Coronawoordenboek: niet voor covidioten

Wie graag met taal bezig is kan zich nu op het coronawoordenboek storten. Op zoek naar het spoor dat het virus in onze taal getrokken heeft.

Coronawoordenboek

Taal past zich nog sneller aan de realiteit aan dan een virus. Zo zorgt de coronacrisis voor heel wat nieuwe woorden in onze taal. Er zijn leenwoorden uit een andere taal zoals ‘lockdown’ of ‘social distancing’. Daarnaast zijn er ook bestaande woorden die een nieuwe betekenis krijgen. Ten slotte zijn er ook nieuwe samenstellingen zoals ‘luchtmuur’, ‘paniekhamsteren’ of ‘straatschaamte’. Het zal u niet verbazen dat er heel wat corona- of covidsamenstellingen zijn dezer dagen, zoals coronavakantie of coronaspuger. Persoonlijk voel ik wel wat voor het woord ‘covidioot’. Ik voel ook veel sympathie voor de ‘i-Padzuster’

De woordenboekmaker Van Daele heeft nu op haar website een speciale pagina waar het een coronawoordenboek bijhoudt. De woordenboekmaker heeft ter wille van de thuiswerkende student en werknemer ook alle online woordenboeken opengezet. Ook fijn voor een online redactie als die van Doorbraak. 

De redactie van Haarlem 105  belde met Ton den Boon, de hoofdredacteur van de Van Dale en voltijds woordverzamelaar. Hij legt erin uit hoe hij te werk gaat om nieuwe woorden te verzamelen. We hebben het gesprek hieronder klaargezet. Den Boon ziet het als een tijdelijk woordenboek, omdat veel woorden na de crisis ook opnieuw zullen verdwijnen.

C-woord voor dat-relaties

Hieronder enkele woorden uit het artikel en enkel extra’s. Het woordenboek groeit elke dag. En geloof me, het is meer dan enkel leesvoer voor taalaficionado’s. Het is fijn om eens in te grasduinen. U kan dan tijdens een skypevisite, zwaai- of raambezoek of het ouderenuurtje met uw coronakennis uitpakken. U wil niet de naam krijgen een amateur- of toogviroloog te zijn bij een praatje na het zorgapplaus, toch?

C-woord: (het) (eufemisme) corona

‘Je leest niets anders meer dan het c-woord tegenwoordig!’

coronaspuger: (de) iemand die een ander naar het leven staat door deze bewust (te dreigen) in het gezicht te spugen in tijden van corona

‘Telkens ik een hamsteraar van jetje zie geven, komt de coronaspuger in me boven.’

coronavakantie: (de) als een vakantie voorgestelde periode dat iemand als gevolg van corona geen contactonderwijs kan volgen en/of niet naar zijn werk kan

‘Terwijl zorgverleners hard werken, wanen sommigen zich op coronavakantie.’

covidioot: (de) iemand die uit pure domheid niet doet aan sociale onthouding en tevens de regels overtreedt die bedoeld zijn om de verspreiding van corona tegen te houden of te vertragen; ontleend aan Engels covidiot, een porte-manteauwoord van COVID-19 en idiot

‘Gisteren zat de bank op het park weer vol covidioten.’

datrelatie: (de) relatie waarbij twee of meer personen op regelmatige basis via sociale media, bv. Skype, samen borrelen wanneer ze door omstandigheden (zoals een besmettelijke ziekte) niet in elkaars fysieke aanwezigheid kunnen socializen; gevormd naar analogie van latrelatie op basis van het letterwoord dat: drinking apart together 

‘Gisteren op Skype goed doorgezakt met de boys, we hebben een triootje in onze datrelatie!’

ellebooghoesten: (werkwoord, onbepaalde wijs) hoesten in de elleboog (in plaats van met de hand voor de mond) om eventuele verspreiding via de lucht van ziektekiemen te voorkomen of te beperken én om te voorkomen dat het virus via de handen wordt verspreid, synoniem elleboogkuchen

‘Hou dat ellebooghoesten ook na het c-woord maar vol, ’t is ook goed tegen de griep.’

iPad-zuster: (de) verpleeghulp of -kundige die in verzorgingshuizen die geen bezoekers meer ontvangen, faciliteert dat bewoners via FaceTime en Skype contact kunnen houden met hun kinderen en kleinkinderen

‘”Multinationals als Apple krijgen weer gratis reclame dankzij neologismen als iPad-zuster,” zei de covidioot.’

lockdown: (de) noodmaatregel of noodtoestand, waarbij een land, streek, stad of gebouw niet mag worden betreden of verlaten vanwege een gevaar of de dreiging van gevaar, bv. een virusinfectie; Engels

‘Introverten zijn niet in lockdown, zij leven in hun ideale wereld.’

ouderenuurtje: (het) uur dat supermarkten uitsluitend toegankelijk zijn voor ouderen

‘Tijdens het ouderenuurtje loopt de Delhaize vol kleingeldbomma’s.’

raambezoek: (het) raamvisite, zie ook zwaaibezoek

‘In Amsterdam hebben ze al jarenlange ervaring met raambezoeken, dat komt van pas.’

social distancing: (het) het mijden van openbare gelegenheden, bv. tijdens een epidemie of pandemie ter voorkoming van ziekteverspreiding, en het afstand houden van anderen in het algemeen; Engels, letterlijk: afstand houden in het sociale verkeer

‘Nu is social distancing een heldendaad, vroeger heette dat asociaal zijn. Het kan verkeren.’

straatschaamte: (de) schaamte die iemand ervaart wanneer hij of zij tijdens een (gehele of gedeeltelijke) lockdown op straat is, bv. om de noodzakelijke boodschappen te doen, zie ook buitenschaamte

‘Na de vliegschaamte, de straatschaamte. Als we gêne konden bottelen, werden we allemaal stinkend rijk.’

toogviroloog: (de) leek die als dilettant op het gebied van de virologie nepinformatie verspreidt over een virus, de overdracht daarvan en/of de behandeling ervan

‘Op 13 maart zaten de cafés nog vol toogvirologen, intussen zijn ze verkast naar Twitter.’

twitterviroloog: (de) leek die op Twitter kritisch schrijft over de maatregelen die echte virologen hebben geadviseerd ter bestrijding van een infectieziekte zoals COVID-19

‘Al die twittervirologen kregen hun diploma waarschijnlijk bij de cornflakes.’

zorgapplaus: (het) applaus van veel mensen op allerlei plaatsen voor alle mensen die werken in de zorg, m.n. als uiting van waardering voor al het werk dat mensen verrichten die  in de zorg werkzaam zijn

‘Nu allemaal een zorgapplaus geven, een paar maanden geleden was het nog een besparingsapplaus.’

zwaaibezoek: (het) zwaaien door het raam heen bij iemand die door de coronacrisis geen fysiek bezoek mag ontvangen, zie ook raambezoek