De dubbele moraal van Facebook

Net als het Walt Disney Channel en de vroege VTM, wil Facebook liefst vermaak brengen voor het hele gezin. Dan moet je wat voorzichtig zijn met seks, geweld en politiek extremisme. De nerds van het bedrijf hebben dus algoritmes ontworpen om op automatische wijze ongewenste beelden en boodschappen op te sporen en te verwijderen. Dat is niet zo gemakkelijk. Je moet die algoritmen het verschil aanleren tussen een gefotografeerde en een geschilderde tepel. En het verschil tussen nigger, nigga en ‘nigger’-tussen-aanhalingstekens. Maar uiteindelijk lukt dat redelijk. Boodschappen als ‘black people are stupid’, ‘white people are stupid’ enzovoort worden opgespoord en verwijderd. Hoewel, niet altijd, want Facebook wil ook niet al te streng zijn.

Minderheidsgroepen

Nu heeft het bedrijf onlangs beslist om de algoritmes aan te passen om ‘minderheidsgroepen’ als vrouwen, zwarten, moslims, Joden en de LGBTQ-gemeenschap wat meer ruimte te geven. In de eerste fase beschouwt men boodschappen met vernederende opmerkingen over ‘whites’, ‘men’ en ‘Americans’ voortaan als potentieel minder storend. Daardoor worden nu dagelijks ongeveer 10 000 boodschappen minder verwijderd dan voorheen. Er is dus minder censuur, maar de censuur is eenzijdiger. Men behandelt berichten met zinnetjes als ‘white people are stupid’ en ‘men are trash’ minder streng dan berichten met ‘black people are stupid’ en ‘women are trash’. Ik heb daar een lang stuk over gelezen in de Washington Post. Het was mij niet helemaal duidelijk of de nieuwe algoritmes ook een verschil zouden maken tussen ‘christianity sucks’ en ‘islam sucks’.

Het WP-stuk levert voor het nieuwe beleid weinig argumenten aan, maar herhaalt ze wel heel vaak. Zwarte FB-gebruikers werden disproportioneel getroffen door het vroegere ‘neutrale’ algoritme (1). Je kunt het racisme niet aanklagen als je niet af en toe iets denigrerends over blanken zegt (2). Er werden te vaak ‘valse positieven’ verwijderd waarin woorden als ‘blanke’ een onschuldige betekenis hadden (3). En je moest er rekening mee houden dat minderheidsgroepen ‘historically marginalized and underrepresented’ waren (4). Ik zal hier alleen iets zeggen over argument (1) en (4).

Disproportioneel

Als zwarte FB-gebruikers disproportioneel getroffen werden door het neutrale algoritme, kan dat meerdere oorzaken hebben. Het zou kunnen dat anti-blanke animositeit onder de zwarte bevolking meer verspreid is dan anti-zwarte animositeit onder de blanke bevolking. Of dat BLM-activisten actiever aanwezig zijn op Facebook dan de gevreesde ‘white supremacists’. Of zelfs dat er van die laatste minder zijn dan je zou denken op basis van onze tv-beelden.

Maar de vraag die ik mij vooral stel is deze: is het waar dat die zwarte gebruikers vaker getroffen worden door een verbanning? Steven Pinker wordt soms uitgelachen omdat hij over alles nauwgezette statistieken bijhoudt. Bijvoorbeeld over de stijging en daling van het aantal bejaarden dat op Google zoekopdrachten invoert naar racistische mopjes. Ik voor mij hou van die statistieken. Het WP-stuk bevat er echter geen enkele. Je krijgt alleen tientallen klachten van zwarte activisten. Mijn conclusie zou zijn dat die activisten nogal gemakkelijk klagen. Maar met echte cijfers kun je mij altijd van mijn ongelijk overtuigen.

Historische marginalisering

Het argument van de ‘historische marginalisering’ is van een ander kaliber. Je moet van slechte wil zijn om een mógelijk verschil te ontkennen tussen uitspraken als ‘Nederlanders zijn stom’, ‘Walen zijn stom’, ‘blanken zijn stom’, ‘moslims zijn stom’, ‘Marokkanen zijn stom’, ‘zwarten zijn stom’ en ‘Joden zijn stom’.

Maar het gaat in al die gevallen om een mógelijk verschil. Hoe erg de uitspraak ondertussen bedoeld is, en hoe hard ze aankomt, zal van veel zaken afhangen. Onze vorige poetsvrouw, een Waalse, zei dingen als: ‘Vous savez, celle-là, elle est comme tous les Flamands … allez pas vous, hein’. Mijn vrouw en ik vertrokken daarbij geen spier. We haalden alleen in gedachten onze schouders op. Joden, zwarten en Marokkanen zouden op een soortgelijke uitspraak allicht anders reageren.

