Daar zijn de transfers weer

Vives zou Vives niet zijn, als het niet met de regelmaat van de klok het Belgische transfersvuurtje oppookte. (‘Zucht’ zeggen de Paul De Grauwes en Koen Schoorsen van deze wereld voor het slapengaan.) In een groot, spits en kurkdroog artikel was De Standaard de eerste krant die deze week berichtte dat Vives de transfers tussen de Belgische gewesten voor het eerst had berekend over 5 jaar-aan-één-stuk, van 2007 tot 2011, en dat deze merkwaardig goed blijken te hebben standgehouden te midden van de forse economische wind op kop die ons in die periode (en nu nog) te beurt is gevallen.

Bloemetjes verwelken, scheepjes vergaan, maar de Belgische transfers lijken eeuwig te bestaan.

‘Et alors?’ De interessantste manier om naar transfers uit de Belgische begroting te kijken, is immers niet economisch. Meer werkloosheid in Vlaanderen, maar nog altijd grote transfers binnen de werkloosheid van Vlaanderen naar Wallonië! Noch demografisch. Vlamingen zijn ouder en leven langer dan Franstaligen, maar nog altijd transfers binnen de pensioenen van Vlaanderen naar Wallonië! De interessantste manier is politiek. Want zeker in België veranderen politieke machtsverhoudingen nog trager dan de demografie of de economische conjunctuur.

Bloemetjes verwelken, scheepjes vergaan, maar de  minorisering van de Vlaamse meerderheid (nadat die uit de federale gehaktmolen is gekomen) lijkt eeuwig te bestaan.

(Zeker na de zesde staatshervorming, die volgens Wilfried Dewachters nieuwste boek alleen maar leek op een decentralisering, maar in feite vooral een verdere verzwakking van de Vlaamse positie op het federale strijdtoneel moest verdoezelen. Oh ja, en ook een toenamevan de transfers, vooral door toedoen van de extra zak geleend gratis geld voor Brussel. ‘Ceci n’est pas une décentralisation.’)

‘It’s the politics stupid.’

Jazeker de solidariteit meneer. Wallonië is flink armer dan Vlaanderen, en de achteloze voorbijganger – ‘It’s Tuesday, this must be Belgium’- zou de transfers daaraan kunnen toeschrijven. Alsof ze spontaan zouden beginnen te verdwijnen zodra Wallonië zijn achterstand zou beginnen inhalen (zoals de staatsschuld volgens wijlen Guy Mathot). En de Vlaming, hij wachtte voort.

Want een groot stuk van de transfers zijn ‘sticky’: niet economisch maar politiek. Immers: in de VS –om maar één voorbeeld te noemen – is zeg maar Missouri ook pakken armer dan bijvoorbeeld Texas. Echter in tegenstelling tot Wallonië in België slaagt Missouri er niet in die armoede om te zetten in een extra solidariteitsbijdrage binnen het Amerikaanse systeem van ‘fiscal federalism’. En immers: waarom is de Belgische gezondheidszorg net als in Zweden niet al lang aan de deelstaten toevertrouwd? Omdat de PS steeds een pseudoverontwaardigd ‘no pasarán’ heeft uitgesproken tegen deze oude en allesbehalve-gekke Vlaamse vraag. En nog: waarom geraakt de slechts zeer modaal verdienende Vlaamse verpleger (m/v) of onderwijzer (m/v) maar niet weg uit de topregionen van de tariefstructuur van de inkomstenbelasting? Omdat de Franstaligen geeuwen: ‘Bof, ver van mijn bed show, die verlaging van de personenbelasting’.

Bovendien, in Parijs en Londen zitten ook pakken daklozen op het voetpad te bedelen in de decemberguurte, nog meer dan in Brussel, terwijl – van de oude lidstaten van de EU – Brussel samen met Berlijn de enigehoofdstedelijke regio is die niet massáál transfers opstúúrt naar de rest van het land. (In België gaat de ruzie altijd over transfers van Vlaanderen naar Wallonië. Maar Brussel, die derde – lachende – hond, die heeft misschien nog de allervetste vis. Ach die kabinetten, baronieën, topsalarissen van beheerders van instellingen voor daklozen, asielzoekers en andere verschoppelingen, ach die dienstwagens (het hoeven niet noodzakelijk Porsches te zijn).

