Catalonië’s stille opstand lokte Spaanse wraak uit

Het Catalaans parlement stemde op vrijdag 27 oktober over de onafhankelijkheidsverklaring, met lood in de schoenen, zo leek het wel. Terwijl in de straten het feest uitbrak, bleef het oorverdovend stil in de kantoren van de Generalitat aan de plaça de Sant Jaume in Barcelona. Daar zou toen al beslist zijn dat een deel van de regering voor ballingschap zou kiezen bij meer Spaanse repressie.

De Spaanse vlag blijft wapperen aan de Generalitat

‘Drôle de révolution’ zou de gespannen situatie in Catalonië kunnen genoemd worden. Net zoals de ‘Drôle de guerre’ voor de Tweede Wereldoorlog, is er momenteel niet veel sprake van harde acties in Catalonië. Er wordt veel betoogd en geprotesteerd, de tweede algemene staking is net achter de rug, maar de ‘vestiging van de Catalaanse republiek’ blijft alsnog uit.

Toen plechtig over de onafhankelijke Catalaanse republiek werd gestemd in het Catalaans parlement, keken velen reikhalzend uit naar een toespraak van minister-president Carles Puigdemont. De Catalaanse openbare zender TV3 zond de beelden uit van het feest dat was losgebarsten op plaça de Sant Jaume en andere plaatsen in Catalonië. Op hetzelfde scherm kwamen de commentatoren in beeld en ook het dak van de Generalitat. Daar wapperde de Spaanse vlag als steeds naast de Catalaanse vlag. De menigte scandeerde herhaaldelijk om de Spaanse vlag weg te halen. TV3 bleef het dak volgen maar gaf uiteindelijk op. Zoals de menigte, die na het feest afdroop naar huis. De Spaanse vlag, die bleef wapperen. Ook een plechtige toespraak van Puigdemont, die de republiek plechtig had kunnen uitroepen, bleef uit. Dit gebrek aan plechtige symboliek, die aan de wereld de geboorte van een nieuw land moest duidelijk maken, zorgde voor een ongemakkelijke sfeer binnen het republikeinse kamp. Het zou de voorbode zijn van een gedeeltelijke ballingschap, die binnen intieme regeringskringen zou zijn beslist die vrijdag.

Artikel 155

Ondertussen stemde de Spaanse senaat, waar de Partido Popular (PP) een absolute meerderheid heeft, over het opheffen van wat resteerde van de Catalaanse autonomie. De Catalaanse financiën bevonden zich immers al sinds het begin van het jaar onder strikte controle van de Spaanse regering. Het Catalaans parlement was ook de facto al herleid tot een veredeld praatcafé, door de institutionele boycott van Mariano Rajoy’s regering: decreten gestemd in Barcelona werden door de centrale regering aangevochten bij het Grondwettelijk Hof, of het decreet nu grondwettelijk was of niet, het maakte niet veel uit. Gezien de Spaanse regering daarbij de macht heeft de decreten automatisch te schorsen tot het Grondwettelijk Hof een uitspraak doet en het daar dikwijls meer dan 4 jaar over doet, betekent dit dat het Catalaans parlement tandeloos is. Het heeft immers een legislatuur van 4 jaar. Een andere schadelijke factor voor de Catalaanse autonomie, is de steeds toenemende politisering van het Grondwettelijk Hof, nu met een conservatieve meerderheid trouw aan de Partido Popular.

De senaat stemde zonder verrassing artikel 155 goed, met steun van de anti-regionalistische Ciudadanos en de socialistische PSOE, die een kleine maand voordien nog zwoer dit ‘nooit’ goed te zullen keuren. De dag erna kuierde Puigdemont schijnbaar zorgeloos door zijn thuisstad Girona. Hij werd er als een volksheld onthaald en tegelijk belaagd door de pers. Even later verscheen hij voor een tot nu toe laatste institutionele boodschap op de openbare oproep. Een oproep tot kalmte en een waarschuwing aan de bevolking dat er nu moeilijke tijden zouden aanbreken en beslissingen genomen die niet altijd even duidelijk zouden lijken.

