Joël De Ceulaer begrijpt vrijheid van meningsuiting niet

Joël De Ceulaer heeft zichzelf het imago verworven van een diepe denker. Dat imago zet hij nu in tegen de poging van Tom Van Grieken om – het zijn De Ceulaers’ woorden – ‘de duts uit te hangen’. Hij toonde zich onder andere ‘een teergevoelig sneeuwvlokje’, zo zegt hij, in zijn reactie op Laurette Onkelinx die zijn partij racistisch noemde: Van Grieken diende prompt een klacht in wegens smaad, laster en eerroof. De Ceulaer vond dat ‘niet flink’ (De Morgen 01/06, p. 2).

‘Ik heb Egmont altijd verdedigd’

Welk was zijn bezwaar? Van Grieken probeert, volgens hem, op die manier Onkelinx ‘het zwijgen op te leggen’. En dat vindt hij een slecht idee. Hij herinnert eraan dat hij zelf altijd het standpunt heeft verdedigd dat uitgeverij Egmont, verbonden aan Vlaams Belang, een plek moest krijgen op de Boekenbeurs, wat tot vorig jaar steevast werd geweigerd. ‘Ik verwerp alles waar u voor staat,’ zegt hij nog, ‘maar vind dat u vrij moet kunnen spreken (…). Dat u nu op uw beurt Onkelinx het zwijgen wilt opleggen, is dus flauw.’ Hij streeft volgens hem daarmee immers het ‘chilling effect’ na, mensen intimideren.

Ik ga hier niet in op de redenering die daarop volgt waarin De Ceulaer aantoont dat het Vlaams Belang volgens hem nog altijd racistisch is. Ik geef hem daar zelfs geen ongelijk in, en als hij gelijk heeft dan zou Van Grieken erg dom zijn als hij Onkelinx een proces zou aandoen, want hij zou dat grandioos verliezen, met alle bijhorende negatieve publiciteit die dat meebrengen zou. In plaats van te ‘chillen’ zou La Laurette daarom verlangend moeten uitzien naar die kans om het Belang, net als eerder het Blok, met open vizier te bestrijden en voor een rechtbank te ontmaskeren.

Het is een debat waar ik me eigenlijk niet in wil moeien. Waar ik me wel in wil moeien is de foute opvatting die De Ceulaer hier verkondigt over ‘freedom of speech’. In zijn optiek mag iedereen straffeloos over om het even wie om het even wat zeggen en moet de beledigde partij zich niet verweren. Hij negeert daarbij een zeer opmerkelijk vonnis waar ‘progressief’ Vlaanderen niet graag aan herinnerd wordt: de zaak Demeulemeester versus Brusselmans (21/12/2000), want een Humo-chouchou kwam er bekaaid van af.

Censuur kan niet, schadevergoeding wel

Wat was de kwestie? Herman Brusselmans had mode-ontwerpster Ann Demeulemeester in de ‘roman’ Uitgeverij Guggenheimerbetiteld als ‘een dwergpoliep met puitenogen met haar van op haar pruim tot op haar rug’, die – omdat ze de lelijke uniformen van het Belgisch leger had ontworpen – ‘standrechtelijk moet gefusilleerd worden.’ De aanleiding zou geweest zijn dat zijn vriendinnetje bij een sollicitatie door haar afgewezen was, maar dat weet ik niet met zekerheid.

In alle geval, het zal iedereen opvallen dat Brusselmans niet slechts de fysieke integriteit van de dame in kwestie beledigde (wat eigenlijk een vorm van racisme mag heten) maar ook nog een satirische oproep deed om haar te vermoorden. Demeulemeester was dus nog braaf dat ze hem slechts aanklaagde wegens schending van haar privéleven. Zij eiste een schadevergoeding van 100.000 frank en een publicatieverbod van de omstreden passages. Op het eerste punt kreeg zij gelijk, op het tweede niet.

Belangrijk was de motivatie van de rechtbank: ‘Het recht op de vrijheid van meningsuiting en een literair genre zoals scheldproza of satire (zijn) geen vrijgeleide voor het plegen van het misdrijf beledigen’. Van een publicatieverbod wilde ze evenwel niet weten omdat dat zou neerkomen op censuur.

Een interessant geding

De kern van de zaak is dus dat je mag beledigen zoveel je wil, maar dat je daar ook de gevolgen van moet dragen. Dat is heel wat anders dan De Ceulaer beweert: indien Van Grieken zich benadeeld voelt door de uitspraken van Onkelinx, dan is het indienen van een klacht geen vorm van intimideren, maar van genoegdoening zoeken. Een andere zaak is natuurlijk of Van Grieken zijn gelijk zou halen, ik denk van niet. Het zou in alle geval een interessant geding worden.