Catalonië stemt niet Spaans

Na de Spaanse algemene verkiezingen van zondag bevestigden de Catalanen opnieuw dat ze een andere logica volgen dan de Spanjaarden. Het volstaat om een landkaart van Spanje in te kleuren met de electorale resultaten om te zien waar Catalonië en Baskenland liggen, elk met hun eigen regionale partijen. Wat zien we nog? Dat de enige Spaanse nationale partij die de staatsstructuur wil veranderen, Podemos, het best scoort in… Catalonië en Baskenland. De independentisten houden dan ook vol dat een staatshervorming een maat voor niets is en zetten door met hun onafhankelijkheidsplannen.

Verschillende logica voor Spaanse en Catalaanse verkiezingen

De resultaten voor de Spaanse verkiezingen geven in Catalonië altijd een ander beeld dan voor de eigen regionale verkiezingen. Met een participatie van 71% was de opkomst 6,5% lager dan voor de voorbije Catalaanse verkiezingen van 27 september. Ook is de Spaans-unionistische en conservatieve Partido Popular er zoals steeds herleid tot de marge: de PP kon amper bekoren met 11% van de stemmen. Dat de eerste partij van Spanje in Catalonië de zesde plaats haalt, is veelzeggend. De sociaaldemocratische PSOE haalde haar slechtste resultaat ooit met een kleine 16% van de stemmen en werd derde. De winnaar werd dan ook de plaatselijke linkse kartellijst van Podemos, die een kwart van de stemmen binnenhaalde.

Effect Ada Colau

En Comú Podem (Samen kunnen we) was de kartellijst in Catalonië van het platform van de burgemeester van Barcelona, Ada Colau, en Podemos. Ze trokken naar de verkiezingen met een programma dat de Catalanen aansprak: sociale maatregelen om het rechtse besparingsbeleid van de Partido Popular tegen te gaan en de belofte om voor een onafhankelijkheidsreferendum te zorgen (waar zowel PP, PSOE als Ciudadanos tegen zijn). In tegenstelling tot de afstraffing van alternatief-links bij de voorbije Catalaanse verkiezingen, die over onafhankelijkheid gingen, wonnen ze deze keer wel. Verschillende redenen liggen hiervoor aan de basis.

Ten eerste was in september Catalunya Sí Que Es Pot (Catalonië, ja we kunnen – CSQEP) een samenraapsel van de plaatselijke ecosocialisten en Podemos, die het intern maar niet eens konden raken over de onafhankelijkheidskwestie. Het dubbele discours in het kartel ging over mossel noch vis, wat hen in een sterk gepolariseerde verkiezingen uiteindelijk fataal bleek. Tot overmaat van ramp wilde Ada Colau, die het zag aankomen, niet de steun geven van haar platform. Ten tweede wilden de Catalaanse ecosocialisten van het Podemos-effect profiteren, en wilden ze zelf ook hun plaats verzekeren. Zo moest een consensusfiguur gevonden worden die voor beide partijen aanvaardbaar was. Na veel zoeken werd uiteindelijk een grijze muis gevonden die de kiezer nauwelijks aansprak. Het resultaat was dan ook slecht.

Independentisten komen op in verspreide slagorde

Dat En Comú Podem uiteindelijk met ruime voorsprong de grootste Catalaanse partij werd voor de Spaanse verkiezingen, kwam enerzijds doordat de links-republikeinen van ERC geen kartellijst wilden herhalen met de liberale nationalisten van Artur Mas en anderzijds omdat de linkse antikapitalistische CUP (Candidatura d’Unitat Popular – Kandidatuur voor Volkseenheid), radicaal voor onafhankelijkheid, niet wilde deelnemen aan de verkiezingen van de ‘bezettende staat’. Het perfecte recept dus voor een klinkende overwinning van Colau en co. Ook de onthouding van radicale nationalisten kan hierin meegespeeld hebben.

Succes Ciudadanos van wel heel korte duur

Niet alleen in de rest van Spanje was het magere resultaat van het centrumrechtse Ciudadanos een verrassing. In thuisbasis Catalonië ging de partij 5% achteruit amper 2,5 maand na de Catalaanse verkiezingen. Ciudadanos verloor vooral kiezers aan het links-alternatieve En Comú Podem. Op het eerste zicht lijkt dat tegenstrijdig. Het unionistische Ciudadanos spreekt vooral de Spaanstalige kiezer in Catalonië aan, even ontevreden over de status quo met de traditionele Spaanse machtspartijen, maar die wel geen onafhankelijk Catalonië wil. Gezien de links-alternatieve lijst CSQEP geen duidelijk standpunt vertolkte tijdens de Catalaanse verkiezingen, nam de unionistische kiezer zijn toevlucht tot het unionistische Ciudadanos. Een deel van deze kiezers wil echter ook verandering op Spaans vlak, niet alleen qua staatsstructuur, maar ook op het gebied van sociaaleconomisch beleid. Die kiezer vond dus eerder zijn gading bij En Comú Podem.

De liberalen van Artur Mas zitten met de handen in het haar

Terwijl de sociaaldemocratische independentisten van ERC meer dan tevreden zijn met een verdrievoudiging van hun zetels, kon de centrumrechtse kartellijst van minister-president Artur Mas nauwelijks de meubels redden. Vier jaar geleden haalde het kartel Convergència i Unió nog 16 zetels. Na de breuk met de christendemocratische Unió Democràtica de Catalunya (UDC), dat op zijn beurt ook nog eens splitste over de onafhankelijkheidskwestie, had de partij te maken met enkele corruptiezaken en lag het rechts-liberale beleid steeds slechter bij de door de crisis moe getergde Catalanen. Terwijl Artur Mas in september nog zijn joker kon uitspelen met de kartellijst met ERC (Junts pel Sí – Samen voor Ja), bedankte ERC deze keer vriendelijk. De nieuwe kartellijst Democràcia i Llibertat kreeg uiteindelijk de vierde plaats met 8 zetels. De christendemocratische UDC werd net zoals in september van de kaart geveegd.

Gevolgen voor Catalaanse onderhandelingen

In Catalonië lopen momenteel ook regeringsonderhandelingen, die op een laag pitje werden gezet tot na de Spaanse verkiezingen. De inzet is niet min: onafhankelijkheid. De kartellijst pro-onafhankelijkheid Junts Pel Sí moet echter eerst een minister-president zien te benoemen en heeft daar niet alleen de onthoudingen van de CUP voor nodig, maar ook twee stemmen voor. Een van de voorwaarden van de CUP was het voorstellen van een consensuskandidaat anders dan Artur Mas. De liberalen weigeren vooralsnog de liquidatie van hun kopstuk, maar hun positie is verzwakt. De dreiging van ‘Mas o març’ (Mas of opnieuw verkiezingen in maart) pakt nu niet meer. De liberalen weten dat ze dan op een nederlaag afstevenen. En dat is net waar de CUP op hoopte. Zondag even na middernacht kwam de boodschap al: de CUP eist nog maar eens een andere kandidaat dan Mas. Gezien de afspraak binnen het kartel was dat Artur Mas zou doorgaan als minister-president, ligt de beslissing nu bij de liberale Convergents. De druk om iemand anders voor te stellen, wordt nu wel heel hoog.

Zondag houdt de CUP zijn finale congres om te beslissen over een pact met Junts Pel Sí. Indien het onderhandelingspakket, met Mas, dan geweigerd wordt, resten Artur Mas twee mogelijkheden: het roer overlaten of de handschoen opnemen voor nieuwe verkiezingen. De ultieme datum om een Catalaanse minister-president in te zweren is 9 januari.