Anti-zwart geweld uit het verleden

De zwarten in de VS zijn tot lang na de slavernij het slachtoffer geweest van onrecht en geweld. Dat Al Jolson zijn gezicht zwart verfde toen hij zong, daar kan ik niet zwaar aan tillen. Dat Prissy in Gone With the Wind als een stereotiep lui negerslaafje werd neergezet, brengt mijn bloed niet aan het koken. De film had nog meer stereotypes in de aanbieding. Maar er gebeurden wel andere, ergere dingen.

In het begin van de twintigste eeuw werden jaarlijks nog 100 zwarten opgehangen door blanke menigtes. Journalisten waren daarbij aanwezig en brachten er verslag van uit. H.L. Mencken vond het een smet op zijn carrière dat hij nooit zo’n verslag had kunnen schrijven omdat hij altijd te laat kwam bij zulke gelegenheden. En tot in de jaren zestig werden zwarten in het zuiden geïntimideerd door blanke knokploegen zodat ze niet zouden gaan stemmen. Dát anti-zwarte geweld en díe anti-zwarte intimidatie is verdwenen. Onder andere dankzij de vreedzame acties voor emancipatie en burgerrechten.

Historische rancune

Bovenvermelde Pinker beschouwt politieke correctheid als een soort onnozel neefje van de emancipatiestrijders. Eentje dat de verkeerde straat insloeg, waar het krioelt van irrationele reflexen, vitterijen, kinderachtigheden en taboes. In dat straatje wordt historische rancune verkocht per strekkende meter en vendettamentaliteit in grote bokalen. Het systematische anti-zwarte geweld uit het verleden wordt er als excuus gebruikt voor een nieuwe dubbele moraal. De nuchtere toeschouwer vindt dat allemaal gekheid want ‘two wrongs don’t make a right’. En ondertussen is het aantal moorden van zwarten op blanken in de VS vandaag veel groter dan omgekeerd (*). Die verhoudingen worden vaak overdreven in fake news-berichten, maar je moet alleen de factchecks erop bekijken om te zien dat de vaststelling op zich correct is.

En dan nog: die moorden vroeger en nu veranderen niets aan de grond van de zaak. Alle blanken zíjn niet stupid, evenmin als alle zwarten dat zijn. Het is gewoon niet waar. Wie zoiets altijd maar op zijn Facebookpagina herhaalt, is een bekrompen mens die vastzit in ideologische veralgemeningen. Wie daarentegen alleen af en toe zoiets schrijft, heeft misschien iets onaangenaams meegemaakt met iemand van de andere groep. Dat overkomt zowel een blanke als een zwarte. Al maken ze misschien niet dezélfde onaangename dingen mee. Voor zo’n frustratie kan ik een zeker begrip opbrengen.

Handig keuzemenu

Soms is het beter om al die omstandigheden, bedoelingen, achterliggende ideologieën, frustraties en excuses te vergeten. Om gewoon te kijken wat er op papier staat. Of in dit geval op het scherm verschijnt. Een leraar werkt ook zo. Om een cijfer te geven, kijkt hij of het vraagstuk correct is opgelost. Niet of de leerling het goed bedoelde, al dan niet zijn best deed, meegaand of lastig is, slim of dom. Dat heeft allemaal zijn belang, al kan de leraar het vaak niet goed beoordelen. Maar voor het cijfer speelt het in elk geval niet mee.

Zuckerberg kan dus best de verschillende stupid-commentaren gelijk behandelen. Ofwel allemaal verwijderen ofwel allemaal laten staan. Dat laatste lijkt mij het beste. Waarom zou hij allerlei berichten en gebruikers gaan blokkeren als hij een handig keuzemenu heeft ontworpen waarmee ik dat zelf kan doen? Ook kun je hopen dat gefrustreerden vanzelf afkoelen. En dat bekrompen ideologen het ooit moe worden elkaar op Facebook hun echo’s toe te roepen. Ik heb er weinig vertrouwen in, maar je weet maar nooit. Wat ik wel weet is dat het breder toelaten van ‘white people are stupid’-berichten geen kalmerend effect zal hebben op degenen die graag een ‘black people are stupid’-bericht posten. Een averechts gevolg ligt volgens mij meer in de lijn van de verwachtingen.

Reptielenbrein

(*) Voor 2018 geeft de FBI volgende cijfers: van de blanke slachtoffers werd 80% vermoord door blanken en 15% door zwarten. Van de zwarte slachtoffers werd 88% vermoord door zwarten en slechts 8% door blanken. Een klein aantal van die moorden wordt door de FBI omschreven als ‘hate crimes’: 51 in 2019. Daar zijn moorden bij van blanken op zwarten, van zwarten op blanken, van zwarten op Aziaten enzovoort. Van de minder erge hate crimes zouden vooral de zwarten het slachtoffer zijn. Veel meer dan de blanken: 50% tegen 15%. Maar ik betwijfel of die haatmotieven zo gemakkelijk te onderscheiden zijn van meer prozaïsche motieven als roof, lust en verveling. Die liggen, naar het schijnt, niet in hart en nieren, maar in een neuraal mechanisme dat van ons middenbrein via de hypothalamus naar ons reptielenbrein loopt.