Brainstormen en surfen in het zicht van verkiezingen

Gwendolyn Rutten, de mooiste partijvoorzitter die wij in dit koninkrijk bezitten, wil in de Grondwet plots een ander eerste artikel (dat wel al in de Universele Rechten van de Mens staat, maar kom). Nu is Gwendolyn, zoals ze zelf zegt “een optimist en een doener met een glasheldere visie” maar misschien kan het toch geen kwaad haar ter kennis te brengen dat andere glasheldere denkers al in 1770 hebben nagedacht over eerste artikels.

De geniale Ferdinando Galiani, een man uit de Verlichtingstijd (een boek van hem werd geredigeerd door Diderot en Grimm), stelde er ook een voor. Er was toen nog geen metoo-golf waarop je kon meedrijven, en het zijne was dus van een andere aard dan dat van Gwendolyn.

Galiani wilde als nieuw eerste artikel “het recht op stappen” want alle oude artikels waren enkel krukken. Ter implementatie stelde hij ook een aantal daaropvolgende artikelen voor. Zijn recht op stappen gold immers niet enkel voor buiten, maar ook binnenshuis. Dus moest er ook een recht op pantoffels komen.

“Elke mens heeft het natuurlijke recht om te stappen en op de middelen daartoe, en dat is zozeer het eerste van onze fundamentele rechten, dat wij zonder dat recht geen voet meer zouden kunnen verzetten. Wij zouden dan misschien wel heel oude krukken hebben, maar geen fundamentele pantoffels. Nee, als wij bij onze zoektocht naar het eerste principe van alle Pantoffels, niet teruggaan tot het recht om te stappen, dan is er niet één waarvan wij kunnen aantonen dat het een essentieel, een basisconcept is […].”

“Le droit naturel que tous les hommes ont à marcher et aux moyens de marcher, est tellement le premier de nos droits fondamentaux, que, sans lui, nous ne pourrions plus remuer nos pieds. Nous aurions peut-être des béquilles très anciennes, mais non des pantoufles fondamentales. Non, si nous ne remontons au droit de marcher pour trouver le premier principe de toutes les Pantoufles, il n’en est pas une dont nous puissions montrer la raison essentielle et primitive […]”

Wetten als pantoffels, en grondrechten als pantoufles fondamentales, dat vraagt uitleg. Galiani speelde met een toen bekende uitdrukking: “raisonner pantoufle”, faire des raisonnements de travers (dictionnaire de l’Académie française, 1789), ofwel gebrekkig redeneren.

in : Ferdinando Galiani/Louise d’Épinay
Correspondance I, 1769-1770
Les Éditions Desjonquères, 1992, p. 274