De Franse verkiezingen: een Republikeins front, maar tegen wie?

Alweer een Trumpmomentje in de Franse politiek: de linkse leider Jean-Luc Mélenchon beschuldigde het ministerie van Binnenlandse Zaken te rommelen met de uitslagen van de eerste ronde van de parlementsverkiezingen. Hij sprak over ‘bewuste manipulatie’ om president Macron te bevoordelen in de tweede ronde aanstaande zondag. Storm in een glas water, maar hij had een puntje.

Volgens betrouwbare bronnen kwam het linkse ‘Nupes’, de combi van socialisten, groenen, communisten en LFI, op 26,1% uit. De coalitie van de president, vier centrumpartijen verenigd in ‘Ensemble!’, zou lager hebben gescoord, zij het nog geen drie tiende procent: 25,81%. Het ministerie zette Macron echter boven Mélenchon, zij het met minder dan één tiende procent. Mierenneuken krijgt hier een nieuwe dimensie. Maar deze cijfers zeggen hoegenaamd niets over de uiteindelijke zetelverdeling.

Er wordt al over een gigantisch succes van links gesproken, vooral door links zelfs. Mélenchon praat over een ‘verpletterende overwinning’. Maar wie het resultaat van de coalitiepartijen in Nupes bij de vorige verkiezingen in 2017 bij elkaar optelt, komt slechts een paar tienden van een procent lager uit dan nu. Over langere termijn bekeken, zijn de gezamenlijk linkse partijen zelfs flink gezakt. In 1988 kregen ze bijna tweemaal zoveel stemmen als nu.

Lijstverbindingen

In het representatieve kiesstelsel zijn lijstverbindingen goud waard, vandaar de zetelwinst van Nupes. Toch gaat de overwinning hoe dan ook naar de coalitie van Macron, al krijgt die evenveel stemmen. Dat zit hem in de geografische spreiding van kiezers: die van Nupes zijn geconcentreerd in de grote steden, waar ze gemiddeld met veel hogere percentages winnen. Alle stemmen bovenop die nodig zijn om te winnen, gaan goedbeschouwd verloren.

De coalitie van de president gaat in 417 van de 577 kiesdistricten de tweede ronde in, Nupes in slechts 380.

De grote vraag is of president Macron zijn absolute meerderheid in de Assemblée weet veilig te stellen. Verlies daarvan zou eindelijk wat leven in de politieke brouwerij brengen, maar ook de uitvoering van Macron’s agenda voor de komende vijf jaar behoorlijk compliceren.

De president heeft veel wensdromen, zoals zijn ‘start-up nation’, een Europees leger en het nagenoeg opheffen van de Franse soevereiniteit. Mélenchon is tegen de EU, al houdt hij dat zoveel mogelijk voor zich. Zijn Nupes zou Macron’s plannen om te investeren in nucleaire energie onderuit kunnen halen.

Maar Macron’s belangrijkste punt is het optrekken van de pensioengerechtigde leeftijd naar 65. Hoe verder op links of rechts, hoe feller men daartegen is. De president kan niet eens op zijn eigen partijgenoten rekenen in deze. Fransen willen nu eenmaal pensioen met 60, voor eeuwig.

Noodplan klaar

Macron zou Macron niet zijn als hij de tweede ronde lijdzaam zou afwachten. Hij liet via vazallen doorschemeren dat hij een noodplan klaar heeft, mocht zijn meerderheid verdampen. Dan wil hij de facto het parlement opzijzetten via een systeem dat ook democratisch lijkt, maar het totaal niet is: de Convention Citoyenne, een soort burgerraadpleging-zonder-referendum. Al eerder ingezet om zijn overdreven milieupolitiek door de strot van de gewone burger te duwen. En in 2019, toen Macron door het land trok en met lokale notabelen in dialoog ging over Frankrijks problemen. De verborgen agenda was de Gele Vesten in het vergeetboek te krijgen. De president noemde het: ‘Le Grand Débat National’. Allebei geslaagde operaties.

Die ‘Convention Citoyenne’ werkt zo: de regering wijst een paar honderd of duizend zogenaamd doorsnee burgers aan, die gezamenlijk over onderwerpen mogen beraadslagen en dan met de president daarover in debat gaan. Debat is een groot woord: Macron sprak die burgers vooral toe met urenlange redevoeringen à la Fidel Castro. Daarna mochten deze burgers advies uitbrengen. Dat advies werd sterk beïnvloed door de samenstelling van de groep, die lang niet zo willekeurig of doorsnee bleek als werd gesuggereerd. Toen het bijvoorbeeld over milieu ging, bleek er achteraf een onevenredig aantal milieuactivisten in te zitten. Er kwamen de meest radicale adviezen uit de bus, zoals ‘geen binnenlandse vluchten meer’.

