Escalatie in Catalonië

‘Escalatie Catalaans-Spaans conflict dreigt als Rajoy autonomie opheft’, kopt een persmededeling van N-VA-EU-parlementsleden Sander Loones en Mark Demesmaeker. Beide heren waren op 1 oktober in Barcelona. En de voorbije weken stonden ze ook in het Europees Parlement op de barricades voor Catalonië en tegen de Spaanse onwil om te dialogeren.  ‘Vreedzame onderhandelingen zijn de enige oplossing voor deze politieke confrontatie,’ zegt Demesmaeker. Hij kent Catalonië goed genoeg om te weten dat de massaorganisaties die het onafhankelijkheidsproces hebben geactiveerd – Assemblea Nacional Catalana en Omnium Cultural – zullen blijven vreedzame middelen inzetten. Tegen de Madrileense matrakken bleef de Catalaanse bevolking opvallend stoïcijns. Vreedzame, pacifistische acties en niet ingaan op provocaties, blijft het ordewoord. De vraag is nu hoe lang dat zo zal kunnen blijven.

Vreedzaam

Contacten in Catalonië bevestigen allen dat de Catalanen niet naar geweld zullen grijpen. Ook al zal vanaf zaterdag ook op een legale manier het ondertussen fameuze grondwetsartikel 155 worden ingeroepen, dan nog niet. Concreet betekent dat dat de Catalaanse regering naar huis of naar de gevangenis wordt gestuurd. Dat de regionale politie Mossos onder bevel van Madrid en dus de Guardia Civil wordt geplaatst. De weg ligt dan open om het bestuur van Catalonië over te nemen en zelfs militaire troepen in te zetten — die kamperen al een tijdje voor de Catalaanse grens. De Europese Unie laat zich ondertussen nog steeds niet horen. Allicht wacht ze tot ze tot in Brussel ‘le bruit des bottes’ horen van in Barcelona marcherende Spaanse soldaten. Immers, Europese lidstaten verbinden zich ertoe nooit militaire troepen in te zetten tegen de eigen bevolking.

En zelfs mocht het zover komen — militairen op de Ramblas, en niet om de eigen bevolking te beschermen — dan zouden de Catalanen nóg vreedzaam blijven protesteren. Als trouwens op zaterdag de regering artikel 155 wil ‘opstarten’, zullen enkele honderdduizenden Catalanen betogen voor de vrijlating van de twee Jordi’s. De twee leiders van de grote onafhankelijkheidsbewegingen zitten nu al sinds maandag achter de tralies.

Of toch niet?

Maar zullen alle Catalanen zich vreedzaam blijven opstellen? Eén verkeerde beweging zou een gefrustreerde agent of militair naar de wapens kunnen doen grijpen. En sommige jongere actievoerders zouden vroeg of laat — eveneens uit frustratie — weleens naar andere middelen kunnen grijpen in plaats van kaarsjes te plaatsen op de Diagonal, de grote verkeersader door het hart van Barcelona.

In Spanje heeft altijd al een links-anarchistische subcultuur bestaan, waar vooral jongeren actief zijn. In Catalonië is die beweging zeker niet kleiner. Integendeel, ze is er zelfs goed georganiseerd. En is zelfs vertegenwoordigd in het Catalaanse parlement. De radicaal-linkse antisysteempartij CUP wil liever vandaag volledige onafhankelijkheid dan morgen, en cultiveert het activisme tot in het pluche van het parlement. Radicaal-socialistische jongerenverenigingen als Endavant of Arran zouden weleens klaar kunnen staan om tot hardere actiemiddelen over te gaan en onverkort voor straatgeweld te kiezen. Afgelopen zomer richtten ze hun woede al op een Britse bus vol toeristen. En een kassei is snel uit een straat gebroken, een lege fles snel met benzine gevuld…

Daarmee zouden ze het voorbeeld kunnen volgen van de jongeren die in de jaren 1990 en begin jaren 2000 de ‘kale borokka’ voerden in de Baskische straten. De stadsguerrilla kwam er vaak spontaan op gang als er te veel politie manoeuvreerde. Er vlogen dan stenen door de lucht, ramen sneuvelden. Het waren gelijkaardige links-radicale nationalistische (‘ezker abertzale’) jongeren die de kantoren van de Spaanse partijen in Baskenland belaagden, maar evenzeer van de gematigde nationalistische PNV – de grootste partij in Baskenland. Die jongeren hadden behoorlijk wat sympathie voor de ETA. Toen die de wapens nog niet neergelegd had, rekruteerde de terreurorganisatie bij die radicale jongeren.

Staat van beleg

Mocht zulks gebeuren – onderschat de ‘ardente’ Spanjaarden niet en de frustraties in grote groepen  ‘geradicaliseerde’ catalanistische jongeren – kan Madrid zelfs naar artikel 116 grijpen van de Spaanse grondwet. Dan kan Spanje de staat van beleg afkondigen in Catalonië. Daartoe is een meerderheid nodig in het Spaanse parlement, maar met de steun van PSOE en Ciudadanos is die er. 116 mag enkel in werking treden als de openbare orde bedreigd wordt, maar een Catalaanse ‘kale borokka’ zou dat als gevolg kunnen hebben.

De soep zal wel niet zo heet gegeten worden als ze wordt opgediend. In geen enkel scenario. De soep van de Catalaanse onafhankelijkheid staat al twee weken af te koelen. Maar ze heeft weinig nodig om tot een kookpunt te komen. En om in culinaire termen te blijven: het is allemaal koffiedik kijken. Dat is het ondertussen al achttien dagen; de actualiteit haalt elke beschouwing met galop in. Eén ding is duidelijk: de Catalanen hebben geen zin meer in borrelnootjes, die verwachten een vette vis. Onverwijld.