CDU moet rekening houden met conservatieve onderstroom

‘Ik ben niet de man van de perfecte enscenering’, zei Armin Laschet zaterdag op het digitale partijcongres van de Duitse christendemocraten (CDU). Nu, dat klopt niet helemaal. Niet alleen overtroefde hij met ‘die beste Rede’ de twee andere concurrenten om het voorzitterschap, maar hij haalde ook een bijzonder werkzame truc uit.

Op het einde van zijn toespraak ging hij naast het spreekgestoelte staan en toonde de 1001 partijgedelegeerden, die achter hun computerscherm zaten, het identiteitsplaatje dat zijn vader als mijnwerker diep onder de aarde placht te dragen. De mijnwerkers hingen het bij behouden terugkeer aan de oppervlakte aan een spijker. Vader Laschet had het zijn zoon meegegeven als geluksbrenger met de woorden: ‘Sag den Leuten, sie können dir vertrauen’.

Het was op dit vertrouwen dat kandidaat-voorzitter Laschet in een perfect staaltje van enscenering inspeelde. En de gedelegeerden kozen voor hem in de tweede ronde. Met 521 stemmen tegen 466 voor Friedrich Merz. Ongetwijfeld hebben vele aanhangers van Norbert Röttgen, die in de eerste ronde sneuvelde, daarna hun stem gegeven aan Laschet.

De wind van voren

Geen risico maar continuïteit. Dat is wat de CDU op zeven maand van de federale verkiezingen wil. Temeer daar bondskanselier Angela Merkel (CDU) dan van het toneel verdwijnt. Maar haar schaduw blijft over de partij hangen. Zelfs Markus Söder, minister-president van Beieren en voorzitter van de Beierse zusterpartij CSU, waarschuwde in een interview met de Westdeutsche Allgemeine: ‘Iedereen die gelooft door een breuk met Merkel de Bondsdagverkiezingen te kunnen winnen, vergist zich fundamenteel’.

Ook voor wie het niet graag hoort, Merkel is (weer) populair bij de Duitsers. Ook dankzij haar strakke houding in de coronacrisis. Wie aan haar beeld als vertrouwenwekkende ‘Mutti’ raakt, krijgt de wind van voren. Dat is wat Friedrich Merz overkomen is. Hij is de man die naar de kernwaarden van de CDU terug wilde. De partij die door toedoen van Merkel meer naar links is opgeschoven. Merz dreigde als voorzitter de bakens weer te verzetten naar rechts. Van die breuk met het Merkel-tijdperk zou het partijestablishment geen pap gelust hebben.

Integrerende opstelling

Laschet daarentegen presenteerde zich als de man van ‘die Mitte’, het centrum. ‘Keine Experimente!’, zoals het met een zes decennia oude slogan van de CDU zou kunnen heten, maar compromissen sluiten. Wat in het voordeel van Laschet speelde, is ook zijn regeringservaring. Al is hij in de loop van zijn politieke carrière vaak onderschat geweest. Hij was toch maar de man die er in 2017 in slaagde de deelstaatverkiezingen in Noordrijn-Westfalen (NRW) — traditiegetrouw een rood bastion — te winnen. Röttgen was dat in 2012 niet gelukt, en Merz bekleedt al sinds 2009 geen politiek mandaat meer.

Als minister-president van NRW heeft Laschet ook vertegenwoordigers van de verschillende stromingen binnen de christendemocratie in zijn regeringskabinet opgenomen. Maar ondanks die integrerende opstelling heeft hij in de tweede stemronde maar een krappe voorsprong van 55 stemmen op Merz gewonnen. Met andere woorden: een groot gedeelte van de partij herkent zich nog altijd in de man die wilde breken met de Merkel-koers. Het is wel zo dat Laschet een team gevormd had met Jens Spahn, de minister van Volksgezondheid. Die heeft een meer conservatief profiel. Spahn zette echter kwaad bloed door tijdens de vragenronde op het partijcongres stemadvies uit te brengen voor Laschet. Daarvoor werd hij bij de verkiezing van de vicevoorzitter afgestraft. Met 589 stemmen kwam hij slechts op de vijfde plaats.

Laschet zou dus maar best naar de raad luisteren van Carsten Linnemann, de vicevoorzitter van de CDU/CSU-Bondsdagfractie, en Tilman Kuban, de voorzitter van de jongerenafdeling Junge Union: ‘Het zou ons verheugen, mocht Friedrich Merz in de nieuwe leidinggevende ploeg van Armin Laschet een belangrijke rol spelen (…). De “Union” (nvdr – het kartel van CDU en CSU) heeft zijn ervaring en competentie nodig’. De CDU onder Laschet moet dus rekening houden met de conservatieve onderstroom. Die is immers niet opgedroogd met de nederlaag van Merz.

Stormram

Of Laschet nu ook kanselier-kandidaat wordt, is nog zeer de vraag. De ‘Union’ wacht de deelstaatverkiezingen in Baden-Württemberg en Rijnland-Paltz in maart af. Het is best mogelijk dat de populaire Markus Söder daarna als stormram het strijdperk van de Bondsdagverkiezingen mag betreden. In ieder geval zal de verkiezing van Laschet tot voorzitter van de grootste partij invloed uitoefenen op de coalitievorming na de federale verkiezingen. Zowel de groenen als de liberalen vertrouwen hem en komen dus in aanmerking als coalitiepartner. Met Merz konden de groenen niet door één deur en Röttgen had al voor het begin van het partijcongres een samenwerking met de liberale FDP van de hand gewezen.

(Dit artikel verscheen eerder op www.knack.be ).