De lange proloog naar verkiezingen in Canada

Canada trekt op 20 oktober 2025 naar de stembus voor een nieuwe federale Kamer. Maar eerst zijn er nog provinciale verkiezingen. De grote proloog wordt dit jaar ingezet met British Columbia (BC) op 19 oktober, New Brunswick op 21 oktober en Saskatchewan op 28 oktober. Op dit moment wordt de Canadese regering bemand door de liberalen met Eerste Minister Justin Trudeau. Al heeft zijn  liberal party/parti libéral geen meerderheid in het Canadese Lagerhuis en regeert hij met de oppositiesteun van de NDP (National Democratic Party), de sociaaldemocraten onder leiding van Jagmeet Singh.

British Columbia: conservatieven op winst

De rijkste Canadese provincie, British Columbia, komt dus eerst. De meest westelijke  provincie wordt al jaren bestuurd door de NDP. De premier van British Columbia, David Eby, heeft er momenteel 57 van de 93 zetels. In de peilingen staat de NDP op 45%, en daarmee is de kans reëel dat de sociaaldemocraten zichzelf gaan opvolgen. De liberalen behaalden er in 2019 nog 33%, maar zijn volledig uiteengevallen en peilen vandaag rond de 10%. De conservatieven kwamen in BC vorige keer uit op maar 2%, maar door de implosie van de liberalen staan de conservatieven nu gepeild op 35 à 40%. Het ziet er dus naar uit dat zij de rol van de liberalen gaan overnemen.

New Brunswick: liberaal

New Brunswick, in het oosten, is traditioneel een liberale provincie. Maar de afgelopen periode zijn daar de conservatieven aan de macht gekomen. De huidige regering van provincie-premier Blaine Higgs  heeft er 27 van de 49 zetels. De tweede partij zijn de liberalen met 17 zetels. Maar in de peilingen leiden de liberalen met 35 à 39%, gevolgd door de conservatieven met iets onder de 35%. Zowel de groenen als  de NDP staan hier op 10 à 15% in de peilingen. Het wordt dus nog spannend in deze kleinere en armere oostelijke provincie.

Saskatchewan: steun voor Trudeau?

Saskatchewan wordt  bestuur door de ‘Saskatchewan party’ met 48 zetels op 61 in het provinciale parlement. Die partij is een samenbundeling van de conservatieven met de kleine groep rechtse liberalen. Het is vooral hun bedoeling om de NDP van de macht te houden in de sterk geïndustrialiseerde  provincie die niet alleen olie en gasvelden bezit, maar ook de grootste exporteur is van uranium. Saskatchewan’s Premier Scott Moe staat op 50% in de peilingen; dat is 10% onder zijn resultaat van 2018.  De NDP behaalde toen 31% en 13 zetels , maar in de peilingen komen de sociaaldemocraten uit op bijna 45%. Een derde provincie binnenhalen zou voor de NDP een enorme toename aan macht geven als het gaat over de steun aan Trudeau.

De council

In 2003 ontstond de ‘Council of the Federation/Conseil de la fédération’. Die wordt bemand door de de premiers van de tien provincies en de drie noordelijke territoria (die laatste zijn gigantische gebieden waar amper 3% van de Canadese bevolking woont). Momenteel wordt de ‘Council of the Federation’ geleid door de conservatieve premier van Ontario, Doug Ford. De man noemt zichzelf wel eens de Donald Trump van Canada. De council is een doorn in het oog van de geplaagde federale liberale minderheidsregering in Ottawa.  De council wil vooral de macht van de provincies uitbreiden: als men in Ottawa niets beslist krijgt dan zullen wij het zelf wel doen. De liberalen hebben hier de premiers van  de provincie New Foundland & Labrador, en die van het Yukon territorium. De NDP levert twee premiers met BC en Manitoba.  De twee andere territoria (NWT &  Nunavut) hebben een unionistisch bestuur. De Franstaligen beheren Québec en de conservatieven besturen de  provincies Alberta, Ontario, Prince Edward Island, Nova Scotia, New Brunswick en Saskatchewan.

Canada ligt op onze breedtegraad aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Maar in tegenstelling tot de media-obsessie met de Verenigde Staten is Canada grotendeels onbekend bij ons. Ze weten er nochtans alles over taalwetgeving, federaties, confederaties, staatshervormingen en dies meer…