Catalaanse pro-onafhankelijkheidscoalitie onder hoogspanning

Het Catalaanse begrotingsdebat liep gisteren op een sisser af. Tot verontwaardiging van de regeringscoalitie brak radicaal-links het regeerakkoord en stemde het samen met de oppositie het voorstel tot begroting in zijn geheel weg. Het Catalaanse onafhankelijkheidsproces is niet dood, maar is aangetast.

Links-radicale CUP blijft verdeeld

Na de Catalaanse verkiezingen van 27 september 2015 werd duidelijk dat de pro-onafhankelijkheidscoalitie Junts pel Sí (‘Samen voor Ja’, coalitie van centrum-rechts en -links) niet zonder de CUP zou kunnen, een radicaal-linkse pro-onafhankelijkheidspartij (Candidatura d’Unitat Popular). Om tot een akkoord te komen, moest liberaal minister-president Artur Mas (CDC) al het hoofd buigen. De CUP had een akkoord met hem en zijn coalitie afgewezen en pas nadat hij toegaf een stap opzij te zullen zetten, gaf een verdeelde CUP nipt toe. Junts pel Sí (JpS) eiste in ruil een akkoord dat de minderheidsregering moest veiligstellen, mits sociale toegevingen voor de CUP. Door een interne overwinning van de extreemlinkse vleugel wijst de CUP nu dit akkoord naar de prullenmand.

Het relaas van de CUP luidde dat het begrotingsvoorstel (nog voor 2016) niet genoeg sociale maatregelen telt en geen concrete voorstellen die leiden tot een effectieve breuk – of ongehoorzaamheid – met de centrale Spaanse overheid. Daarom diende het een ‘geheelamendement’ in. Dat betekent concreet dat de partij geen wijzigingen vraagt aan het begrotingsvoorstel, maar deze in zijn geheel wegstemt, zonder mogelijkheid tot debat of aanpassingen. Gezien de andere oppositiepartijen dat ook deden, werd het begrotingsvoorstel weggestemd. De CUP had zich in het akkoord er nochtans toe verbonden niet met de oppositie te stemmen en in cruciale stemmingen met de regeringscoalitie te zullen stemmen. Volgens een woordvoerder van de CUP is dit akkoord nu ‘gewijzigd’. Het gevolg is nu dat de Catalaanse regering noodgedwongen de vorige begroting moet overnemen, die paradoxaal genoeg minder sociale maatregelen telt en geen opbouw van staatsstructuren inhoudt, zoals bv. een eigen netwerk van belastingkantoren. Het lijkt dan ook vooral een partijpolitieke zet van extreemlinks tegen het liberale CDC, dat het als een aartsvijand ziet.

Toekomst onduidelijk

Onderhandelen met het intern verdeelde CUP blijkt steeds moeilijker te gaan. Na de investituur van nieuw Catalaans minister-president Carles Puigdemont, lijkt het erop dat de extreemlinkse vleugel binnen de CUP de meerderheid veroverd heeft. Na 16 onderhandelingspogingen besloot JpS uiteindelijk een begrotingsvoorstel in te dienen. Het radicale neen van de CUP zorgde voor totale ontreddering binnen het pro-onafhankelijkheidskamp. Een deel van de leiding binnen het liberale CDC ziet het niet meer zitten en zou liever terug naar verkiezingen trekken. Opnieuw: de Catalanen gingen sinds 2010 al drie maal naar de stembus voor vervroegde regionale verkiezingen.

De peilingen houden de liberalen van CDC echter tegen: sinds jaren helt de onafhankelijkheidsbeweging en het Catalaanse electoraat over naar centrum-links. CDC zou vervroegde verkiezingen zonder twijfel verliezen. De vraag is ook of de pro-onafhankelijkheidspartijen nog een meerderheid zouden halen. Sinds de verkiezingen heeft de bevolking enkel een tafereel van over straat rollende politici gezien. Ondertussen blijft de crisis verder duren in Spanje. Daar speelt de links-alternatieve coalitie van Ada Colau, burgemeester van Barcelona, gesteund door Podemos, goed op in. Het is dan ook deze coalitie die de verkiezingen zou winnen, zelfs al spreken ze zich niet uit voor of tegen onafhankelijkheid, hoewel ze voor het houden van een met Spanje onderhandeld referendum zijn.

RUI wat?

In de wandelgangen van het parlement en binnen pro-onafhankelijkheidskringen begint ondertussen een ander idee vorm te krijgen. Een Referendum Unilateral d’Independència of unilateraal onafhankelijkheidsreferendum. Had Catalonië op 9 november 2014 al niet zo’n volksraadpleging gehouden? Inderdaad. Nu is een deel van de onafhankelijkheidsbeweging, in geval van blokkering, gewonnen om een unilateraal referendum te houden in 2017, maar dan met een eenzijdige en onmiddellijke onafhankelijkheidsverklaring eraan gekoppeld. Hoe dit kan slagen met een Spaanse overheid en parlementaire meerderheid die radicaal tegen het idee gekant blijft, is nog maar de vraag.

Minister-president speelt het nu hard

Toen het de nieuwe Catalaanse minister-president Carles Puigdemont – hij is pas in functie sinds 10 januari – duidelijk werd dat zijn begroting weggestemd werd, diende hij de CUP verontwaardigd van antwoord. Hij verbond ineens zijn lot aan een nieuw begrotingsvoorstel voor 2017, te stemmen in september: dan zal hij zichzelf aan een vertrouwenstemming onderwerpen. Indien de CUP dan de begroting – en de minister-president – geen vertrouwen geeft, moet Puigdemont aftreden. Het Catalaans parlement moet dan op zoek naar een nieuwe minister-president. Gezien de situatie nu al zo moeilijk ligt, betekent dit de facto dat de Catalanen opnieuw naar de stembus zullen moeten trekken. Het politieke spel wordt nu dus hard tegen hard gespeeld. Om af te sluiten met de woorden van de Catalaanse minister-president, zeer pro-onafhankelijkheid: ‘Ik ben hier niet gekomen om de vodden van de Catalaanse autonomie te beheren.’

Dit artikel kadert in het project ‘Soevereiniteitsbewegingen in Europa’ dat tot stand komt met de steun van de Vlaamse overheid.