De Baskische uitzondering op de Spaanse regel

Want samen met andere Iberische regio’s moest de rijkste regio van Spanje wegens een lege schatkist onlangs aankloppen bij de centrale Spaanse overheid. Toch is het lang niet bij alle Spaanse regio’s ‘Iberia Miseria’. Misschien kan de noordelijke regio van ons land beter eens een kijkje nemen bij de autonome gemeenschap Baskenland, dat voor zijn financiële middelen veel minder afhangt van de centrale regering in Madrid.

Catalonië, Valencia, Murcia, Andalusië, Castilla-La Mancha, de Balearen en de Canarische Eilanden, allemaal hebben ze grote problemen met het afbetalen van hun schulden. Dit jaar moeten alle Spaanse regio’s samen nog bijna zestien miljard euro aan schulden aflossen. De decentralisatie van Spanje heeft veel geld gekost. Daarbij wordt al gauw gekeken naar de vele ambitieuze en kostbare bouwprojecten die tal van lagere overheden richting enorme tekorten dreef. Wat het aandeel in de schuld betreft ten opzichte van het bbp spant Catalonië de kroon met 20,7 %, een regio als Valencia zit aan 19,9 % en een ander weinig positief voorbeeld zijn de Balearen met 16,3 %. Uitzondering op de regel dat de Spaanse regio’s er amlastig voorstaan is Baskenland. Het aandeel van deze regio in de schuld ten opzichte van het bbp bedraagt ‘slechts’ 8,1 %. Dat ‘el país vasco/Euskadi’ op alle vlakkken altijd anders is dan de anderen kan niet de verklaring zijn voor dit opvallende verschil.

Catalonië

Toch valt het ook de andere regio’s op dat Baskenland zowat het beste jongetje van de klas is als het op afbetalen van schulden aankomt. In die mate zelfs dat het bij sommigen regelrechte afgunst opwekt. In Barcelona klinkt het dat Catalonië geen beroep zou moeten doen op het noodfonds als het dezelfde fiscale behandeling zou krijgen als de Basken die de gezondste overheidsfinanciën hebben en de laagste werkloosheid kennen van het hele land tussen Pyreneeën en de Straat van Gibraltar. De Catalaanse regering doelt daarmee op het feit dat anders dan Baskenland Catalonië nooit de bevoegdheid kreeg om eigen belastingen te heffen.

Vlaanderen

Niet alleen in de noordoostelijke mediterrane regio van Spanje maar ook in Vlaanderen wordt door sommigen met nauwelijks verholen jaloezie naar het Baskische model gekeken. Nadat de Basken in 2002 als autonome gemeenschap een bijna totale fiscale autonomie verwierven, innen ze hun belastingen bijna volledig zelf, maar bovendien hebben ze zeggenschap over de financiering van de ‘federale’ bevoegdheden uitgeoefend op hun grondgebied. Daardoor kan de Baskische regering haar eigen belastingen heffen en beheren. Van dat geïnde belastingsgeld draagt Baskenland een deel aan de Spaanse overheid af voor aangelegenheden van nationaal belang, zoals buitenlandse zaken, defensie en douane. De btw is de enige belasting die de Baskische overheid niet zelf in handen heeft.
 De Basken zelf zijn er alvast van overtuigd dat hun economische successen van de laatste tien jaar en de minder erge economische crisis op dit moment te danken zijn aan hun fiscale autonomie.

Oude droom

Dat de meeste andere Spaanse regio’s nu aankloppen bij de centrale overheid in Madrid betekent niet dat de regio’s zich zomaar goedschiks kunnen vinden in de besparings- en hervormingsmaatregelen die het centrale gezag hen in ruil voor steun oplegt. In diverse regio’s, met Catalonië op kop, vreest men immers dat de Spaanse conservatieve regeringspartij de crisis aangrijpt om een oude droom van Franco te realiseren en de staat opnieuw te centraliseren. In de rechtervleugel van de Partido Popular van premier Mariano Rajoy gaan zelfs stemmen op om de autonome regio’s gewoon af te schaffen. De regering-Rajoy deinst er op diverse fora immers niet voor terug om de regio’s aan te wijzen als hoofdschuldige van de begrotingsproblemen. Met hun nét iets grotere autonomie dan de andere regio’s lijken de Basken deze dans alvast te kunnen ontspringen.