De ongemakkelijke spagaat van Jambon

De Vlaamse minister-president Jambon en prinses Astrid zijn, als de vleesgeworden met stofzuigers leurende Theofiel Boemerang en zijn Celestien, bezig aan hun grootschalige handelsmissie in de Volksrepubliek China. Honderden zakenlui, academici en lobbyisten die in hun kielzog volgen, dienen aan de Chinezen een beeld op te hangen van een ongewoon eensgezinde Belgische natie die tuk is op het verbeteren van de relaties met de Volksrepubliek. Het repressieve beleid tegen de Oeigoeren-minderheid en de onrust in Hongkong hangt echter als een donkere schaduw over deze missie. Nog voor Jambon naar de Volksrepubliek vertrok kreeg hij in het Vlaamse parlement al de kritiek te horen dat deze economische missie te veel focust op zakendoen en te weinig op mensenrechten of het geweld in Hongkong.

De al jaren aanslepende problematiek van de Oeigoeren, een moslim-minderheid in de Chinese autonome regio Xinjiang, kwam eind september weer volop in de aandacht door het opduiken van schokkende beelden op Youtube. Een filmpje, vermoedelijk met een drone opgenomen, toonde hoe 3 à 400 kaalgeschoren en geboeide mannen, onder zware politiebewaking uit een trein bij het Oeigoerse Korla worden weggevoerd, waarschijnlijk op weg naar een ‘heropvoedingskamp’. Een paar weken voor deze beelden viraal gingen was ons land nog één van 22 staten die, in een gezamenlijke verklaring aan de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties, aan de Volksrepubliek China hadden gevraagd om te stoppen met de willekeurige opsluiting van Oeigoeren en leden van andere minderheidsgroepen. Volgens VN-waarnemers zouden er op dit ogenblik naar schatting minstens 1 miljoen Oeigoeren, vaak zonder vorm van proces, geïnterneerd zijn in gevangenissen en strafkampen…

Hongkong

Terwijl dit drama al decennialang in het Westen nauwelijks media-aandacht krijgt is Hongkong een heel ander verhaal. Sinds 2014 is het al onrustig in de voormalige Britse kroonkolonie. Op 22 september 2014 kwam een protestgolf op gang die bekend raakte als de ‘parapluprotesten’ nadat China zich, tegen de afspraken in, met de interne keuken van Hongkong meende te moeten bemoeien. Demonstranten kwamen massaal op straat tegen de Chinese inmenging en voor politieke hervormingen. Arrestaties, samenscholingsverboden en pepperspray lieten dit verzet nog voor het jaareinde doodbloeden.

Het protest tegen het invoeren van een wet die het mogelijk maakt om verdachten van een misdrijf uit te leveren aan landen waarmee het geen uitleveringsverdrag heeft en waardoor ook het berechten van inwoners van Hongkong in de Volksrepubliek China mogelijk werd, zorgde vanaf maart 2019 weer voor hoog oplopende spanningen. Men vreesde immers dat zo in Hongkong residerende critici en activisten konden worden uitgeleverd aan de Volksrepubliek. Hongkong was tot de overdracht aan de Volksrepubliek in 1997 een Britse kroonkolonie met een eigen rechtssysteem. De overdracht voorzag een transitieperiode van vijftig jaar waarin Hongkong de eigen wetten en rechtspraak behoudt.

Het protest begon schuchter met een sit –in op 15 maart 2019, gevolgd door een eerste demonstratie op 31 maart. De grote opkomst was volgens waarnemers een teken dat deze protesten weleens zouden kunnen uitgroeien tot de grootste ooit in Hongkong en ze werden op hun wenken bediend. Op 1 juni kwamen niet minder dan een miljoen inwoners op straat om hun eisen kracht bij te zetten. Ondanks het geweld van politie en pro-Chinese knokploegen, bleven de betogers  volhouden. Na maandenlang volgehouden protest werd het omstreden wetsvoorstel op 4 september ingetrokken. Maar de demonstraties, die intussen over een hele waaier van eisen en hervormingen gingen, eindigden niet. Integendeel, de situatie escaleert met de dag.

