Dankzij de Delhaize

De kleuterschool was een hel, niet alleen voor mij maar ook voor mijn ouders. Ik was 2,5 jaar toen ze mij naar school stuurden en ik kwam elke dag huilend naar huis. Ik was niet alleen een bang kind maar ook een onzeker kind. 2,5 jaar van mijn leven had ik doorgebracht in een beschermd en warm nest waar alleen Turks werd gesproken. Nu moest ik mijn plan trekken. Ik herinner mij niet veel van die dagen. Mijn ouders daarentegen kunnen uren hartelijk lachen en praten over mijn hysterische buien thuis: opgekropte woede-uitbarstingen en teleurstelling waren dagelijkse kost omdat ze mij naar die school stuurden. Ik schreeuwde dat ik geen Vlaams kon en wilde niet meer terug.

En op een dag hielden de huilbuien op. Ik had een vriendinnetje gevonden, Esther, met wie ik elke dag speelde op school en met wie ik ruzie maakte en dan de verhalen aan mijn moeder vertelde bij een glas fruitsap in de keuken. Ze zeggen wel eens dat kinderen alles absorberen als een spons en met die kennis hadden mijn ouders mij onvoorbereid naar school gestuurd. Op korte tijd had ik een taal geleerd. Geen leerkracht die had geklaagd over leerachterstand, geen ouders die hadden geëist dat hun dochter in haar moedertaal moest opgevangen worden op school, geen gedoe, enkel geduld.

Visionairen

Mijn ouders waren visionairen op vlak van integratie. Ofwel was het gewoon een gebrek aan  integratieprojecten en inburgeringsklassen in de jaren 80 die er voor hebben gezorgd dat wij zo snel mogelijk moesten meedraaien met de maatschappij. Ik blijf het herhalen maar wij waren onbewust met integratie bezig: op school, op de speelplaats, in onze sportclubs, in de bibliotheek, in ons dorp met onze buren.

En wat gebeurt er vandaag, anno 2017? De sportclubs moeten diverser, de scholen moeten de moedertaal tolereren in de klassen, er worden migrantenpartijen opgericht omdat de allochtone Vlaamse gemeenschap zich niet gehoord voelt. En alweer worden problemen benoemd zonder naar de oorzaken te kijken. Niemand is verontwaardigd omdat het leesniveau van de kinderen in het onderwijs daalt, iedereen is verontwaardigd omdat Ahmet of Fatma geen les krijgen in hun moedertaal in het Vlaams onderwijs.

Lezen in Delhaize

Geef een kind een boek en je hoeft hem bijna niet meer op te voeden, zegt mijn moeder. Met die instelling zijn wij opgegroeid in Overpelt. Wij gingen met het hele gezin in het weekend winkelen in de Delhaize. De reden dat ik deze supermarkt vermeld is omdat ze toen een uitgebreide rayon hadden met stripverhalen en andere kinderboeken. Om de zoveel tijd mochten mijn broer en ik een boek uitkiezen daar. Als onze ouders de rayons afliepen voor hun boodschappen, gingen mijn broer en ik naar die goedgevulde rayon met boeken. Uren heb ik doorgebracht op die kille, vuile vloer, boeken doorbladerend. Ik herinner mij dat ik nog maar pas begon te lezen en dat mijn moeder mij een boek met tekst en illustratie kocht. Ik herinner mij het woord ‘jongen’ en hoe ik met veel frustratie dat woord  maar niet kon ontleden en uitspreken. Tegen dat we terug thuis waren had ik in de auto dat boek al uitgelezen, tot grote ergernis van mijn ouders. Soms moest ik ze beloven dat ik niet zo snel zou lezen en dat ik nog wat boeken moest bewaren voor de aankomende vakanties.

En dan waren er die lange, eenzame dagen tijdens de zomervakanties dat onze ouders ons meesleepten naar hun dorpen in het verre Anatolië om tijd met de familie door te brengen. Familie die we amper kenden en die ons uitlachte omdat ons Turks niet meer zo vlot was. Wisten zij veel dat we dagelijks met de Turkse én de Nederlandse taal bezig waren. Wisten zij veel dat mijn moeder en ik samen Heidi in de bergen lazen in het Turks. Wisten zij veel dat we later zouden moeten tolken voor Turken in Limburg, die mijn ouders verweten dat ze ons te westers opvoedden. Enfin, onze koffers waren altijd volgestouwd met boeken en in Ankara stopten we altijd langs een bekende uitgeverij om Turkstalige boeken mee naar België te nemen.

Strijden met taal

Vandaag de dag ervaar ik nog altijd een strijd met taal. Als ik te veel en te lang met het Nederlands bezig ben, vergeet ik mijn Turks en omgekeerd. Het is telkens zoeken naar een balans. Maar ik weet dat ik het kan oplossen door wat meer in die taal te lezen. Soms maakt mijn moeder mij er op attent dat mijn Turks begint te slabakken. Het is heel intensief om met de Turkse taal bezig te zijn. Het is een taal met een paar letters meer in het alfabet en een moeilijke grammatica. Er zijn vaak ook woorden die ik niet begrijp en die ik moet opzoeken en plaatsen in de context van het verhaal waarin ik bezig ben. Het neemt meer tijd in beslag dan dat ik een Nederlandstalige boek lees. Het Nederlands is mijn functionele taal die ik dagelijks gebruik, het Turks is mijn moedertaal die ik probeer te onderhouden en uit te breiden.

De kracht van het lezen

Lezen voedt niet alleen de geest maar onderhoudt dus ook een taal. Hoe is het dan mogelijk dat net in een land als België in deze tijden het leesniveau zo naar beneden is gedaald (van de achtste naar de 32ste plaats). Minister Crevits zou zich beter bezighouden met dit probleem dan aller moedertaal te introduceren in het onderwijs.

Niet alle verantwoordelijkheid mag aan de schoolinstelling gelinkt worden. Ik zeg altijd dat ouders een bepalende rol hebben in de verdere ontwikkeling van hun kroost. In plaats van mini-tv’tjes te installeren in de auto zodat hun kinderen niet te veel jengelen tijdens een uitstap, zouden ze hun kinderen wat meer boeken mogen aanbieden. Wanneer een kind zich verveelt schieten ouders tegenwoordig in een kramp. Niemand zegt tegen hun kinderen dat ze dan maar een boek moeten pakken. In plaats daarvan zorgen de ouders van tegenwoordig voor afleiding met dure speelgoed. Er is gewoonweg geen leescultuur meer. Vaak hebben mensen mij gevraagd waarom ik zoveel lees. Alsof er een reden moet zijn om met taal bezig te zijn, om van boeken en literatuur te houden.

Ik verbaas mij er elke dag over: ik ben opgevoed door mensen die maar tot hun elfde naar school zijn geweest. Vaak vertelt mijn moeder over haar jeugd in Turkije en dat ze als kind hevig verlangde naar boeken en die niet kreeg omdat ze de middelen er niet voor hadden. Nu zijn er hoogopgeleide mensen die hun kinderen opvoeden zonder boeken maar met een mening over de moedertaal van een ander kind. Als allochtone ouders nu ook maar begaan waren met het leesniveau van de gemiddelde Vlaamse leerling…