Waarna president Macron weer kon zeggen: ‘Wat de burger wil, gaat me te ver. Ik doe het wat minder’. Daarmee maakte hij zich populair – of minder onpopulair; een voorgekookte publiciteitsstunt…

De totale onverschilligheid van de media over dit plan is opmerkelijk, gezien de mogelijk verstrekkende en ongrondwettelijke gevolgen. Ook Jean-Luc Mélenchon maakte er geen woord aan vuil, die had het te druk met overwinningstoespraken.

Stemadvies

‘De partij van de president is verslagen’, riep hij bij menige gelegenheid. Daar heeft hij gelijk in, al weet nog niemand in welke mate en blijft ze vrijwel zeker de grootste. Het gaat in ieder geval hard tegen hard in de aanloop naar zondag. Verschillende ministers van Macron – zelf allemaal kandidaat en verplicht op te stappen als ze niet herkozen worden – weigerden een stemadvies tegen het Rassemblement National van Marine Le Pen te geven, als dat Nupes zou kunnen bevoordelen. Ze suggereerden soms zelfs impliciet RN te stemmen, omdat het land met een linkse meerderheid in het parlement onbestuurbaar zou worden.

Het zogeheten ‘front Républicain’ – ooit het eensgezind afwijzen van wat als extreemrechts werd beschouwd – wordt hier opgerekt naar Nupes, inderdaad voor een groot deel extreemlinks, maar ook socialisten en groenen. Roxana Maracineanu bijvoorbeeld, ex-minister van Sport onder Macron en kandidaat in een buitengewest van Parijs, riep letterlijk op tot zo’n front tegen haar tegenstander Rachel Keke van Nupes, tegen wie ze het in de tweede ronde moet opnemen. Keke is femme de chambre in een hotel en bekend van vakbondsacties. De media toeteren al volop: voor het eerst een kamermeisje in de Assemblée! Een kamermeisje van bijna 50 en geboren in Ivoorkust.

Minister van (groene) transitie Amélie de Montchalin maakte het nog bonter. Zij moet het opnemen tegen de socialist Jerôme Guedj van wie ze in de eerste ronde verloor. De Montchalin riep op tot een front Républicain tegen hem. En noemt daarmee in feite een partij die verschillende presidenten leverde anti-republikeins.

Verkiezingsstunt

De president zelf heeft ook laten weten alleen zijn eigen coalitie als republikeins te beschouwen. Er mag geen stem verloren gaan voor de Republiek, zei hij, staand voor het regeringsvliegtuig. Hij stond op het punt naar Roemenië te vertrekken om Franse troepen aan de grens met Oekraïne te ontmoeten: gisteren al op tv. Een verkiezingsstunt op staatskosten?

Volgens allerlei linkse en groene politici gooide Macron extreemrechts en Nupes op één hoop door ze beide als ‘anti-Republikeins’ te bestempelen. Vooral de groene coalitiegenoten waren buiten zichzelf van woede. Eric Piolle, de burgemeester van Grenoble, noemde de woorden van de president ‘totaal verbijsterend…’ En senator Mélanie Vogel sprak onparlementair over een ‘summum du foutage de gueule’, een toppunt van in de bek spugen.

Wat hier een grote rol speelt, is dat Macron bij presidentsverkiezingen al tweemaal profiteerde van een front Républicain tegen Marine Le Pen: links en groen stemden in de tweede ronde tegen hun zin op hem om Le Pen te stoppen.

Macron ageerde in zijn toespraak ook en vooral tegen de grootste winnaar van afgelopen zondag: de onthouding van 53%. Geen mens weet hoe dat aanstaande zondag zal zijn. Maar Jean-Luc Mélenchon wordt zeker geen premier, al heeft hij zich die rol ongegeneerd toegedacht. Het grootste probleem van zijn Nupes is dat iedereen die links is er al op stemt: ze hebben geen reserve. Die heeft Macron wel. Al werkt zijn keus voor Elisabeth Borne als premier niet mee. Deze totaal ongeliefde en kleurloze technocrate benoemde hij vorige week.

Nog één voorspelling: Nupes ploft voor het eind van het jaar uit elkaar. De coalitiegenoten zijn nogal heetgebakerd en zijn het vrijwel nergens over eens…