Jambon in China

Jambon beloofde aan het Vlaamse parlement dat hij de situatie zou aankaarten. Wellicht uit angst dat de Chinese vicepresident Wang Qishan hem na een interruptie zou toesnauwen: ‘Da gade gij niet bepalen hé, da gade gij niet bepalen…’ heeft hij naar eigen zeggen gekozen voor het ‘voorzichtig‘ ter sprake brengen van de mensenrechtenkwestie en de brute repressie in Hongkong. ‘Als wij hier straffe taal verkocht zouden hebben, denk ik niet dat dat veel aan de mensenrechten en de situatie in Hongkong gewijzigd zou hebben, maar men zou er misschien wel alle businessopportuniteiten mee doodgedaan hebben’. Zo klonk het erg pragmatisch uit Jambons mond in De Ochtend.

De vraag moet gesteld worden of dit effectief ook zo is. Ons land organiseert al bijna 40 jaar met de regelmaat van een klok staatsbezoeken en handelsmissies naar de Volksrepubliek. Terwijl de economische macht en dus het potentieel van de Volksrepubliek in die periode spectaculair is toegenomen kan dit absoluut niet gezegd worden van de exportcijfers van ons land naar China. Integendeel, het laatste jaar ging onze export richting het Rijk van het Midden zelfs met een miljard euro achteruit…

Het is met andere woorden hoog tijd dat het economische nut van dergelijke geldverslindende missies op zijn zachtst gezegd, enige relativering verdient. Het beeld dat VUB-hoogleraar Internationale Betrekkingen en China-kenner Jonathan Holslag in De Afspraak  ophing van ‘een ietwat zielige bedeltocht waarop onze beleidsmakers de Chinezen moeten smeken om toch maar peren, chocolade en bier te kopen’ is misschien wat karikaturaal maar niet ver naast de waarheid…

Lichtgewicht

Net zoals hij dat al in het Vlaams parlement poneerde blijft Jambon de mening toegedaan dat Vlaanderen te licht weegt om voor Hongkong het verschil te maken. Of hoe een Vlaams-nationalist het buitenlandse belang van zijn natie in wording meent te moeten relativeren… Het is, dixit de Vlaamse minister-president, aan Europa om in Beijing op tafel te slaan. Net alsof dàt ooit gaat gebeuren…  Het gaat niet op om zich achter de Europese Unie te verschuilen die momenteel de handelsakkoorden met de Volksrepubliek China heronderhandelt.

De Vlaamse minister-president zou moeten beseffen dat Theofiel Boemerangs credo ‘Kleine percentjes, rijke ventjes’ niet altijd te prefereren valt. In het Vlaamse regeerakkoord heeft de regering zich immers uitdrukkelijk geëngageerd om het buitenlands beleid niet alleen economisch in te vullen maar ook waardegedreven, op basis van onze waarden en normen. Het zou jammer zijn dat dit een verhaal van ‘luister naar mijn woorden maar kijk nier naar mijn daden’ wordt… Het wordt in ieder geval tijd dat de Vlaamse regering zich bezint over een breder opgezette Chinastrategie. De impact van de Volksrepubliek zal sowieso, of we dat nu graag hebben of niet, zowel economisch als geopolitiek en strategisch blijven groeien en verdient een coherent en consequent Vlaams antwoord.

De Vlaamse minister – president mag dan misschien menen dat hij een perfecte spagaat heeft uitgevoerd maar het is en blijft een lichaamshouding die zeker voor mannen van zijn leeftijd (en ik kan het weten) erg ongemakkelijk is en bij een foute technische uitvoering bijzonder pijnlijk kan aflopen voor de weke lichaamsdelen.