De Catalaanse hoofdstad Brussel

De separatisten mogen dan wel de verkiezingen gewonnen hebben op 21 december, de vraag blijft of ze die overwinning zullen kunnen omzetten in politieke macht. Het helpt daarbij niet dat de twee grote onafhankelijkheidspartijen, Junts pel Catalunya en ERC, het grondig oneens zijn over de te volgen strategie. ERC kiest eerder voor een gematigde koers. De absolute prioriteit is het herstellen van de vroegere autonomie en het ongedaan maken van artikel 155. Junts pel Catalunya daarentegen wil een institutionele normalisering vermijden. De partij wil absoluut dat Carles Puigdemont wordt aangesteld tot president, ook al moet dat via delegatie en dus op een juridisch betwistbare wijze gebeuren, zoals al uitgelegd door Christophe Bostyn. In dat geval blijft Catalonië op ramkoers met Madrid. Rajoy kondigde al aan dat artikel 155 dan gewoon van kracht blijft. Maar ook dat zou juridisch al even betwistbaar zijn.

155 monedas de plata

De toenemende spanning tussen ERC en Junts pel Catalunya houdt ook verband met de gebeurtenissen van eind oktober. Toen was het Carles Puigdemont die wat gas terug wou nemen en een uitweg zocht uit de impasse via vervroegde verkiezingen. ERC daarentegen bleef toen de radicale lijn aanhouden en probeerde Puigdemont weg te zetten als de Judas van de onafhankelijkheidsbeweging. ‘155 monedas de plata’ tweette ERC-congreslid Gabriel Rufián toen op 26 oktober bekend raakte dat Puigdemont vervroegde verkiezingen zou aankondigen, in ruil voor het niet activeren van artikel 155 door Madrid. Mede onder druk daarvan is Puigdemont op het laatste moment van koers veranderd en heeft hij toch de onafhankelijkheid laten uitroepen. Hij wist daarbij goed genoeg dat dit een fiasco zou worden. Het is dan ook erg bitter voor Puigdemont en de zijnen dat uitgerekend ERC nu de matiging predikt.

Dubbele regering

Een compromis moet wellicht gezocht worden in de richting van een zogenaamde dubbele regering. Enerzijds de legitieme regering in Brussel, onder leiding van president Puigdemont. Anderzijds een constitutionele regering van technocraten in Barcelona, onder leiding van een low profile separatistisch politicus. Het was voormalig CDC-minister Andreu Mas-Colell die dit scenario vorige week lanceerde. De technocratische regering zou alles volgens het boekje moeten doen, zodat Madrid geen enkele formeel-juridische reden meer heeft om artikel 155 aan te houden. Maar het politieke en symbolische leiderschap zou moeten berusten bij de legitieme regering in Brussel.

Semi-president Puigdemont

Je zou dit ook kunnen zien als een overstap naar een semi-presidentieel systeem, zoals in Frankrijk. Puigdemont wordt dan het staatshoofd van de Catalaanse Republiek. De volgens het Spaanse boekje aangestelde regeringsleider zou dan eerder een rol van eerste minister spelen. Die is dan de formele regeringsleider, maar politiek ondergeschikt aan de president. Het autonomiestatuut van Catalonië biedt daartoe trouwens een aanknopingspunt. In artikel 69 daarvan is sprake van de functie van eerste minister (‘conseller primer’) naast de functie van president. Maar dat bleef tot nu toe grotendeels dode letter. De nieuwe regeringsleider, ook al is die dan formeel gezien president, zou zich die rol van ‘conseller primer’ kunnen aanmeten.

Regeren per videoconferentie

Zo een constructie zou politiek enkel haalbaar zijn onder twee voorwaarden. Ten eerste moet de constitutionele regeringsleider (verplicht een parlementslid) echt bereid zijn om politiek een laag profiel aan te houden en in de schaduw te blijven van de legitieme president. Men moet erop kunnen vertrouwen dat dit effectief het geval zal zijn. De naam van Elsa Artadi doet hiervoor de ronde. Zij leidde de campagne van Puigdemont en zou zijn volledige vertrouwen genieten. Ten tweede moet de legitieme president echt de belangrijkste politieke rol kunnen blijven spelen. De feitelijke ministerraad zou dan via videoconferentie moeten plaatsvinden, onder het voorzitterschap van president Puigdemont. Vervolgens zou de formele ministerraad dan nog eventjes moeten vergaderen, onder het voorzitterschap van de constitutionele president. Daar bekrachtigen ze de eerder genomen beslissingen. Dat zou niet meer dan een formaliteit zijn, die ervoor zorgt dat Madrid juridisch gezien geen been heeft om op te staan.

Brussel tweede hoofdstad

Als het daarop zou uitdraaien, en die kans lijkt echt wel te bestaan, dan zou dat ook voor de Belgische politiek een aantal consequenties hebben. Brussel wordt dan voor lange tijd de zetel van de feitelijke president van Catalonië. Het wordt dan als het ware de tweede hoofdstad van de Catalaanse Republiek. Het is niet zeker dat iedereen in België zo een scenario met vreugde tegemoet zou zien.