Eén antwoord op deze paradoxen: ‘It’s the politics stupid’. België is een slecht geregelde en maar half uitgevoerde echtscheiding – de irritante, slome nasleep van een gedwongen huwelijk. Waarin een van de partners pas lang nadat de echtscheiding met onderlinge toestemming (EOT) is getekend – het huwelijk werd Vlaanderen opgedrongen maar voor een echtscheiding moet je met twee zijn – is gaan beseffen dat hij niet alleen tijdens het huwelijk maar ook gedurende de echtscheiding gepluimd wordt. (Die EOT ‘avant la lettre’ – België is progressiever dan je denkt – dat was reeds in 1970: de Franstaligen zagen dat de Vlamingen alleen maar meer noten op hun zang zouden krijgen en dwongen prompt – per grondwet – het confederalisme af. Inbegrepen een fikse onderhoudsuitkering van onbepaalde duur aan zichzelf.)

Sommige mensen hebben veel tijd nodig om volwassen te worden. Te veel tijd in het geval van Vlaanderen, want om de EOT te wijzigen is ondertussen de instemming nodig van diegene die ze buiten verhouding naar haar hand heeft weten te zetten. ‘Cette vieille dame de fer, la Belgique francophone’. Die zonder aarzelen de grondwet vergrendeld en nog eens vergrendeld heeft (men kan niet beveiligd genoeg zijn tegen inbrekers). Laat je geen zand in de ogen strooien, een enkele MR in de federale regering weegt ‘par décret’ en als het er écht op aankomt even zwaar als drie Vlaamse partijen.

‘De Franstaligen hebben per kop van alles meer’ schreef wijlen Knack-hoofdredacteur Sus Verleyen –als een van zijn paard gebliksemde Saulus- al in de jaren 80. (Vives berekent dat een Waal maar liefst dubbel zoveel transfers ontvangt als dat de Vlaming er geeft.) Maar Verleyen had erbij moeten zeggen: om te beginnen buiten verhouding meer macht(en meer politici in het kielzog daarvan). In allerlei landen is het voordeel in termen van extra overheidsuitgaven – ‘pork barrel’ – dat politiek oververtegenwoordigde regio’s uit hun oververtegenwoordiging hebben weten te halen zeer goed gedocumenteerd, dankzij de ambacht die ‘political economics’ heet. In hun klassieker The economic effects of constitutions (2003) tonen Persson en Tabellini oorverdovend aan dat de begrotingsweerslag van politieke machtsverhoudingen gigantisch is. Er is in principe niet zoveel verschil tussen de ‘bridges to nowhere’ in het Alaska van een grijnzende Sarah Palin enerzijds, en de gewilde onderontwikkeling van Berbers Marokko door de Arabisch sprekende Hassan-dynastie residerend in de paleizen van Rabat en Casablanca anderzijds. Dominante politici slagen er telkenmale in het eigen volk eerst te bedienen.

‘Dis-moi’. Welk voordeel zou de economische crisis voor Vlaanderen hebben gehad inzake de door de Flahauts en Reyndersen van deze wereld gemanipuleerde 60-40-regel voor aanwerving van federale ambtenaren? (Voor ambtenarenjobs die er echt toe doen wordt ‘conveniently’ een 50-50-verdeling voorzien.)  Welkvoordeel zou de economische crisis voor Vlaanderen hebben gehad inzake de verschillende extra potjes (postjes schreef ik bijna) – ergens weggestopt op blz. 214 van de federale begroting – die al jaar en dag door het obese naar adem happende Brussel worden leeggelikt?

Sinister detail: wegens ‘too hot to stomach’ heeft Vives in zijn recentste studie de transfers uit de al decennia lange reusachtige Belgische staatsschuld buiten beschouwing gelaten. Opnieuw vrij naar Mathot: het is nooit de bedoeling van Franstalig België geweest dat die schuld zou weggaan (‘stupid’).

Transfers zijn in België lang genoeg berekend. Nu is het tijd om ze te verklaren.

En om – middels een aanpassing van de EOT – het Belgische confederalisme dat al dateert van 1970, eindelijk ook financieel gestalte te geven.