt mevrouw Vera Jourovà wel weer het Spitzenkandidaten-model onder handen. Hier is Ursula von der Leyen haar belofte tegenover het Europese Parlement trouw gebleven.

Coöperatie binnen de Commissie

Het spreiden van dezelfde bevoegdheden over meerdere portefeuilles veronderstelt een goede en nauwe samenwerking tussen de Commissarissen en hun functionarissen. Men weet dat dit in het verleden nooit gewerkt heeft. Ook de opdeling tussen acht vicevoorzitters en negentien Commissarissen, destijds bedacht door team-Juncker, heeft niet geleid tot een betere coördinatie tussen – pre-brexit – 28 individuen en hun teams. De behoefte om met eigen initiatieven (media)bekendheid te verwerven is niet alleen aan de top, maar ook in de verschillende adminsitraties te groot.

Of het een trio van ‘Executive Vice-Presidents’ zal lukken de kudde bij elkaar te houden, is zeer de vraag. Het bezorgde de protocolchefs al tijdens de vorige Commissie een continue hoofdpijn om de verschillende Commissarissen en hun bijbehorende vices op vergaderingen dusdanig op een foto te krijgen, dat niemand zich achtergesteld voelde.

‘Bescherming van de Europese levenswijze’ knipoog naar rechts?

De politieke knaller van het pakket is het opstarten van een nieuwe afdeling die de beloftevolle titel, ‘bescherming van de Europese levenswijze’ draagt, geleid door de voormalige woordvoerder van Juncker, Margaritis Schinas. In het kader van de politieke correctheid knipoogt von der Leyen hier naar rechts. Men zou hierin een tegengewicht tegen het Marrakeshpact kunnen zien. Terwijl Marrakesh haast uitsluitend over de migrant en zijn goede opvang en bescherming gaat, word hier goede integratie gelinkt aan het behoud van onze Europese cultuur. Helaas schieten de instrumenten waarover Commissaris Schinas beschikt in grote mate tekort voor dit ambitieuze doel. Vergeefs trachtte Geert Bourgeois tijdens De Afspraak  de ‘European Way of Life’  aan de normen en waarden van de Verlichting te koppelen. Maar dit is niet de bedoeling van de opdracht van meneer Schinas.

Dat wij een ‘ambitieuze opleiding’ aan de migranten moeten geven en hen met cultuur en sport van de straat houden, is een magere samenvatting van dingen die op decentraal niveau al lang gebeuren. Ook het aanbod van de Commissie de lidstaten bij te staan bij de integratie van migranten en vluchtelingen, stemt niet vrolijk. Dit soort initiatieven bemoeilijken meestal het werk ter plekke en leiden tot meer planlast en uitgebreide rapporteringsplichten. De decentrale functionaris weet gemiddeld beter hoe de dingen werken dan de EU ambtenaar.

Nog over de benoemingen

Als laatste politieke delicatesse serveert von der Leyen ons verbazingwekkende benoemingen. Net die EU lidstaten die steeds met het spaarbeleid van de noordelijke landen geworsteld hebben, zitten nu in sleutelposities: de Fransen Christine Lagarde en Sylvie Goulard bij de ECB en voor ‘Interne Markt’ respectievelijk, de Italiaan Paolo Gentiloni voor ‘Economie’. De vraag naar meer investeringen vertaalt zich hier naar de vraag van (zuiderse) overheden om meer schulden te kunnen maken.

En wat is er gebeurd met de ‘European External Action Service’ (EEAS)? De EEAS en zijn ‘Hoge Vertegenwoordiger’ zijn destijds door het Verdrag van Lissabon in het leven geroepen. Dit is een onafhankelijke Europese instelling waar bij de opstart in 2010 de Europese Commissie, de Raad en het Europese Parlement ieder een derde van zijn medewerkers voor moesten ter beschikking stellen. De bedoeling was een sterkere en beter gecoördineerde aanpak van het buitenlands beleid. De Hoge Vertegenwoordiger was ook Vicevoorzitter van de Commissie.

De manier waarop meneer Borrell nu als ’slechts’ één van de 27 tussen de Commissarissen en Vicevoorzitters is verstopt en een ‘Mission Letter’ van Ursula von der Leyen ontvangt, is op zich al ongehoord. Maar ingrijpender: de Hoge Vertegenwoordiger krijgt vanaf nu zijn opdrachten van de Raad van Ministers voor Buitenlandse betrekkingen. Het is duidelijk dat von der Leyen de geopolitieke vraagstukken graag zelf in het oog houdt. Dit is om problemen vragen.