Britse verkiezingen: Boris Johnson of de rest?

Van de grote partijen gaat alleen de Conservative Party nog voor een brexit: ‘Let’s get Brexit done!’ zegt Boris Johnson. Dat het brexitakkoord alleen maar over de regeling van de uitstap uit de EU gaat, lijken weinigen op te merken. De brexit moet dan nog beginnen.

Alle anderen — Labour, de Schotse nationalisten en de Liberal Democrats — bepleiten op zijn minst een tweede referendum. Labour huldigt daarbij een bijzonder standpunt. Houdt u zich even vast aan uw bretellen: Labour wil een nieuw akkoord onderhandelen, dat akkoord wordt in een nieuw referendum voorgelegd aan de kiezers. Die kunnen dan kiezen voor ‘the best deal for Britain’ of voor ‘remain in the EU’. Labour zal dan campagne voeren tegen de eigen onderhandelde deal en voor ‘remain’ pleiten. Labour krijgt het aan geen mens uitgelegd. De Liberal Democrats zijn eenduidiger in hun communicatie: ‘Stop Brexit!’. Klaar als een klontje dus.

De klassieke thema’s

Maar de verkiezingen draaien om meer dan alleen de brexit. Het gaat ook over onderwijs, over de toenemende messencriminaliteit en de altijd weer sputterende National Health Service. De twee grootste partijen proberen elkaar te overtroeven in allerlei beloftes om meer te investeren in deze sectoren. De Tory’s van Boris Johnson zeggen dat Labour onbetrouwbaar is, omdat het volgens hen regelrechte marxisten zijn. Jeremy Corbyn en zijn socialisten beweren dan weer dat je de Tory’s voor geen haar kunt vertrouwen. Ze zeggen dat net die partij aan de bron ligt van alle ellende. Ja, het is het klassieke gekrakeel in een Britse verkiezing.

Enorm bepalende verkiezingen

Maar dit is geen klassieke Britse verkiezing. Deze verkiezingen zijn enorm bepalend voor de toekomst van het Verenigd Koninkrijk. De verschillende mogelijke uitkomsten van de stembusslag schetsen het.

Scenario 1: een Tory-meerderheid

Laten we eerst even naar het droomscenario van de Conservatives  kijken. Doordat de regeringspartij op de nagel van brexit blijft kloppen hoopt het kiezers in traditionele Labourdistricten binnen te halen die in het brexitreferendum van 2016 voor Leave stemden. In 41 van die zetels was het percentage voor Leave hoger dan 55%. Als Boris Johnson zijn huidige zetels kan vasthouden — nu de Brexit Party van Nigel Farage in deze kieskringen geen tegenkandidaat inzetten tegen de Tory’s — en minstens tien zetels van Labour pikt, dan heeft hij zijn meerderheid vast. De brexitdeal onderhandeld door Boris Johnson zal door het Lagerhuis goedgekeurd worden. Elke conservatieve kandidaat heeft beloofd sowieso achter de brexitdeal te staan Johnson blijft dan tot 2024 premier. Dit Tory-scenario is niet onrealistisch.

Scenario 2: een tweede brexitreferendum

Er is ook een ander draaiboek. Labour droomt niet zoals de Conservatives hardop van een volstrekte meerderheid. Het kampt immers met twee grote kapers. Enerzijds heb je de Liberal Democrats die de Remain-kiezer volop verleiden. Daarbij trekt het naast Labourkiezers ook Tory-kiezers aan. In bepaalde ‘marginal seats’ (waarbij de gewonnen meerderheid uiterst krap is) kunnen de LibDems ervoor zorgen dat het kaartenhuisje voor een Tory-meerderheid instort. In het beste scenario voor de Liberal Democrats kan de partij zo’n honderd zetels binnenrijven. Maar dat zou een politiek mirakel zijn.

Op dit ogenblik zetelen er 21 LibDems in het Lagerhuis. Zeventien ervan hebben een krappe meerderheid. Dus het wordt ook uitkijken of ze die zelf kunnen behouden. Als de LibDems er voldoende in slagen om zowel van Labour als van de Tory’s districten af te snoepen, dan zitten de Britten opnieuw met een ‘hung parliament’, een parlement zonder duidelijke meerderheid. Ook al worden de Conservatives in dit scenario nog de grootste parlementsfractie, de kans is klein dat de andere partijen hen aan een meerderheid willen helpen. Wanneer Labour en de LibDems erin slagen hun grote afkeer voor elkaar te overwinnen om eventueel een meerderheid te vormen, dan volgt er ongetwijfeld een nieuw referendum.

Scenario 3: een Schots onafhankelijkheidsreferendum en een tweede brexitreferendum

Over een referendum gesproken. De SNP wordt een belangrijke factor in de verkiezingen. Nadat de partij een kleine tik kreeg in de verkiezingen van 2017, staan de Schotse nationalisten weer vol zelfvertrouwen voor de kiezer. Zij mikken op de referendumkiezer. Enerzijds is dat de antibrexitkiezer die in een tweede referendum de brexit wil stoppen en anderzijds de onafhankelijkheidskiezer. En die onafhankelijkheid moet ook met hulp van een tweede referendum gebeuren. Op dit ogenblik telt de fractie van de SNP 35 leden, maar de partij van Nicola Sturgeon hoopt 50 van de 58 Schotse zetels binnen te halen. Waaronder de zetel van Jo Swinson, de huidige leider van de Liberal Democrats.

De LibDems zijn voor de SNP de grootste uitdager als het stemmen van Remainers betreft. Zeker in districten waar men niet staat te springen voor de Schotse onafhankelijkheid. De Tory’s hopen vooral de anti-onafhankelijkheidsstem aan te trekken, doordat de partij het duidelijkst de unionistische kaart trekt in Schotland. De Conservatives willen in sterk unionistische noordoosten van Schotland kiezers winnen en vooral houden. 11 van hun 13 Schotse zetels bevinden zich in deze regio. Als de SNP goed wint, dan kan het Labour een meerderheid aanbieden in het Lagerhuis in ruil voor een onafhankelijkheidsreferendum. Eerder liet Jeremy Corbyn verstaan dat hij dit zag zitten, intussen heeft hij verklaard dat het niet in de eerste helft van zijn premierschap zal gebeuren. Dit tot grote ergernis van de SNP.

Voorlopig scenario: Tory’s stevig op kop

Al deze scenario’s worden breed uitgesmeerd in de Britse pers. De meeste peilingen laten uitschijnen dat het eerste scenario — waarbij de Tory’s winnen — het meeste kans maakt. Het lijkt de enige mogelijkheid op enige stabiliteit in het VK.

Alleen voor de SNP schijnt eender scenario goed uit te draaien: of ze haalt haar tweede referendum binnen, of ze kan zich volop profileren als de buffer tegen ‘Tory England’ en zo het onafhankelijkheidssentiment voeden.

Karl Drabbe | Doorbraak.be