Catalanen trekken verdeeld naar nieuwe verkiezingen

De Catalanen staan opnieuw terug bij af. Van het enthousiasme na de verkiezingsoverwinning op 27 september schiet weinig meer over. Gekibbel over het minister-presidentschap en interne partijbelangen hebben het uiteindelijk gewonnen van de Catalaanse eenheid onder de voorstanders voor onafhankelijkheid. Artur Mas liet er gisteren, in een krachtige en bijwijlen rancuneuze persmededeling, geen twijfel over bestaan: hij wijkt niet en zal maandag het decreet ondertekenen dat nieuwe verkiezingen moet laten gebeuren op 6 maart.

Partijen zitten al in campagnemodus

Na het definitieve njet zondag van het antikapitalistische CUP voor de liberale Mas, liet de woordvoerder van CDC (de Catalaanse liberalen) maandag heel duidelijk verstaan dat het kartel geen andere kandidaat zou voorstellen dan Mas. Met woorden als ‘chantage’ werd het harde taalgebruik niet gespaard. Oriol Junqueras, partijvoorzitter van kartelpartner ERC (links-republikeinen), gaf een persconferentie in campagnetaal: hij riep beide partijen op om alsnog tot een akkoord te komen en zo de wil van de kiezer eer aan te doen. Junqueras speelde de rol van een gematigde, verantwoordelijke politicus die zich boven het gekibbel wil stellen. Een duidelijke boodschap naar de kiezer. De unionistische partijen spraken zich op hun beurt allen positief uit over het vooruitzicht van herhaalde verkiezingen.

Artur Mas schiet met scherp

Tijdens de persconferentie gisteren schuwde Artur Mas de harde taal niet. Ook hij leek eerder op een partijvoorzitter in campagnemodus dan een minister-president die een coalitie probeert te vormen. De CUP werd overladen met alle zonden van Israël. Het werd het slot van een triest schouwspel waarbij CUP en CDC heen en weer met modder gooiden. Mas zei zijn hand niet te zullen omdraaien voor het uitschrijven van nieuwe verkiezingen. Het aanbod aan de CUP om alsnog de situatie te deblokkeren leek louter pro forma. De toespraak was duidelijk bedoeld voor de liberale kiezer die niets moet hebben van de antikapitalisten van de CUP. Gevolg hiervan is dat Mas zijn rol als mediator en consensusfiguur wellicht definitief kwijtraakt. Hij mist daardoor de kans om de geschiedenis in te gaan als de man die Catalonië naar onafhankelijkheid leidde (of probeerde te leiden) en de vrijgevigheid kon tonen om een stap opzij te zetten voor het hogere doel.

Mas blijft aan uit interne partijdruk

Of Mas zelf een stap opzij zou willen zetten, is onduidelijk. Wat wel duidelijk is, is dat de alarmbellen bij CDC afgegaan zijn na de slechte resultaten voor de Spaanse verkiezingen op 20 december. Na enkele corruptiezaken, het verplichte snoeien in de Catalaanse welvaartstaat (opgelegd door de centrale regering) en de mediacampagne tegen hen, kampt CDC met een slecht imago en dito kiesintenties. Dat gekoppeld aan de zwenk naar links van het Catalaanse electoraat, maakt dat binnen de rangen van CDC paniek heerst over het mogelijk verliezen van de centrale rol die de partij steeds speelde binnen de Catalaanse politiek. Het vertrouwen is zodanig aangetast dat ze buiten Mas geen enkele persoon zien binnen eigen rangen die de rol van Mas zou kunnen overnemen, zoals bv. viceminister-president Neus Munté, een sociaalliberale die als alternatief werd voorgesteld door de CUP. Zelfs Junqueras had al aangeboden een stap achteruit te zullen zetten mocht Mas dat voorstel aanvaarden.

Maar binnen CDC wil men van geen wijken weten. Daar gaan ze duidelijk liever naar verkiezingen dan Artur Mas op te geven en de indruk te geven te ‘zwichten voor extreemlinks’. Het gevolg zou wel eens kunnen zijn dubbel te verliezen. Sinds 2012 heeft Artur Mas geen enkele verkiezingscampagne meer geleid, verkiezingen die hij toen won, maar met een significant verlies aan zetels. Dat CDC opnieuw zal moeten inleveren bij nieuwe verkiezingen, staat in de sterren geschreven. Vooral ERC en En Comú Podem, de lokale links-alternatieve lijst van Ada Colau (burgemeester van Barcelona), in kartel met Podemos, zullen bieden naar de eerste plaats. De kans is niet ondenkbeeldig dat de independentisten de meerderheid verliezen door kiezers die zich laten verleiden door de – onmogelijke – belofte van Podemos en co. voor een onafhankelijkheidsreferendum.

De figuur van Mas lijkt ook opgebrand na de vierde Catalaanse stembusgang sinds 2010. Mas had zich boven het spel van partijbelangen kunnen zetten om zo de vooruitgang van het onafhankelijkheidsproces te kunnen vrijwaren. Deze kans mist hij nu, tenzij hij voor het eind van deze week toch nog van gedacht verandert. Hij of de CUP.

Catalonië onbestuurbaar zonder meerderheid independentisten?

Het herhalen van de verkiezingen is enkel verstandig voor de independentisten wanneer ERC en CDC reële kansen hebben om samen een absolute meerderheid te halen. ERC zal waarschijnlijk weigeren het kartel Junts pel Sí te herhalen (Samen voor Ja), dat net als doel had deze meerderheid te behalen en daarin faalde, maar ook CDC te redden van een nederlaag. Een deel van het linkse electoraat dat niet wilde stemmen op een lijst met CDC en Mas ging toen naar de CUP. De vraag is wat die kiezer op 6 maart zal doen. Naar ERC trekken of de lijst gesteund door Ada Colau? Het wordt een dubbeltje op zijn kant. De independentisten zullen ongetwijfeld ook te kampen krijgen met campagnemoeheid binnen eigen rangen. De vraag is ook of de kiezer het zal appreciëren voor de zoveelste keer opnieuw te moeten gaan stemmen omdat de politici het onderling niet eens raken.

Indien de independentisten geen meerderheid halen in maart, zullen ze hun onafhankelijkheidsplannen moeten opbergen tot minstens de volgende verkiezingen en zich tevreden moeten stellen met het beheren van de uitgeklede Catalaanse autonomie, in coalitie met partijen die de onafhankelijkheid niet als prioriteit zien of er tegen zijn. Het zou een behoordelijke stap terug zijn voor de independentisten.