Procureur-generaal Knuppel

De trage molen van de Spaanse overheid bleek ondertussen aan een supersonische snelheid te gaan werken. Het staatsblad publiceerde de wettekst van de Senaat nog dezelfde dag en Rajoy’s regering zetelde diezelfde zaterdagochtend al over de toepassing van de strafmaatregelen en de recentralisering van de Catalaanse overheden.

Aan de andere kant bracht procureur-generaal José Manuel Maza het grove geschut in paraatheid. Carles Puigdemont, zijn regering en de leden van het bureau van het Catalaans parlement die de stemming over de onafhankelijkheidsverklaring toelieten, zouden worden vervolgd voor rebellie, opstand en misbruik van openbare middelen (voor het organiseren van het referendum). Maza is ook Spaans voor ‘knuppel’, een naam die hem niet gestolen is.

Maza werd door de Spaanse regering benoemd in zijn functie in november 2016. Daarvoor was er politiek getouwtrek over hoe de procureur-generaal moest handelen, naar aanleiding van de vervolging van de Catalaanse mandatarissen voor het organiseren van de officieuze volksraadpleging van 2014. Dat gaf toen aanleiding tot het ontslag van Eduardo Torres-Dulce, die in december 2014 aftrad voor persoonlijke redenen. Al snel werd echter duidelijk dat hij dat deed door de politieke druk van Rajoy’s regering om de Catalaanse regering van Artur Mas hard aan te pakken. Torres-Dulce zag immers geen strafbare feiten in het ‘participatieve proces’ over de onafhankelijkheid.

De notoir conservatief-nationalistische Maza is nu verantwoordelijk voor het onderzoek naar het referendum en de acties van de Catalaanse regering en parlement. Hij schuwt daarbij de middelen niet: algemene censuur van nu meer dan 200 websites, afbraak van politieke infotentjes, inbeslagname van materiaal pro Catalaanse onafhankelijkheid enz. (allemaal zonder specifieke gerechtelijke bevelen). Dat José Manuel Maza een trouwe partijsoldaat is, werd op 16 mei jongstleden duidelijk: hij werd door de hele Spaanse Kamer van Volksvertegenwoordigers berispt voor het tegenwerken van het onderzoek van onderzoeksrechters in een corruptiezaak van de PP. Gezien zijn functie afhangt van de regering, bleef hij ongemoeid door de onvoorwaardelijke steun van Rajoy’s regering.

Spanje’s wraak

De centrale regering zond ondertussen al haar ‘men in black’ naar Barcelona. Zo’n 150 ambtenaren en hoge functies werden de laan uitgestuurd (zoals Catalonië’s vertegenwoordiger bij de EU, Amadeu Altafaj), terwijl verschillende overheidsagentschappen worden ontmanteld. Daarnaast worden de Catalaanse ministeries uitgekamd: functionarissen moeten hun dagelijkse activiteiten en contacten verantwoorden aan de zendelingen uit Madrid. Communicatie tussen diensten en rapporten moeten nu in het Spaans opgesteld worden, nooit gezien sinds het einde van de dictatuur.

Ondertussen gaat de repressie via gerechtelijke weg door: 9 politieke gevangen telt Catalonië nu al. Na de twee leiders van de onafhankelijkheidsbeweging, werden zeven regeringsleden opgesloten. Rechter Carmen Lamela had na het verhoor amper enkele uren nodig om een motivatie van 18 pagina’s te schrijven en de 7 naar de gevangenis te wijzen. Ze werden onder politioneel hoongelach afgevoerd naar de Madrileense gevangenissen, waar ze een hoofdkap werden opgezet, uitgekleed, vernederd en uitgescholden, aldus hun advocaat. Carles Puigdemont en vier andere regeringsleden wachten nu in Brussel af wat het Belgische gerecht zal oordelen over de Spaanse vraag naar uitlevering. Vandaag moeten ook Carme Forcadell en andere leden van het bureau van het Catalaans parlement verschijnen voor de Audiencia Nacional. Ook hen wordt rebellie en opstand verweten.